זכרונות פון סאטמארער ישיבה גדולה אין קרית יואל

[farshlufen]

אה, [בעני] בנימין פאגעל, זאל ער זיין געזונט און שטארק.

[farshlufen]

ר' ישראל הערש ווייס פלעגט משגיח'נען פרייטאג צינאכטס מיט זילבערנע און גאלדענע קליפס. גיי געדענק דעם חילוק.

א וואוילער איד א יר"ש, איינמאל איז זיין קאר אנגעקומען אין לאבי פון דארמעטארי.

שאפ-רייך מיט די זכר בונדלעך אנגעווארעמט אין א פאום קאפ, פאר א טולער.

פון די פאפ-קארן פאר א קוואדער האסטו פארגעסן.

אוצר...

געווען דארט מציאות פון ספרים, האב מיר דארט אדורכגעלייענט אלע אינטערעסאנטע סחורה, אה דער טעם פון זיצן דארט ביים אפענעם פענצטער אין א שניי זעווערוכע מיט א ציגארעטל..

דארט אין ווינקל אין אפיס איז צואמענגעשטעלט געווארן דער "פתגמין קדישין" היינט א שיין באקאנט ליקוט ספר פון צוויי בענדער.

כורכים....

און דער לאך אריין אין היכל הביהמ"ד, אוי האט זיך ר' יוסף לייב זז"ג געהאט אויף זיי וואס צו בייזערן, וואוילע בעה"ב היינט.

אקעי, שלח.

געוויס וועלכע סדרה דען גייט די וואך?

פון קופה האסטו פארגעסן, מיט די מנינים דארט אין האלוועי.

[פליגל]

ר' ישראל הערש ווייס פלעגט משגיח'נען פרייטאג צינאכטס מיט זילבערנע און גאלדענע קליפס. גיי געדענק דעם חילוק.

א וואוילער איד א יר"ש, איינמאל איז זיין קאר אנגעקומען אין לאבי פון דארמעטארי.

שאפ-רייך מיט די זכר בונדלעך אנגעווארעמט אין א פאום קאפ, פאר א טולער.

פון די פאפ-קארן פאר א קוואדער האסטו פארגעסן.

אוצר...

געווען דארט מציאות פון ספרים, האב מיר דארט אדורכגעלייענט אלע אינטערעסאנטע סחורה, אה דער טעם פון זיצן דארט ביים אפענעם פענצטער אין א שניי זעווערוכע מיט א ציגארעטל..

דארט אין ווינקל אין אפיס איז צואמענגעשטעלט געווארן דער "פתגמין קדישין" היינט א שיין באקאנט ליקוט ספר פון צוויי בענדער.

כורכים....

און דער לאך אריין אין היכל הביהמ"ד, אוי האט זיך ר' יוסף לייב זז"ג געהאט אויף זיי וואס צו בייזערן, וואוילע בעה"ב היינט.

אקעי, שלח.

געוויס וועלכע סדרה דען גייט די וואך?

פון קופה האסטו פארגעסן, מיט די מנינים דארט אין האלוועי.

כ'אב גראדע היבש קונה געווען פון ר' ישראל הערש'ן, זאל ער געזונט זיין.
די מעשה מיט די קאר אינעם לאבי איז אמת אדער נאר א לעגענדע? ווייל כ'געדענק רעדן דערפון אבער געזען מיט די אויגן האב עס נישט..
און.. איז דאס געווען מיט זיין קאר אדער מיט ר' פישל פארקאש'ס (איידער ער האט געהאט זיין ווערסיע פון א "ישיבה מיני ווען")?

די פאפ-קארן געדענק'ך נישט.. דו רעדסט פון אזא פולער סענדוויטש בעג מיט פרישע ווארע?

מיט'ן חברה פון אוצר האב'ך געהאט א הארד טיים.. למעשה בינ'ך קיינמאל אנגעקומען אינעווייניג..

פתגמין קדישין איז געווען א פיינער ארבייט, כ'באווינדער עס נאך היינט. א רעכטער ווערק ערווארטעט פון בחורים.

פון קופה! איי איי איי... די מנינים דארט.. געווען אפיציעל אומלעגאל.. געדענק'ך אמאל א פאל ווען דער רבי דער ברך משה זי" ע איז אמאל אראפ די שטיגן און זיך אפגעשטעלט ווייל אויבן האט מען געזאגט קדושה... ער האט זיך צעשמייכעלט און דער רב האט זיך געבייזערט...

מען האט אפילו געלייגט א פושקע אויפן וואנט וואס קמישינער אינדיג זאל געזונט זיין ("איך ביניש באקאנט") האט אראפגענומען...

ר' דוד פערל'ס שטורעמישע דרשות... בינ'ך אמאל געווען ביי איין דרשה ממונה אויף די מייק אינעם חדר הגבאות.. (גיי געדענק פארוואס), אינמיטן זע'ך ווי דער אווערלאוד אינדיקעיטאר האט זיך אנגצינדן...

ווער געדענקט זיין "ביל געיטס" דרשה?

[סטאוו יא פיטא]

אלטע לייט, איבער וועלעכע יארן שרייבט איר?

[farshlufen]

די מעשה מיט די קאר אינעם לאבי איז אמת אדער נאר א לעגענדע? ווייל כ'געדענק רעדן דערפון אבער געזען מיט די אויגן האב עס נישט..
און.. איז דאס געווען מיט זיין קאר אדער מיט ר' פישל פארקאש'ס (איידער ער האט געהאט זיין ווערסיע פון א "ישיבה מיני ווען")?

ס'איז וואר, ר' פישל האט דאן געהאט א 15 פאסאנדזשיר ווען.

די פאפ-קארן געדענק'ך נישט.. דו רעדסט פון אזא פולער סענדוויטש בעג מיט פרישע ווארע?

יא

מען האט אפילו געלייגט א פושקע אויפן וואנט וואס קאמישינער אינדיג זאל געזונט זיין ("איך ביניש באקאנט") האט אראפגענומען...

איי ר' זלמן לייב, דוכט זיך אז דיפלאמאטיע האט זיך זיין נפתלי משה ביינאים געלערנט.

מ'קען א גאנץ ביכל שרייבן אויף אים [נישט די וואס ער טראגט צום ציון...]

די מייק אינעם חדר הגבאות..

איין יאר ר"ח אדר נאך עלינו האט הרה"ג מ"מ ב'כל אתר ואתר פון דארט געבלאזן שופר.

[פליגל]

ר' ישראל הערש פלעגט אויך קענען קומען מפעם לפעם מיט א ווען, ער פלעגט אויך ארבייטן אין די ישיבה.. נא, וויזוי האט עס געהייסן? פלעגט ברענגן די בחורים אויפפיקן עסן... (געווען ר' פישל כ"ץ'ס ישיבה..)

ר' זלמן מיט'ן ביכל איז געווען מורא'דיג... וויפיל מ'האט'ם געצימבלט דערויף איז דאס געבליבן זיין טריק.. "אלעס" אויפגעשריבן דארט.. ביז עס האציך אנגעפילט.. "ר' זלמן, וואס טוט איר מיט'ן ביכל ווען עס פילט זיך אהן?". "כ'טראג עס צום רבי'ן ביים ציון" פלעגט קומען עפעס אזא רואיגע שלוות הנפש'דיגע ענטפער...

דאס האבן הלל'ס געדולדט צו איעדעם מיט זיינע פראבלעמען אין אלע אומשטענדן, איז עפעס נישט נארמאל געווען.. גארנישט האט אים געמאכט צייגן אז ער איז נערוועז.. און ס'יז געווען היבש פארוואס אסאך מאל.

"ר' זלמן, מיט וואס זענט איר יא באקאנט?" "איך ביניש באקאנט" פלעגט קומען דער רואיגער גראדער ענטפער...

[אונגארישע הייזער]

אלטע לייט, איבער וועלעכע יארן שרייבט איר?

שמעקט ווי מיטעלע-סוף מם'ס

[בסד]

אלטע לייט, איבער וועלעכע יארן שרייבט איר?

שמעקט ווי מיטעלע-סוף מם'ס

אה וואס? אונדערהיים פארן קריג!
סוף נ אריין אין ס.

[Borrower]

בינעך געווען און די יארן ווען האט אוועק געפירט די טרעילארס.

[בסד]

ר' ישראל הערש פלעגט אויך קענען קומען מפעם לפעם מיט א ווען, ער פלעגט אויך ארבייטן אין די ישיבה.. נא, וויזוי האט עס געהייסן? פלעגט ברענגן די בחורים אויפפיקן עסן... (געווען ר' פישל כ"ץ'ס ישיבה..)

ר' זלמן מיט'ן ביכל איז געווען מורא'דיג... וויפיל מ'האט'ם געצימבלט דערויף איז דאס געבליבן זיין טריק.. "אלעס" אויפגעשריבן דארט.. ביז עס האציך אנגעפילט.. "ר' זלמן, וואס טוט איר מיט'ן ביכל ווען עס פילט זיך אהן?". "כ'טראג עס צום רבי'ן ביים ציון" פלעגט קומען עפעס אזא רואיגע שלוות הנפש'דיגע ענטפער...

דאס האבן הלל'ס געדולדט צו איעדעם מיט זיינע פראבלעמען אין אלע אומשטענדן, איז עפעס נישט נארמאל געווען.. גארנישט האט אים געמאכט צייגן אז ער איז נערוועז.. און ס'יז געווען היבש פארוואס אסאך מאל.

"ר' זלמן, מיט וואס זענט איר יא באקאנט?" "איך ביניש באקאנט" פלעגט קומען דער רואיגער גראדער ענטפער...

די עיראסטאר איז געווען די סימבאל פון א ישיבה איינגעשטעלטער.

[בסד]

בינעך געווען און די יארן ווען האט אוועק געפירט די טרעילארס.

איך ווארן דיר. וואו האט מען עס געלייגט?

[בסד]

וויאזוי צינדט מען אן די עיר קאנדישאן אונעם גרויסן היכל? מ'לייגט א לעכעריגע טייל יעדע עטליכע פוס אויפן דאך.
וויאזוי לעשט מען אויס? מ'לייגט צוריק געהעריגע טיילס.

[Borrower]

דענצמאל האט מען געשמועסט אז סגעעאנגען צום פראפערטי פון ר' מ ג

[בסד]

שששש..... די בית מדרש שטעלט זיך אפ. די סעטעלייט זייגערס שטעלן זיך יעצט אליינס אן.

[בסד]

דענצמאל האט מען געשמועסט אז סגעעאנגען צום פראפערטי פון ר' מ ג

?

[farshlufen]

בינעך געווען און די יארן ווען האט אוועק געפירט די טרעילארס.

ווען די טרעילארס וואלטן געקענט פארציילן.

[אונגארישע הייזער]

אלטע לייט, איבער וועלעכע יארן שרייבט איר?

שמעקט ווי מיטעלע-סוף מם'ס

אה וואס? אונדערהיים פארן קריג!
סוף נ אריין אין ס.

דו רעדסט פון פארשלאפן און פליגל? איך מיין אז פריער.

[בסד]

ר' ישראל הערש איך בעט דיר פייף נישט... אוי האט זיך די לאנטש רום געשאקלט.

[Borrower]

בינעך געווען און די יארן ווען האט אוועק געפירט די טרעילארס.

ווען די טרעילארס וואלטן געקענט פארציילן.

נישט געזעהן קיין ווארט פון די טרעילארס פריערט.

ווען איז עס אנגעקומען ?

[בסד]

די טריפל שידוך... געווען א מאנגל אין פאפיר.

[בסד]

די מנינים אויפן טאנק...
אוי ר' דוד פערל... איך נאר געוואלט דאווענען. 118 האט שוין געזאגט ברכות...

[בסד]

קום ארויס פון שויער, איך בין זייפיג און ס'לעשט זיך שוין אויס.
אפפס.. מאך אויף 2-3 שויערס אויף קאלט. אזוי זאל מיין זיין ווארים.

[Borrower]

די טריפל שידוך... געווען א מאנגל אין פאפיר.

דאס איז געווען די ערשטע פאר מיר צעהאלטן.

כהאב געוואקט צופרי - כשטיי און קוק - טישו ראלל פאפיר פון בנין 2 דירעקטירט צו די ביימער אהון און צוריק.

[בסד]

בחור'ל דא זיצט נאר גבוה. צי אפ פון דא.
די גרויסע פען מעג נאר גבוה אנרורען.

[בסד]

די מנין מעריב און חדר הגבאים... ולא אמר צר לי המקום...