דריידל האט געשריבן:פון ווי שטאמט די מנהג? איז עס א טשערנאבלע מנהג? פירן זיך אנדערע טשערנאבלע חצירות אויך אזוי?
אין ראכמסטריווקא - ירושלים איז אויך אזוי. (אבער נאר דער רבי).
די אחראים: אחראי,גבאי ביהמד
דריידל האט געשריבן:פון ווי שטאמט די מנהג? איז עס א טשערנאבלע מנהג? פירן זיך אנדערע טשערנאבלע חצירות אויך אזוי?
Clm האט געשריבן:פין ווי קימט די אל תטוש תורת אמך / מסורה?
גבר ישראל האט געשריבן:מקור צום ווארט פונעם תפארת שלמה אויף מרור בזמן הזה דרבנן. די ביטערע טעג וואס מיר האבען היינט איז נאר צוליב די רבנים.
געזעהן צוגעברענגט אין עטליכע (נישט פארלעסליכע) גליונות, אבער אינעם תפארת שלמה קען איך עם נישט טרעפן
יעדער האט געשריבן:אכט האט געשריבן:פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.
דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך
למעלה משבעים האט געשריבן:יעדער האט געשריבן:אכט האט געשריבן:פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.
דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך
היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.
אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.
כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.
בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...
דער ערוך השולחן ממילא, אבער וואו דו זעהסט גאר אין די רמ"א א ראי' צו די מנהג איז ביאנד מי.למעלה משבעים האט געשריבן:יעדער האט געשריבן:אכט האט געשריבן:פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.
דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך
היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.
אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.
כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.
בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...
Mezofzef האט געשריבן:דער ערוך השולחן ממילא, אבער וואו דו זעהסט גאר אין די רמ"א א ראי' צו די מנהג איז ביאנד מי.למעלה משבעים האט געשריבן:יעדער האט געשריבן:אכט האט געשריבן:פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.
דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך
היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.
אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.
כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.
בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...
לא לנו האט געשריבן:שפרו מעשיכם האט געשריבן:שטייט ערגעטץ וועגן דעם, אז ס'איז א ענין/סגולה שטיין ביי א צדיק בשעת יציאת נשמה?
וויבאלד דעמאלטס איז ער זוכה צי גאר גרויסע מדרגות
דרשת חתם סופר בהספדו על רבו הק' מהר"נ אדלער זי"ע.
מראה מקום? אינו יודע.
למעלה משבעים האט געשריבן:יעדער האט געשריבן:אכט האט געשריבן:פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.
דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך
היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.
אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.
כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.
בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...
למעלה משבעים האט געשריבן:יעדער האט געשריבן:אכט האט געשריבן:פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.
דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך
היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.
אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.
כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.
בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...
אבזערווירער האט געשריבן:שטארקע מענטשן ברענגן גוטע צייטן, גוטע צייטן ברענגן שוואכע מענטשן, שוואכע מענטשן ברענגן שווערע צייטן, שווערע צייטן בויט שטארקע מענטשן...
פיישל האט געשריבן:למעלה משבעים האט געשריבן:יעדער האט געשריבן:אכט האט געשריבן:פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.
דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך
היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.
אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.
כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.
בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...
פון וואנעט שטאמט דער מנהג, ווייסט איר?
יעדער האט געשריבן:לויט די רמ“א גייט איז מען מחיוב והגדת לבנך אויך אויף די ווייבער?
עס איז דא א חיוב פין זאגען און פארשטיין די הגדה אויף מענער פרויען און אזוי אויך אזוי ווי ביי יעדע מצוה אויף א קטן שהגיעו לחינוך און עס האט גארנישט מיט והגדת לבנך אויף דעם איז דא א פראבלעם וויאזוי זענען די פרויען און קינדער יוצא די הגדה אז זיי פארשטייען נישט און אויף דעם איז דא א ערוך השלחן
אבער חוץ מזה איז דא א חיוב מה“ת פין והגדת לבנך אויף די קינדער וואס אפי' א 6 יעריג קינד זאגט אפ זיין גאנצע הגדה און ער האט עס גיט פארשטאנען אבער למעשה האט עס גארנישט מיט זיין טאטע האט זיין טאטע טאקע יוצא געווען דעם חיוב חינוך מדרבנן אבער ער האט נישט יוצא געווען דעם דאורייתא פין והגדת לבנך וואס די טאטע מיז אים פארציילען
יעדער האט געשריבן: אמר“ש אין חיי הלוי (ח“ב סי'?) שטייט אז לכתחילה זאל מען ווען מען איז ביי די טאטע ביים סדר פארציילען אליין פאר די קינד א קלייניקייט און זיך נישט פארלאזען אויף שליחות אז די זיידע פארציילט אפי' די מנהג איז קיינמאל נישט געווען אזוי און מעיקר הדין איז מען יוצא מיט די זיידע (ער דערמאנט נישט אז מנהג סקיוורא איז נישט צי פארציילען סיפור יציאת מצרים)
שיינער חלום האט געשריבן:למעלה משבעים האט געשריבן:יעדער האט געשריבן:אכט האט געשריבן:פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.
דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך
היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.
אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.
כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.
בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...
אין רמ''א שטייט פונקט פארקערט, עס שטייט אז זיי האבן געזאגט די גאנצע הגדה בלשון לע''ז.
טעארעטישע פאקטן האט געשריבן:וואו איז די מקור פון די מאמר "אין חכם כבעל נסיון"?
יצחק אייזיק האט געשריבן:טעארעטישע פאקטן האט געשריבן:וואו איז די מקור פון די מאמר "אין חכם כבעל נסיון"?
כאשר אין חכם גדול יותר מבעל נסיון
איך ווייס נישט די מקור, אבער ס'שטייט אין נתיבות עולם למהר"ל, אין לעצטן פרק פון נתיב השלום
טעארעטישע פאקטן האט געשריבן:יצחק אייזיק האט געשריבן:טעארעטישע פאקטן האט געשריבן:וואו איז די מקור פון די מאמר "אין חכם כבעל נסיון"?
כאשר אין חכם גדול יותר מבעל נסיון
איך ווייס נישט די מקור, אבער ס'שטייט אין נתיבות עולם למהר"ל, אין לעצטן פרק פון נתיב השלום
יישר כך, דער הייליגער מהר"ל איז זייער א גוטע מקור,
למעלה משבעים האט געשריבן:יעדער האט געשריבן:לויט די רמ“א גייט איז מען מחיוב והגדת לבנך אויך אויף די ווייבער?
עס איז דא א חיוב פין זאגען און פארשטיין די הגדה אויף מענער פרויען און אזוי אויך אזוי ווי ביי יעדע מצוה אויף א קטן שהגיעו לחינוך און עס האט גארנישט מיט והגדת לבנך אויף דעם איז דא א פראבלעם וויאזוי זענען די פרויען און קינדער יוצא די הגדה אז זיי פארשטייען נישט און אויף דעם איז דא א ערוך השלחן
אבער חוץ מזה איז דא א חיוב מה“ת פין והגדת לבנך אויף די קינדער וואס אפי' א 6 יעריג קינד זאגט אפ זיין גאנצע הגדה און ער האט עס גיט פארשטאנען אבער למעשה האט עס גארנישט מיט זיין טאטע האט זיין טאטע טאקע יוצא געווען דעם חיוב חינוך מדרבנן אבער ער האט נישט יוצא געווען דעם דאורייתא פין והגדת לבנך וואס די טאטע מיז אים פארציילען
איר זאגט אייגענע פשעטלעך? גאנץ אינטרעסאנט, איר קענט אנצייכענען וועלכע מצוה זאגן די הגדה איז אז איר טיילט דאס אפ פון והגדת? אבער אויב ווילסטו וויסן דעם אמת דאן יא, די הלכה אין רמ"א איז כלפי צו מקיים זיין דעם והגדת לבנך, זיכסט דווקא איינער אין א ספר זאל עס זאגן? קיין פראבלעם, כן מבואר במשנ"ב, אבער איינער וואס לערנט הלכות פסח זעט דאס אפן אין קלאר די א"ר זאגט דאך שוין, נקראת הגדה על שם והגדת לבנך.
וואונדערסט זיך היתכן נשים זענען מחויב אין והגדת? נו נו, ביזט נישט דער ערשטער דאס צו פרעגן, יא ס'איז דא וואס ענטפערן וואס די זאגסט אויך, אז לגבי נשים איז די חיוב טאקע נישט אויף זיי, אבער מען איז נאר יוצא אויב זיי פארשטייען, דער חיי אדם דוכט זיך זאגט אז היות זיי זענען מחויב בד' כוסות און די הלכה איז דאך אז שתאן זא"ז שלא כסדר לא יצא דארפן זיי זאגן די הגדה אינדערמיט.יעדער האט געשריבן: אמר“ש אין חיי הלוי (ח“ב סי'?) שטייט אז לכתחילה זאל מען ווען מען איז ביי די טאטע ביים סדר פארציילען אליין פאר די קינד א קלייניקייט און זיך נישט פארלאזען אויף שליחות אז די זיידע פארציילט אפי' די מנהג איז קיינמאל נישט געווען אזוי און מעיקר הדין איז מען יוצא מיט די זיידע (ער דערמאנט נישט אז מנהג סקיוורא איז נישט צי פארציילען סיפור יציאת מצרים)
וואס ווילסטו זאגן דערמיט אז ער דערמאנט נישט? די האלטסט באמת אז ס'איז נישט פארהאן אזא מנהג? איך בין געווען היי יאר ביי זיין שיעור ווען ער האט גערעדט דערפון, האט ער זיך אזוי פארענטפערט אז ער קען נישט מקיים זיין דעם מנהג ווייל זיין פאטער האט זיך נישט אזוי געפירט, אגב, האט ער יא געזאגט אז טאקע די וואס פירן זיך נישט אזוי, זאלן אבער אכט געבן נישט צו רעדן אנדערע זאכן כמבואר בהאחרונים.
טעארעטישע פאקטן האט געשריבן:יצחק אייזיק האט געשריבן:טעארעטישע פאקטן האט געשריבן:וואו איז די מקור פון די מאמר "אין חכם כבעל נסיון"?
כאשר אין חכם גדול יותר מבעל נסיון
איך ווייס נישט די מקור, אבער ס'שטייט אין נתיבות עולם למהר"ל, אין לעצטן פרק פון נתיב השלום
יישר כך, דער הייליגער מהר"ל איז זייער א גוטע מקור,
למעלה משבעים האט געשריבן:הייסט קומסטו למעשה אראפ אז די פראבלעם איז אויב האלט ער נישט מיט די טאטנס הגדה איז די טאטע נישט יוצא. נו נו, א שיינעם שפרינג פון ווי די האסט אנגעהויבן.
כ'וועל נאר צולייגן נאר איין הערה, אז אויב האלסטו שוין דא, דאן איז נישטא קיין חילוק צו מען זאגט עס אין אידיש און האלט נישט מיט, צו דער טאטע זאגט עס אין לשון קודש און ער האלט נישט מיט... דהיינו, אויב האלט ער יא מיט איז הכל על מקומו יבא בשלום.