וואו איז דער מקור?....

[פאר'מוח'ט]

פון ווי שטאמט די מנהג? איז עס א טשערנאבלע מנהג? פירן זיך אנדערע טשערנאבלע חצירות אויך אזוי?

אין ראכמסטריווקא - ירושלים איז אויך אזוי. (אבער נאר דער רבי).

[גבר ישראל]

מקור צום ווארט פונעם תפארת שלמה אויף מרור בזמן הזה דרבנן. די ביטערע טעג וואס מיר האבען היינט איז נאר צוליב די רבנים.
געזעהן צוגעברענגט אין עטליכע (נישט פארלעסליכע) גליונות, אבער אינעם תפארת שלמה קען איך עם נישט טרעפן

[Clm]

פין ווי קימט די אל תטוש תורת אמך / מסורה?

[אכט]

פין ווי קימט די אל תטוש תורת אמך / מסורה?

משלי א׳ פסוק ח׳ שְׁמַע בְּנִי מוּסַר אָבִיךָ וְאַל תִּטֹּשׁ תּוֹרַת אִמֶּךָ.

[פאר'מוח'ט]

מקור צום ווארט פונעם תפארת שלמה אויף מרור בזמן הזה דרבנן. די ביטערע טעג וואס מיר האבען היינט איז נאר צוליב די רבנים.
געזעהן צוגעברענגט אין עטליכע (נישט פארלעסליכע) גליונות, אבער אינעם תפארת שלמה קען איך עם נישט טרעפן

טאקע אינטערעסאנט, געזען אראפגעברענגט אין עטליכע ספרים, אבער נישט געקענט טרעפן אין תפארת שלמה,
אבער אזוי זוכנדיג האמיר געפונען א אינטערעסאנטע קונטרס'ל מיטן נאמען 'מרור דרבנן'.

[געבורטסטאג]

צ"ק אז לייגן הבדלה וויין איז א סגולה קעגן ווארצלעך

[למעלה משבעים]

פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.

דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך

היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.

אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.

כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.

בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...

[פיישל]

פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.

דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך

היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.

אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.

כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.

בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...

פון וואנעט שטאמט דער מנהג, ווייסט איר?

[Mezofzef]

פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.

דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך

היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.

אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.

כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.

בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...

דער ערוך השולחן ממילא, אבער וואו דו זעהסט גאר אין די רמ"א א ראי' צו די מנהג איז ביאנד מי.

[loyodea]

פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.

דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך

היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.

אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.

כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.

בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...

דער ערוך השולחן ממילא, אבער וואו דו זעהסט גאר אין די רמ"א א ראי' צו די מנהג איז ביאנד מי.

יעדער זעט וואס ער וויל זען, אפשר איז א ענין צו פארענטפערן אויב האבן עס גרויסע מענטשן געטון [מיט קינדער אינדערהיים..]

[farshlufen]

שטייט ערגעטץ וועגן דעם, אז ס'איז א ענין/סגולה שטיין ביי א צדיק בשעת יציאת נשמה?
וויבאלד דעמאלטס איז ער זוכה צי גאר גרויסע מדרגות

דרשת חתם סופר בהספדו על רבו הק' מהר"נ אדלער זי"ע.
מראה מקום? אינו יודע.

https://beta.hebrewbooks.org/pdfpager.a ... &pgnum=331

[יעדער]

פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.

דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך

היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.

אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.

כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.

בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...

לויט די רמ“א גייט איז מען מחיוב והגדת לבנך אויך אויף די ווייבער?
עס איז דא א חיוב פין זאגען און פארשטיין די הגדה אויף מענער פרויען און אזוי אויך אזוי ווי ביי יעדע מצוה אויף א קטן שהגיעו לחינוך און עס האט גארנישט מיט והגדת לבנך אויף דעם איז דא א פראבלעם וויאזוי זענען די פרויען און קינדער יוצא די הגדה אז זיי פארשטייען נישט און אויף דעם איז דא א ערוך השלחן
אבער חוץ מזה איז דא א חיוב מה“ת פין והגדת לבנך אויף די קינדער וואס אפי' א 6 יעריג קינד זאגט אפ זיין גאנצע הגדה און ער האט עס גיט פארשטאנען אבער למעשה האט עס גארנישט מיט זיין טאטע האט זיין טאטע טאקע יוצא געווען דעם חיוב חינוך מדרבנן אבער ער האט נישט יוצא געווען דעם דאורייתא פין והגדת לבנך וואס די טאטע מיז אים פארציילען
אמר“ש אין חיי הלוי (ח“ב סי'?) שטייט אז לכתחילה זאל מען ווען מען איז ביי די טאטע ביים סדר פארציילען אליין פאר די קינד א קלייניקייט און זיך נישט פארלאזען אויף שליחות אז די זיידע פארציילט אפי' די מנהג איז קיינמאל נישט געווען אזוי און מעיקר הדין איז מען יוצא מיט די זיידע (ער דערמאנט נישט אז מנהג סקיוורא איז נישט צי פארציילען סיפור יציאת מצרים)

[שיינער חלום]

פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.

דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך

היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.

אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.

כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.

בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...

אין רמ''א שטייט פונקט פארקערט, עס שטייט אז זיי האבן געזאגט די גאנצע הגדה בלשון לע''ז.

[למעלה משבעים]

פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.

דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך

היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.

אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.

כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.

בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...

פון וואנעט שטאמט דער מנהג, ווייסט איר?

לא יודע, קיינמאל געפרעגט.

[למעלה משבעים]

לויט די רמ“א גייט איז מען מחיוב והגדת לבנך אויך אויף די ווייבער?
עס איז דא א חיוב פין זאגען און פארשטיין די הגדה אויף מענער פרויען און אזוי אויך אזוי ווי ביי יעדע מצוה אויף א קטן שהגיעו לחינוך און עס האט גארנישט מיט והגדת לבנך אויף דעם איז דא א פראבלעם וויאזוי זענען די פרויען און קינדער יוצא די הגדה אז זיי פארשטייען נישט און אויף דעם איז דא א ערוך השלחן
אבער חוץ מזה איז דא א חיוב מה“ת פין והגדת לבנך אויף די קינדער וואס אפי' א 6 יעריג קינד זאגט אפ זיין גאנצע הגדה און ער האט עס גיט פארשטאנען אבער למעשה האט עס גארנישט מיט זיין טאטע האט זיין טאטע טאקע יוצא געווען דעם חיוב חינוך מדרבנן אבער ער האט נישט יוצא געווען דעם דאורייתא פין והגדת לבנך וואס די טאטע מיז אים פארציילען

איר זאגט אייגענע פשעטלעך? גאנץ אינטרעסאנט, איר קענט אנצייכענען וועלכע מצוה זאגן די הגדה איז אז איר טיילט דאס אפ פון והגדת? אבער אויב ווילסטו וויסן דעם אמת דאן יא, די הלכה אין רמ"א איז כלפי צו מקיים זיין דעם והגדת לבנך, זיכסט דווקא איינער אין א ספר זאל עס זאגן? קיין פראבלעם, כן מבואר במשנ"ב, אבער איינער וואס לערנט הלכות פסח זעט דאס אפן אין קלאר די א"ר זאגט דאך שוין, נקראת הגדה על שם והגדת לבנך.

וואונדערסט זיך היתכן נשים זענען מחויב אין והגדת? נו נו, ביזט נישט דער ערשטער דאס צו פרעגן, יא ס'איז דא וואס ענטפערן וואס די זאגסט אויך, אז לגבי נשים איז די חיוב טאקע נישט אויף זיי, אבער מען איז נאר יוצא אויב זיי פארשטייען, דער חיי אדם דוכט זיך זאגט אז היות זיי זענען מחויב בד' כוסות און די הלכה איז דאך אז שתאן זא"ז שלא כסדר לא יצא דארפן זיי זאגן די הגדה אינדערמיט.

אמר“ש אין חיי הלוי (ח“ב סי'?) שטייט אז לכתחילה זאל מען ווען מען איז ביי די טאטע ביים סדר פארציילען אליין פאר די קינד א קלייניקייט און זיך נישט פארלאזען אויף שליחות אז די זיידע פארציילט אפי' די מנהג איז קיינמאל נישט געווען אזוי און מעיקר הדין איז מען יוצא מיט די זיידע (ער דערמאנט נישט אז מנהג סקיוורא איז נישט צי פארציילען סיפור יציאת מצרים)

וואס ווילסטו זאגן דערמיט אז ער דערמאנט נישט? די האלטסט באמת אז ס'איז נישט פארהאן אזא מנהג? איך בין געווען היי יאר ביי זיין שיעור ווען ער האט גערעדט דערפון, האט ער זיך אזוי פארענטפערט אז ער קען נישט מקיים זיין דעם מנהג ווייל זיין פאטער האט זיך נישט אזוי געפירט, אגב, האט ער יא געזאגט אז טאקע די וואס פירן זיך נישט אזוי, זאלן אבער אכט געבן נישט צו רעדן אנדערע זאכן כמבואר בהאחרונים.

[למעלה משבעים]

פרעגענדיג א פלעינע עווערידזש נאָרמאַלע סקווירא יונגערמאַן איבער דעם וואונדערליכן מנהג, זאָגט ער מיר מיט אַ פּשׁטות אַז ער זעצט זיך אַראָפּ מיט זיינע קינדער פאַרן סדר און ער מאַכט זיי פרעגן קשיות און איז מסביר אַלעס בטוטו״ד און הערשט נאָכדעם פּראַוועט ער דעם סדר אָן אויסרעדן.

דאס מיינט א אמת'ע ערליכע יוד וואס רירט זיך נישט אוועק פין די מסורה און איז נישט מוציא לעז אז צדיקים האבן ח“ו מבטל געווען דעם והגדת לבנך

היות איר זענט מוציא לעז אויף מיין פאטער, וועל איך מוחה זיין דערויף בכל התוקף און זיך אננעמען פארן פאטער'ס כבוד. דער פאטער האט קיין ווארט קיינמאל נישט גערעדט דורכאויס דעם סדר, און פארן סדר אדער נאכן סדר אויך נישט, און דער פאטער מיינער איז שוין איינמאל א תלמיד חכם און יודע ספר ומנהג. וואס יא, פון וויפיל איך געדענק פון ווען איך בין געווען יונג האט ער אונז געגעבן אן הגדה מיט בילדער צו פארשטיין דער ענין וואס מען זאגט דארט. איז דאס גענוג? לאמיר עפענען א שו"ע.

אין רמ"א שטייט אזוי, ויאמרו בלשון שמבינים הנשים והקטנים "או יפרש להם הענין" "וכן עשה ר"י מלונדרי כל ההגדה בלשון לע"ז" כדי שיבינו הנשים והקטנים. הייסט יוצא צו זיין די מצוה פון והגדת לבנך איז מען יוצא ווען מען גיבט זיי אן הגדה אין וואס זיי גייען מיטהאלטן אין זייער שפראך, וואס דאן פארשטייען זיי וואס מען זאגט, צו ווייל זיי זען/ווייסן די טייטש, צו קלענערע קינדער ווייל זיי פארשטייען דער ענין וואס מען זאגט דארט פון די בילדער אינעם הגדה.

כ'פארשטיי אז ס'איז א דבר פשוט נאכן לערנען דעם רמ"א, אבער דא זיכט מען כנראה ס'זאל זיין געדרוקט אין א ספר דייקא... נו האסטו פון ערוך השלחן וואס ער לייגט דאס צו צו דעם רמ"א "ועכשיו שנתרבו הדפוסים ונדפס ההגדה בלשון לעז וכל הנשים והתינוקות שלנו קוראין מעצמן לא נהגו לבאר להן כי הן יודעות בעצמן לקרות ולהבין עניין יציאת מצרים". אין אידיש... היינט וויבאלד ס'איז געדרוקט אין אידיש, אדער מיט בילדער, וואס דורך דעם קענען זיי פארשטיין עכ"פ דעם ענין וואס מען זאגט אין לשון קודש, איז גענוג ווען מען קויפט זיי אזא סארט הגדה צו מיטהאלטן וואס מען זאגט.

בנוגע וויפיל פראצענט פירן זיך אזוי איז נישט מעגליך צו זאגן, ווייל ס'איז דוכט זיך א זאך וואס ווערט געטון אינדערהיים, און מען האט קיינמאל קיין ציילונג דערפון נישט געמאכט...

אין רמ''א שטייט פונקט פארקערט, עס שטייט אז זיי האבן געזאגט די גאנצע הגדה בלשון לע''ז.

כ'האב זיך פארגעשטעלט אז מען וועט נישט פארשטיין וואס איך וויל, דער ערשטער מאל איך האב געלערנט דעם רמ"א האב איך אויך נישט געכאפט וואס דא שטייט, אבער ווען די טייטשט די ווערטער פון רמ"א זעסטו ער זאגט עפעס אנדערש.

די רמ"א זאגט דא אין די שורה דריי זאכן ווי אזוי מען קען עס זיי מסביר זיין, איינס זאגט די רמ"א אז מען זאל "זאגן" אין א שפראך וואס די נשים און קטנים פארשטייען, צוויי זאגט ער אז ס'איז גענוג אז מען גיבט זיי צו פארשטיין דעם ענין וואס מען זאגט, דריטנס ברענגט ער אז דער ר"י מלונדרי האט "געמאכט" אן הגדה אין זייער שפראך, ניין נישט אז דער ר"י מלונדרי האט עס "געזאגט" אדער "מסביר" געווען אין זייער שפראך, ניין, ער האט פשוט "געמאכט" אן הגדה אין דעם שפראך וואס זיי פארשטייען, און דאס איז די זעלבע ווי אליין מפרש זיין אדער אליין פארטייטשן, ווייל וואס איז די חילוק וואס מאכט זיי פארשטיין וואס איך זאג. און דאס איז וואס די ערוך השלחן זאגט, אז היינט טוט יעדער וואס דער ר"י מלונדרי האט געטון.

[טעארעטישע פאקטן]

וואו איז די מקור פון די מאמר "אין חכם כבעל נסיון"?

[יצחק אייזיק]

וואו איז די מקור פון די מאמר "אין חכם כבעל נסיון"?

כאשר אין חכם גדול יותר מבעל נסיון

איך ווייס נישט די מקור, אבער ס'שטייט אין נתיבות עולם למהר"ל, אין לעצטן פרק פון נתיב השלום

[טעארעטישע פאקטן]

וואו איז די מקור פון די מאמר "אין חכם כבעל נסיון"?

כאשר אין חכם גדול יותר מבעל נסיון

איך ווייס נישט די מקור, אבער ס'שטייט אין נתיבות עולם למהר"ל, אין לעצטן פרק פון נתיב השלום

יישר כך, דער הייליגער מהר"ל איז זייער א גוטע מקור,

[יצחק אייזיק]

וואו איז די מקור פון די מאמר "אין חכם כבעל נסיון"?

כאשר אין חכם גדול יותר מבעל נסיון

איך ווייס נישט די מקור, אבער ס'שטייט אין נתיבות עולם למהר"ל, אין לעצטן פרק פון נתיב השלום

יישר כך, דער הייליגער מהר"ל איז זייער א גוטע מקור,

מקור מיינט די מקור הדבר, פון וואו ס'קומט ארגינעל, דאס ווייס איך נישט.

אין אונזער שפראך איז 'מקור' געווארן א שפריך-ווארט פאר יעדע מראה מקום, האסט א מקור?... אבער מקור מיינט בעצם די שורש הדבר.

[יעדער]

לויט די רמ“א גייט איז מען מחיוב והגדת לבנך אויך אויף די ווייבער?
עס איז דא א חיוב פין זאגען און פארשטיין די הגדה אויף מענער פרויען און אזוי אויך אזוי ווי ביי יעדע מצוה אויף א קטן שהגיעו לחינוך און עס האט גארנישט מיט והגדת לבנך אויף דעם איז דא א פראבלעם וויאזוי זענען די פרויען און קינדער יוצא די הגדה אז זיי פארשטייען נישט און אויף דעם איז דא א ערוך השלחן
אבער חוץ מזה איז דא א חיוב מה“ת פין והגדת לבנך אויף די קינדער וואס אפי' א 6 יעריג קינד זאגט אפ זיין גאנצע הגדה און ער האט עס גיט פארשטאנען אבער למעשה האט עס גארנישט מיט זיין טאטע האט זיין טאטע טאקע יוצא געווען דעם חיוב חינוך מדרבנן אבער ער האט נישט יוצא געווען דעם דאורייתא פין והגדת לבנך וואס די טאטע מיז אים פארציילען

איר זאגט אייגענע פשעטלעך? גאנץ אינטרעסאנט, איר קענט אנצייכענען וועלכע מצוה זאגן די הגדה איז אז איר טיילט דאס אפ פון והגדת? אבער אויב ווילסטו וויסן דעם אמת דאן יא, די הלכה אין רמ"א איז כלפי צו מקיים זיין דעם והגדת לבנך, זיכסט דווקא איינער אין א ספר זאל עס זאגן? קיין פראבלעם, כן מבואר במשנ"ב, אבער איינער וואס לערנט הלכות פסח זעט דאס אפן אין קלאר די א"ר זאגט דאך שוין, נקראת הגדה על שם והגדת לבנך.

וואונדערסט זיך היתכן נשים זענען מחויב אין והגדת? נו נו, ביזט נישט דער ערשטער דאס צו פרעגן, יא ס'איז דא וואס ענטפערן וואס די זאגסט אויך, אז לגבי נשים איז די חיוב טאקע נישט אויף זיי, אבער מען איז נאר יוצא אויב זיי פארשטייען, דער חיי אדם דוכט זיך זאגט אז היות זיי זענען מחויב בד' כוסות און די הלכה איז דאך אז שתאן זא"ז שלא כסדר לא יצא דארפן זיי זאגן די הגדה אינדערמיט.

אמר“ש אין חיי הלוי (ח“ב סי'?) שטייט אז לכתחילה זאל מען ווען מען איז ביי די טאטע ביים סדר פארציילען אליין פאר די קינד א קלייניקייט און זיך נישט פארלאזען אויף שליחות אז די זיידע פארציילט אפי' די מנהג איז קיינמאל נישט געווען אזוי און מעיקר הדין איז מען יוצא מיט די זיידע (ער דערמאנט נישט אז מנהג סקיוורא איז נישט צי פארציילען סיפור יציאת מצרים)

וואס ווילסטו זאגן דערמיט אז ער דערמאנט נישט? די האלטסט באמת אז ס'איז נישט פארהאן אזא מנהג? איך בין געווען היי יאר ביי זיין שיעור ווען ער האט גערעדט דערפון, האט ער זיך אזוי פארענטפערט אז ער קען נישט מקיים זיין דעם מנהג ווייל זיין פאטער האט זיך נישט אזוי געפירט, אגב, האט ער יא געזאגט אז טאקע די וואס פירן זיך נישט אזוי, זאלן אבער אכט געבן נישט צו רעדן אנדערע זאכן כמבואר בהאחרונים.

דאס אז עס איז דא א עקסטערע מצוה פין חיוב אויף אמירת הגדה מצד חינוך און והגדת לבנך איז מבואר בפוסקים און אויך אין חיי הלוי ח“ב סל“ח
און די רמ“א רעדט טאקע פין והגדת לבנך אבער די ערוה“ש קען זיין ער רעדט אויך פין דעם איז דאס ביי א גרויסע יונגעל וואס הערט פין די טאטע די הגדה און למעשה פארשטייט ער די לשון הקודש ווייל ער האט א טייטש הגדה קימט אויס אז די טאטע איז מקיים והגדת לבנך משא“כ א קליינע יונגעל שהגיעו לחינוך וואס האלט נישט מיט די טאטעס הגדה איז זיין טאטע נישט יוצא דעם והגדת לבנך

[יעדער]

וואו איז די מקור פון די מאמר "אין חכם כבעל נסיון"?

כאשר אין חכם גדול יותר מבעל נסיון

איך ווייס נישט די מקור, אבער ס'שטייט אין נתיבות עולם למהר"ל, אין לעצטן פרק פון נתיב השלום

יישר כך, דער הייליגער מהר"ל איז זייער א גוטע מקור,

http://www.tora-forum.co.il/viewtopic.p ... e=8&t=8679

[למעלה משבעים]

הייסט קומסטו למעשה אראפ אז די פראבלעם איז אויב האלט ער נישט מיט די טאטנס הגדה איז די טאטע נישט יוצא. נו נו, א שיינעם שפרינג פון ווי די האסט אנגעהויבן.

כ'וועל נאר צולייגן נאר איין הערה, אז אויב האלסטו שוין דא, דאן איז נישטא קיין חילוק צו מען זאגט עס אין אידיש און האלט נישט מיט, צו דער טאטע זאגט עס אין לשון קודש און ער האלט נישט מיט... דהיינו, אויב האלט ער יא מיט איז הכל על מקומו יבא בשלום.

[יצחק אייזיק]

מיינע זיידעס לאורך ימים ושנים האבן זיך אויך געפירט נישט אויסצורעדן ביים סדר, און זיי האבן טאקע זוכה געווען אריינצוכאפן אלע פיר כוסות פאר חצות. וואויל איז זייער חלק, אבער איך בין ליידער נישט אין זייער מדריגה זיי נאכצומאכן. מיין טאטע האט שוין טיילווייז נאכגעלאזט פון דעם מנהג, בשעת די הגדה רעדט ער נישט אויס אבער יא תחילה וסוף.

מיין סדר איז וויאזוי כ'האב געזען ביים שווער און וויאזוי ס'ווערט געברענגט אין אלע קדמונים, איבערצוטייטשן די הגדה אויף ריין אידיש ווי ס'איז שייך און צו רעדן וואס מער צו די קינדער. אגב, מיין שווער האט מיר אמאל מגלה געווען אז אויך ער האט משנה געווען ממסורת אבותיו לגבי דעם, און גענומען דעם מנהג פון זיין שווער...

[יעדער]

הייסט קומסטו למעשה אראפ אז די פראבלעם איז אויב האלט ער נישט מיט די טאטנס הגדה איז די טאטע נישט יוצא. נו נו, א שיינעם שפרינג פון ווי די האסט אנגעהויבן.

כ'וועל נאר צולייגן נאר איין הערה, אז אויב האלסטו שוין דא, דאן איז נישטא קיין חילוק צו מען זאגט עס אין אידיש און האלט נישט מיט, צו דער טאטע זאגט עס אין לשון קודש און ער האלט נישט מיט... דהיינו, אויב האלט ער יא מיט איז הכל על מקומו יבא בשלום.

מה ענין שמיטה אצל הר סיני איך האב גראדע אנגעהויבען אפאר וואכען צוריק אז איך רעד נאר פין קליינע קינדער דוקא און אז אויף אזא קינד וואס פארשטייט נאכנישט די הגדה איז מיין פראבלעם