הערליכע רייכע אשכול דאס, הנאה אויפן העכסטן פארנעם, פון יעדע שיעור באזונדער!!
מאניש בנבנשתי האט געשריבן:שיעור ב'
דוד הייבט אן ארויסוואנדער'ן פון שטאט, קלעטערנדיג פון איין דערפל צום אנדער'ן, איין טאג זייענדיג אין א דארף אויפן מארק, באמערקט ער א מיידל זיצן דארטן פארקויפענדיג גרינצייג, ער גייט דארטן צום טישל, און הייבט אן א שמועס מיט איר, ער זעהט אז זי איז זייער א קלוג מיידל, גאר א שטארקע מחוכמת, ער הייבט אן טראכטן הלואי, אפשר איז דעס זיין בא'שערטע?! ער פרעגט איר אפשר וואלט זי געוואלט מיט אים חתונה האבן?
זי ענטפערט אים אז ער זאל קומען מיט איר פרעגן איר טאטן, זיי מאכן זייערע טריט צו איר טאטן אהיים, זיי קומען אן צו א קליין הייזקע'לע, די דאך זעהט אויס ווי ער זאגט יעצט אשמנו איינגעבויגענערהייט, די שויבן האבן לכאורה נישט צו לאנג צוריק געקלאפט על חטא, און די ווענט גייען מיט אזא איינגעבויגענעם פיקל, עס איז דא געשווילעכטצער פון אלע זייטן, עס הענגט שפין געוועבעכטץ פעדימער כמנין תרי''ג מיט נאך פארשידענארטיגע גמטריאות, עס זיצט דארטן אן ארימער אידל אין דער זייט מיט געלעכערטע זאקן וואס ער האט נאך אן זינט זיין חתונה, זיין העמד זעהט ליבערשט אויס ווי א קונצליכע מעלעריי ווערק מיט אויג פארכאפענדע קאלירן, און דאס מיידל פרעגט איר טאטן אויב זי מעג חתונה האבן מיט דעם בחור?
דער טאטע פרעגט אויס דעם בחור מה טיבו, פון ווי קומט ער, ווער איז זיין טאטע? און דער ארימער איד זאגט ניין, ער איז נישט מסכים צו די שידוך, זיין טאכטער קומט פון אן ארימע שטוב, און מען וועט איר פארשעמען ביי דיין טאטע אין הויז, זי איז נישט געוואוינט צו אזא רייכע לעבן, עס איז נישט קיין שידוך!
רופט זיך אן דוד, אי משום הא איז נישט קיין פראבלעם, ער איז מסכים דא צו בלייבן וואוינען און קיינמאל מער נישט אהיימגיין, ער וועט לעבן א ארימע לעבן פונקט ווי זי האט געלעבט ביז יעצט, ער וויל מיט איר חתונה האבן ווייל זי איז א קלוגע מיידל, א פארשטענדליכע, און ער איז גרייט צו טוהן אלעס פארדעם!
זאגט די טאטע, אזוי? דעמאלטס קום מיט מיר איך וועל דיר עפעס צייגן, ער נעמט אים צו א קליינעם פארשטופטן צימער'ל, און עס אנטפלעקט זיך פאר אים אן אוצר פון גאלד, זילבער, דיימאנטן, ממש א וועלט'ס עשירות! זעהסט דאס? די גאנצע עשירות איז ענקער'ס, איך האב נישט געוואלט אז מענטשן זאלן וועלן חתונה האבן מיט מיין טאכטער צוליב מיין עשירות, האב איך עס באהאלטן פון מענטשן און געווארט צו זעהן ווער עס וויל חתונה האבן מיט איר און האלטן איר טייער נישט צוליב עשירות, יעצט אז איך זעה אז דו ווילסט איר אפילו אין עניות ודחקות, נאדיר מיין פארמעגן און האב חתונה מיט איר געזונטערהייט.
דא האב איך געמיינט אז דו גייסט מסביר זיין אל תהיו כעבדים המשמשין את הרב על מנת לקבל פרס... אבער ס'איז גוט סייווי.......
ר' יענקעלע פלעגט זאגן אז 'רבי אומר, איזו היא דרך ישרה שיבור לו האדם--כל שהיא תפארת לעושיה, ותפארת לו מן האדם' גרייט דיר נישט אהן לאנג, אזווי וועט עס זיין ''תפארת לעושיה'' העסטעך נישט דארפן אזוי לאנג אנגרייטן, ''ותפארת לו מן האדם'' און פאר דו צוהרער וועט אויך זיין גוט!
א גוט יאר, איז דעס זעצמיך צעטליך קלעבער? געוואלדיג, דא רעדט כיתה ווער רבי זאל זיין געזונט, איך האף צו זיין די אנדערע וואך דארטן אין שטאט מערצעטשעם, און ווייסט דאך די חסידים און מיינע תירוצים ווארטן שוין ממש בכליון עינים אויף די געהויבענע מאמענטן, דארף מען פשוט הענגן מודעות דערוועגן אלץ אל תמנע טויב מ'בלק.
איז די קעפל פונעם צעטיל זאל זיין שטייצעך ''צדיק בא לעיר'' און די נוסח האסטו שוין מן הסתם די סטענדערט, קענסט אריינפאקן הקדוש אויכעט, זיין א שיינע זאך, עס קאסט עקסטער געלט? אדער ס'איז די זעלבע פרייז? אה, ס'איז די זעלבע פרייז, ערלעדיגט נו דעמאלט'ס לייג שוין אויך אריין והטהור, איך בין א באאא קוה ב'תורא, בנגלה ובנישטער, ממש א גאון אויל לאמפ!
אבער בעיקר איז מיין שטארקייט די עבודה, ממש עס ברענט אין מיר! איך דאווען יומם ולילה, מיין רביצין גראדע פארשטייט אויך צום דאווענען, מיר דאווענען אסאך מאל אינאיינעם, און דעמאלט'ס גייט אזוינע בכיות, אזש די גאנצע שטאט קומט דערנאך מנחם אבל זיין, ס'איז עפעס מורא'דיג, נישט צום בא'שרייבן, מען רייסט עולומות, מען רופט אונז טאקע א משפחה פון רייסער'ס! איך בין א רייסער און מיין רעביצין איז א רייסער, איך שטיי און רייס פון איין זייט, די רעביצין רייסט פון די צווייטע זייט, ביז די גאנצע סידור ווערט צוריסן אויף קידוש השם! איר פארשטייט?! איך בין נישט סתם עפעס אבי א רבי, מיין שמונה עשרה נעמט נישט פינעף מינוט, אדער צעהן מינוט אזוי ווי אנדערע רבי'ס! מיין שמונה עשרה נעמט אכציג יאר! יא אכטציג יאר! איך האב נאך אפילו נישט אויסגעטרעטן שמונה עשרה! איך זאג דיר ס'ממש נורא עלילה וואס ס'קומט פאהר, ביי מיר אין ס'מעדרעש נאך שמונה עשרה ווען מען הייבט אן אשמנו הייבט אן פליען אזוינע דזשאכעס, נישט סתם עפעס א קליינע זעץ יוצא צו זיין, געזונטע קלעפ אזוי אזש מען גייט אין שפיטאל אריין, זאלסט נישט מיינען עס פליעט אויף מיר, ניין חס ושלום, עס פליעט אויפן בעל תפילה! פאר'ן נישט אויסווארטן ביז איך טרעט אויס שמונה עשרה.
שאבעס נאכמיטאג, זאלסטו אריינלייגן אז איך וועל ארויפטרעטן מיט דברי התעוררות בענינים העומדים על הפיי ריק, ווייסט דאך די ירידת הדורות מען דארף רעדן וועגן די טמא'נע טעלמי האטליין פוי, מיט די טריפענע פנים חלשות, ס'איז ממש אין לך יום שאין קללתה מרובה מחברתה, לעצטנ'ס האט זיך אריינגעכאפט די טמא'נע כלי וואס כאפט בילדער, מען רופט דאס א פאטאגראפיר אפאראט, דאס איז די ס''מ אליינס, ממש עבודה זרה, מען דארף דאס עוקר מן השורש זיין, און בנוסף לזה וויל איך רעדן וועגן די דאבל ברידזש גלעזער, דאס איז אויך א שרעקליכע פירצה, און מיר וועלן טוהן אלעס בידינו מוחה צו זיין דערויף, אויב וועט מען כאפן איין בחור מיט א ביפער, קריגט ער גלייך א לא נתקבל אויפן פלאץ! וכאן המקום לעורר אויף די בחורים וואס נוצן דייעלער'ס צו בא'גנב'ענען די פובליק טעלעפאן קאמפאניס, א שטייגער ווי עם סי איי, ניינעק'ס וכל שום דחניכא דאית לי-ה, עס איז די זעלבע גניבה ווי אריינלייגן א קוואדער מיט א בענדל און גלייך ארויסשלעפן, און דאס איז חוץ פון די ביטול הזמן וואס פאסט נישט פאר חסידישע בחורים, אזוי אויך איז אנגעקומען צו מיין ידיעה, אז א בחור האט זיך ארומגעשפילט מיט א דאנקי קאנג טיימאייט, דאס איז ממש עק וועלט! איך ווייס נישט צו די בחור וועט נאך אמאל קענען אויסוואשן זיין מח דערפון, ס'איז שרעקליך וואס קומט פאהר לעצטנ'ס! זאג האסט א ציגערעטל פאר מיר? איך דארף זיך פשוט בא'רואיג'ן פאר א מינוט, דאס בלוט קאכט אין מיר.
★★★★
שמעון הצדיק היה משיירי אנשי כנסת הגדולה, אלע מפרשים פרעגן פארוואס דוקא ביי שמעון הצדיק שטייט די טיטול הצדיק, אלע זענען דאך זיכער געווען צדיקים.
האב איך געזעהן ברענגען פון דברי דניאל, אז געווענליך אין די וועלט הייסט א צדיק איינער וואס איז אן עובד השם, ער טוט אין עבודה, אזא איינער רופט מען א צדיק, זאגט אבער שמעון הצדיק ניין, מען דארף טוהן גמילות חסדים אויך צו ווערן אנגערופן הצדיק, מען דארף קענען לערנען, אז מען טוט אין תורה ועבודה וגמילות חסדים דעמאלט'ס קען מען שרייבן צדיק בא לעיר.
אבער פארוואס דארף די משנה שרייבן ער איז געווען משיירי אנשי כנסת הגדולה? שרייבט די מהר''ל זייער א שיינע פשט, די פאריגע משנה איז דאך שוין געשטאנען הם אמרו שלשה דברים, וואס קומט יעצט שמעון הצדיק זאגן אנדערע דריי זאכן? נאר זאגט די הייליגע מהר''ל די דורות ווערן שוואכער און שוואכער, און עס קומט אויף פרישע זאכן וואס פארדעם איז עס נישט נוגע געווען, מען האט גע'ארבייט אויף אסאך מער דקות'דיגע ענינים, און מיט די ירידת הדורות קומט צו כסדר פרישע זאכן וואס מען דארף מעורר זיין דערויף, זאגט ער דאס זאגט די משנה, שמעון הצדיק איז געווען משיירי אנשי כנסת הגדולה, ער איז שוין געווען פון די לעצטע, ס'האט זיך אנגעהויבן א ירידת הדורות, האט ער שוין געמוזט ברענגען פרישע דריי זאכן כדי די וועלט זאל האבן א קיום, איר פארשטייט? מען קען שוין נישט רעדן היינט פון די ניינעקס טעלעפאן'ס מיט די ביפער'ס, היינט איז דא סמארטפאון'ס, זאל דער אייבערשטער העלפן אז דאס זאל שוין זיין די לעצטע נסיון פונעם דור, אמן.
אב''ד ור''מ קרעפלעך והגלילות יצ''ו
געב צוריק דאס געלט פאר'ן רבי'ן, די רבי ער זאגט נישט קיין ליגענט..(קרעדיט: מיכאל ע''ה.)
אבער וואס עפעס ווארטן ביי די קארנער? אינמיטן גאס איז נישט גוט? מוז זיין דוקא ביי די קארנער? זאג ווילסט הערן א מעשה, אדער פרעגן קשיות.. אזוי גייט די מעשה.. אויף א זאך וואס איז רחוק מן השכל, זאגט מען ווארט מיר ביי די קארנער..
★★★★ על שלשה דברים העולם עומד, על התורה ועבודה וגמילות חסדים.. זאגט די ראב''ן, אז עס ברויך זיין אלע דריי צוזאמען.. ווי יענער זאגט, כ'האב אלע דריי.. נישט גענוג בלויז תורה, אדער בלויז עבודה, עס מוז זיין אלע דריי.. זאגט די דברי אבות בלשון צחות, העולם עומד, די וועלט שטייט און ווארט אויף אזא איינעם.. נישטא! ווי צו זאגן, ווארט מיר ביי די קארנער! על שלשה דברים, אז איינער זאל האבן אלע דריי צוזאמען, איז העולם עומד, אויף דעם שטייט די וועלט און ווארט נאך יעצט..
אבער די שפת אמת בא'רואיגט אונז, אז ס'מיינט נישט אלע דריי צוזאמען, און ער ברענגט פונעם רבי'ן ר' אלימלך דאס באקאנטע ווארט, אז קודם איז געווען א דור פון תורה, שפעטער א דור פון עבודה.. און באכעשעם מיר האלטן שוין ביי די דור פון גמילות חסדים ווי יעדער איינער האט א פעידזש מיט א גאויל און אכט גאוי פאנד מי'ס יעדע צווייטע חודש.. און אט אט קומט שוין משיח.. הוא איז אן די וועי..
אב''ד ור''מ קרעפלעך והגלילות יצ''ו
געב צוריק דאס געלט פאר'ן רבי'ן, די רבי ער זאגט נישט קיין ליגענט..(קרעדיט: מיכאל ע''ה.)
ר' קלונימוס זויערפעקל זיצט ביים גמרא אין ס'מעדרעש, דאס געזיכט איז אים פארוואלקענט, ער וואלט ליבערשט געזאגט יעצט קינות, אבער וואס זאל מען טוהן ער מוז יעצט לערנען.. א מין אפקומעניש דעס, פון צייט צו צייט לאזט ער ארויס אזא טיעפ'ן קרעכטץ, ווי צו זאגן, די תורה איז זיס.. עפעס א לחש וואס זיין רבי האט אים אויסגעלערנט אין חדר צו זאגן, און ער האט נישט קיין אהנונג די באגריף דערפון.. ס'איז עפעס אזא אמונה זאך.. ער האט אמונה פשוטה אז ס'איז זיס.. ס'קען מען טוהן, ס'הערשט א הסתר פנים.. וועסט ארויפקומען אויף יענע וועלט וועסטו זעהן, עפעס אזא בחינה.. אבער ביזדערווייל, מאכט מען זיכער אז מ'איז אריינגעפאנטש 926 אין ס'מעדרעש, ווייל אז נישט וועט ער נישט קריגן באצאהלט, היו לא תהיה.. ער איז נעבעך א געדינגענער.. ער ארבייט אויף די שעה, קוים אין צרות שטופט ער אדורך א בלאט גמרא, שוין אפאר מאל געקלערט צו גיין אריינרוימען צו אים אין די אויער, קוקו ריקו קו.. אדער בשעת ער זיצט מיטן קאפל אראפ ביז די אויגן, און דאס זויערקייט אויפן פנים ריח'ט ווי א זויערע אוגערקע, זיך געבן אזא בייג אריין פון דערונטער, און פארופן א באלדיגע כא כא כא אווענט.. האלט'ס ס'וועט גיין א נשיאת כפים אזש כ'וועל זעהן מתן תורה בהקיץ? כ'בין נישט גרייט איינצושטעלן מיין אויער פאר אזא מאמענט.. אבער וואס קען מען נעבעך טוהן, ער איז א געדינגענער.. גלייב מיר ער וואלט עס נישט געטוהן ווען נישט איינער זאגט אים צו אן אוצר מיט געלט..
סוחי קארפענקאפ רייסט אריין צו שחרית מיט זיין תפילין לאנטש בעג.. מ'האלט שוין ביי ברוך שאמר, און ס'פליעהט ארויף די רצועות אויפן של יד מיט איין אטעם, דער של ראש באקומט אויך זיין פארדינטן רוה ארט, ער צו'קישט זיך דערמיט אהין און צוריק, דיך מיך שיך קריך.. אזא ונתנו פון אלע צדדים, כ'ווייס שוין נישט ווער ס'קושט וועמען, ער די בתים אדער גאר פארקערט.. סא חילוק, העיקר ער כאפט א בליק אויפן זייגער, ס'שפעט.. ער דארף נאך צוריק ענטפערן אויפן וואטסעפפ שמועס זיינע הגהות, און דא האלט אים די בעל תפילה אויף.. נו, יאג דיך אונטער דו מטורף.. נישט ווייל ער מאכט אויס דא פאר די מנין, ער פוצט עניוועי אפ נאך נקדישך יעדן טאג, אבער אז מ'קען זיך בייזערן פארוואס דען נישט?! זאל כאטשיג זיין א תירוץ פארוואס ער פוצט אפ אינמיטן דאווענען.. ס'איז דעם בעל תפילה'ס אחריות.. ער וועט ברענען אין געהענעם פארדעם.. ער פון זיין זייט וואלט נישט געלייגט יעצט קיין תפילין, נאר וואס זאל מען טוהן אז ער איז עט גאן פוינט, און חלילה טאמער וועט ער נישט לייגן תפילין וועט אים די באשעפער בראטן אינעם הייסן קעסל און מאכן פון אים זרוע פארן סדר.. ער קען זיך פשוט נישט קיין עצה געבן חלילה דערמיט.. און אלץ א זייטיגע בענעפיט, וועט ער געווינען א גורל אויף א באקס דשעלי ביענס.. כ'מיין צוזאגן באקומען עפעס אן עולם הבא, אזוי האט אים זיין טאטע געזאגט..
★★★★
אנטיגנוס איש סוכו, קיבל משמעון הצדיק, ער האט געהייסן איש סוכו זאגט רבי יצחק אבוהב אין מגן אלוקים ווייל איש ווייזט אויף א העכערע מענטש, אזוי ווי ביים כהן גדול שטייט, אישי כהן גדול..
הוא היה אומר, זאגט ר' ברוך מקוסוב, אל תהיו כעבדים המשמשים את הרב על מנת לקבל פרס, דינט נישט דעם אייבערשטן אויף אזא וועג, אז די ארומיגע זאלן מייענען אז דו טוהסט עס נאר ווייל דו בוזט א געדינגענער.. אלא הוו כעבדים המשמשין את הרב שלא על מנת לקבל פרס, מען דינט דעם אייבערשטן מיט א געשמאק, ווייל מ'האט ליעב צו לערנען, מ'האט ליעב צו דאווענען.. מיט א שמייכל, מיט א פרישקייט, וויאזוי זאגט מען אין ירושלים אלט אידיש? ס'לעבט צאך א דאווענען.. די ארומיגע זאלן זעהן אז דו טוהסט דאס ווייל ס'איז דיר געשמאק! נישט ווייל דו גייסט קריגן זאזא'ס אויב דו וועסט זאגן שיין הויעך.. דו לערנסט ווייל ס'געבט דיר חיות, האסט א געשמאק דערינען, אה טו א קוק, א תירוץ פון אביי.. א שמייכל אויפן געזוכט, מ'האט צוגעטראפן א תוספות.. א געפיל פון סיפוק, אן אהבת התורה.. אט דאס איז א העכערע שטאפל אין עבודת השם.. אודאי גייט דער סוחי קריגן שכר פארן ארויפדרייען די רצועות, אין הקב''ה מקפח שכר כל ברי-ה, נישט ווי די תלמידים צדוק ובייסוס האבן אפגעלערנט אז מ'קריגט חלילה נישט קיין שכר, יעדער באקומט שכר.. אבער נישט דאס דארף זיין די סיבה וואס מאכט מיר לערנען אדער דאווענען.. איך זאל האבן אזא שמחה און געשמאק ביים דאווענען און לערנען, אז די ארומיגע מענטשן זאלן נישט איינפאלן אז איך טוה דאס ווי א געדינגענער..
אב''ד ור''מ קרעפלעך והגלילות יצ''ו
געב צוריק דאס געלט פאר'ן רבי'ן, די רבי ער זאגט נישט קיין ליגענט..(קרעדיט: מיכאל ע''ה.)
