א גוט מארגן מאנטאג וישבהכיר את בוראו: מיין שמועס מיט'ן אמעריקאנער בעל תשובה
אין נאך א רינגעלע אין די קייט פון
קאלירפולע פיגורן וועלכע איך באגעגן כסדר אין ארץ ישראל, האב איך מיר מיט א שטיק צייט צוריק געטראפן שמועסן אויפן באן וועלכע פארט פון ירושלים קיין תל אביב, מיט אן אמעריקאנער איד, א 50 יעריגע בעל תשובה וועלכע האט מיר בארירט ביז גאר און אויפגעפלאקערט מיין נשמה לעבודתו יתברך.
פון אינדרויסן מאכט ער נישט קיין אויפפאלענדע רושם, נאר ליבערשט ווי א טיפישע ארץ ישראל'דיגע ליטווישע איד מיט א 'קנעיטש' הוט'ל און צו'קנעיטשטע' העמד'ל. מן הסתם, קלער איך צו מיר איז ער נאך קיינמאל נישט געווען אויף א פליגער, און דאס איז לכאורה זיין ערשטע מאל וואס ער זיצט אויף א באן.
נאכ'ן אויסטוישן עטליכע טעכנישע פראגן און ענטפערס אנבאלאנגט אונזער נסיעה, האט זיך עווענטועל ארויסגעשטעלט גאר עפעס אנדערש. איך זיץ דא מיט א לעבעדיגע מוסר ספר במלוא מובן המילה.
די סדר העולם איז, אז ווען צוויי אידן זיצן אויף א באן אין א פרעמדע לאנד און ביידע רעדן ענגליש, אוטאמאטיש הייבט מען אן אויסטוישן פערזענליכע אינפארמאציע ווי 'וועיר אר יו פראם' און אזוי ווייטער. דאס זעלביגע האט זיך דא אפגעשפילט, און פון דא האט אונזער אמעריקאנער איד אנגעהויבן פארציילן זיין געשיכטע.
האמת אומר, אז איך האב מיך גארנישט פארצייכנט נאך מיין שמועס מיט אים און אזוי אויך האב איך אים נישט רעקארדירט
(איך האב נאכנישט געשריבן קיין איבערבייס דעמאלטס..), דעריבער קען זיין אז איך פארפעל א פרט, אבער איך געדענק גוט זיין געשיכטע און ס'איז גוט איינגעקרוצט ביי מיר. אלזא, לאמיר פארציילן אין קורצן זיין לאנגע וועג וויאזוי ער איז אנגעקומען צו אזא שטאפל וואס יעדע קען זיך ארויסלערנען.
*
ר' משה ג. איז געבוירן אין טעקסאס (איני זוכר וועלכע שטאט) צו א גענצליך פרייער פאמיליע. קיין זכר פון אידישקייט איז געווען צום געפונען ביי אים אינדערהיים, סיידן די צוויי לעכט וואס זיין מוטער האט געצינדן יעדע פרייטאג צונאכטס, און די קידוש וואס זיין טאטע פלעגט מאכן שבת אינדעפרי אין די לאקאלע רעפארמער טעמפל ווי ער האט געדינט אלס א ראביי. דא האט זיך עס אנגעהויבן און דא האט זיך עס געענדיגט. טהרת המשפחה, כשרות, וכו' מאן דכר שמיה. זיין טאטע איז א פארמעגליכע בעל הבית און לעבט זיך א שוואוילטאג.
ר' משה איז געגאנגען אין די לאקאלע פובליק שולע, און איז אויפגעוואקסן גענצליך ווי אן אמעריקאנער גוי. זיין טאטע האט אים געשיקט יעדן זונטאג צו א דזשואיש סקול, ווי מ'האט געלערנט איבער די 'היסטארי' פון די דזשואיש נעישאן און געפרעגלט ציוניזם. ממש ווי די משכילים אינדערהיים.
זיינע עלטערן האבן נישט באהאלטן די פאקט אז זיי זענען אידן, און ווי פריער דערמאנט האט זיין טאטע געדינט אלס א ראביי אין א רעפארמער טעמפל. אה..נאך א זאך זאגט מיר ר' משה וואס זיין טאטע איז געווען א איד "אז ער פלעגט פארדאמען אנטיסעמיטישע אטאקעס"...אבער ביי דעם האט זיך געענדיגט.
ר' משה האט אלעמאל געוויסט אז לא זו הדרך און נישט דאס מיינט א איד. א איד אן תורה ומצוות איז ווי א ליידיגע זאק, כאטש א אידישע נשמה איז אלעמאל הייליג און טייער. ר' משה האט שוין פון קליינווייז אן געזוכט עפעס מער און הייליגער.
*
אין זיינע מיד צענערלינג יארן איז ר' משה צום ערשטן מאל געפארן קיין ארץ ישראל, אלס א טוריסט וועלכע קומט באזוכן די דזשואיש הואלי לענד. ער האט נישט געהאט אין פלאן צו קומען קין ארץ ישראל להשתקע שם און האט לכתחילה געמאכט א טיקעט אויף צוריק.
מאת ה' היתה זאת זאגט מיר ר' משה "אז איין טאג האב איך אפגעהאלטן א באזוך אין די חרדישע געגענטער אין ירושלים, א פאקטאר וועלכע האט אסאך צו געגעבן צו טוישן מיין לעבן און צוריק קומען צו אידישקייט. בכלל, האב איך באקומען א מורא'דיגע חשק צו בלייבן אין א"י אפי' איך וועל נישט דווקא ווערן א חרדי".
"מיין חבר פון די יוגנט, וועלכע איז אויך אויפגעוואקסן אזוי ווי מיר האט מיר שטארק איבערגערעדט זיך צו איינשרייבן אין ישיבת אור שמח וועלכע געבט זיך אפ מיט אזעלכע צענערלינגען ווי מיר וועלכע ווילן טוישן זייער לעבנס שטייגער און ווערן פרום".
און די רעשט איז היסטאריע..."איך בין אריין לערנען אין די ישיבה פאר א היבשע פאר יאר ווי די ראשי הישיבה האבן מיר אויפגענומען מיט ביידע הענט, און אנגעהויבן פראקטיצירן אידישקייט אויף א טאג טעגליכן שטייגער ווי א פולשטענדיגע פרומע איד מאז ומקדם". ר' משה האלט נאך אן קשר מיט די ראשי הישיבה פון אור שמח, ביזן היינטיגן טאג.
מיינע עלטערן האבן עס נישט אזוי געגליכן, אבער האבן גארנישט געקענט טוהן. מיינע יוגנט פריינט פון די שולע האבן געלאכט פון מיר און מיר כסדר געשיקט מעסעדזשעס אז איך זאל צוריק קומען קיין אמעריקא און לעבן ווי א נארמאלע מענטש.
*
אין די ריכטיגע מינוט האט ר' משה געטראפן זיין באשערטע, אן אמעריקאנער איד'ינע וועלכע פארקערפערט אן ענליכע געשיכטע ווי אים. אונז האב מיר חתונה געהאט בשעה טובה, און זיך באזעצט אין די עיר התורה קרית ספר.
ר' משה האט אויפגעשטעלט א שטוב פון י"ב שבטים בליעה"ר, פון וועלכע עטליכע האבן שוין חתונה געהאט.
דא טרעפט ר' משה די געלעגענהייט זיך אויסצורעדן דאס הארץ און באקלאגט זיך איבער די צער גידול בנים וועלכע איז נישט אלעמאל אזוי גרינג. ער האט ב"ה נחת פון רוב פון זיינע קינדער, אבער נישט ביים יעדן ליידער. איך וואונטש אים א ברכה אז ער זאל זעהן נחת פון אלע זיינע קינדער, און זיי גרינג קענען מחנך זיין.
ר' משה איז היינט א אמת'ע בן תורה וועלכע מאכט זיין וועג יעדן טאג פון קרית ספר קיין ירושלים צו די מירער ישיבה, "איך לערן שוין אין מיר דרייסיג יאר, און דא איז מיין פלאץ" זאגט ער מיט א שמחת התורה'דיגע שמייכל.
ער האט שוין חתונה געמאכט עטליכע קינדער און די חובות זענען ביז איבערן קאפ, אבער דאס איז נאכאלץ נישט קיין סיבה אז ער זאל ארויסגיין צו די דרויסענדיגע גאס. "איך קום פון דארט, און איך ווייס דאך יא אז די גאס איז א פייער פון וועלכע מ'דארף שטיין מיילן ווייט"
ר' משה באטאנט אז די עיקר קרעדיט קומט זיך זיין אשת חיל וועלכע שטייט אים צו די האנט ווען אימער. "זי איז דער וואס געבט מיר די שטופ ווייטער אנצוגיין, די יצר הרע קומט אלעמאל מיט פארפירענדע פייגלעך אין קאפ ווי 'קוק וואספארא חיי צער דו לעבסט דיך' 'האסט אפגעלאזט אלע פארגעניגן אין אמעריקא און זיך אויסגעוועלט אזא שווערן לעבן' און נאך אזעלכע ענליכע נודנישע געפילן, אבער די פרידע גייסט וואס מיין פרוי בלאזט אריין אין מיר איז ווי מים קרים על נפש עייפה".
אויפן פראגע צו ער באקומט נישט אביסל פינאנציעלע שטיצע פון זיין פאטער זאגט מיר ר' משה מיט א זויערן שמייכל "ווען איך פארמאג ניינציג דאלער אין מיין באנק קאנטע, וועט מיין פאטער אריינלייגן צען דאלער כדי ס'זאל זיין הונדערט"..
*
אין לויף פון די יארן האבן זיך זיינע עלטערן אפגעטיילט, און זיין מוטער א אידישע נשמה האט ליידער געהייראט א פאלנער גוי און לעבט זיך ווי א קריסט. ר' משה האט אויפן ראט פון זיין חשובע רב, אפגעהאקט קשר מיט זיין מוטער. "איך האב נישט קיין אנונג ווי זי וואוינט, און צו זי לעבט נאך בכלל, שוין אכט יאר וואס איך האב נישט געהערט פון איר, אבער איך דאווען יעדן טאג אז זי זאל זיך צוריק קערן און תשובה טון".
מיט זיין פאטער האט ער יא קשר און רעדט מיט אים רעגלמעסיג. ער איז שוין היינט עלטער און איז שוין ווייעכער ווען עס קומט צו פרומע אידן און בעלי תשובה, אנדערש ווי אין די אינגע יארן.
*
איך בין נארוואס אנגעקומען צו מיין דעסטינאציע. איך ברויך יעצט אויסשטייגן, און איך מוז דא ענדיגן די שמועס.
איך עררייך אים די האנט און וואונטש אים א ווארעמע ברכה מיט דברי חיזוק. "די באשעפער זאל דיר ווייטער געבן די כוחות צו קענען אנגיין מיט די לימוד התורה הק' און זיך קענען פירן ווי א פרומע איד מיט נחת פון די קינדער, השפעות טובות, און הרחבת הדעת".
איך האב שיעור אריינגעהאקט אין די גרויסע זויל ביי די פארנומענע תל אביב'ע באן סטאנציע, נישט קענענדיג גלייבן וואס איך האב דא בייגעוואוינט. א איד וואס לעבט א דחקות'דיעג לעבן און ווייסט נישט פון עפעס בעסערס ווי א בלאט גמרא. ער האט דאס נישט געזעהן אינדערהיים און נישט אין שולע. ער האט אליין בוחר געווען בטוב און געמאכט די ריכטיגע באשלוס וועלכע האט געטוישט זיין לעבן אויף אייביג.