פ'יהל ר'שעות ו'וייניג מ'צות

[לחיים ולברכה]

די דאזיגע בריוו האבעך געטראפן אין מיינע ארכיוון פון מיין מוח קעמער'ל, האבעך באשלאסן דאס צו מיטטיילן מיט דעם גאנצן אוילעם.

*****

לכבוד הרבני החסיד, מותיקי תלמידי רבינו, יושב באהלה של תורה, עמוד התפלה וכו' וכו' וכו', מעמיד הדת על תילה, החזיר עטרה ליושנה וכדו', הרב הדומה למלאך שליט"א, זאלסט האבן אלעס גוטס מתוך באנטש נאכעס.

פאר איך הייב אן מיינע ווערטער ווילעך מיך אויסדריקן מיינע געפילן. וזה החלי בעזהשי"ת:
מיר דאווענען שחרית אין איין ביהמ"ד טאג איין טאג אויס, ב"ה א שיין ביהמ"ד מיט אלע פיטשיווקעס, א גוטן מקוה, שפריצערדיגע שויערס, שמעקעדיגע זייפן, הייסע קאווע, 99 מילעך, ספלענדע, און וואס נישט. ביים עק פון בעסמעדרעש איז פארהאן פארשידענע שטיבלעך ווי מ'טוט פראווען יעדער זיין עבודת הקודש ביים דאווענען פון די פריער פארטאס שעה'ן ביז די שפעטער נאך חצות שטונדע. אין די פריער מנינים איז בדרך כלל די ברעטלעך פארנומען – ליידער, פארשידענע יתומים ואלמנות שטעלן זיך צו צום ברעטל איש על מנינו ואיש על נוסחו, ס'גייט, ס'פארט, ברכות, הודו, ישתבח, אמת, עשרה, תחנה, און זוי ווייטער. איינער שטייטער און א צווייטער שנעלער, אבער ב"ה מ'קומט אן יעדער צו זיין ארבייטס פלאץ פונקט 3 מינוט שפעטער אזוי ווי אלע טייערע אידן.
מאכט זיך אמאל א מנין'ל, ס'איז נישטא קיין חיוב – ב"ה, נישטא אזויפיהל חיובים ווי ברעטלעך, נו, ס'איז דאך א גרויסע זאך, מ'דארף ווען כאפן א טענצל נאך יעדע מנין וואס האט זיך אויסגעלאזט אן קיין קדיש זאגער. וואס געשעהט אין אזא פאל? מ'ווארט אויף א בעל תפלה זאל זיך מרחם זיין און צוגיין צום עמוד, דער עמוד שטייט שוין ליידיג 15 מינוט זינט דער פאריגער חיוב האט איר פארלאזט, דער שמש קומט שוין צו לויפן, ס'איז שוין 5 מינוט שפעט, ווילסט צוגיין? ניין!
ווילסט צוגיין? נא נא, ברכות!
אפשר גייסטו צו? נא ברוך אומר ועושה!
ווילסט אפשר צוגיין? עםםם, נע, כ'האב נישט קיין געדולד!
גיי צו!?! אקעי, אבער נאר ביז נאך שמונה עשרה, ווייל כ'דארף לויפן.
אקעי!
קיצור, מ'גייט צו צום עמוד, טאקע 5 מינוט שפעטער, מ'דאווענט, ס'טוט זיך ס'לעבט זיך, א מחיה. ס'קומט צו שמונה עשרה, יענער דאווענט אפ שנעל, ער ציט אפ פון ברעטל, טוט אן רבינו תמ'ס, טוט אויס און .... ואיננו. אינצווישן האט זיך שוין איינער מרחם געווען, אמער ער האט געהאט גענוג צייט צו טראכטן יא אדער ניין, ווארום תיכף ביים אויסטרעטן האט ער שוין באמערקט אז דאס ברעטל איז איינזאם, נאך 2 מינוט טראכטן לויפט ער צו צום ברעטל, ער נעמט זיך שאקלן, בוקן, זאגן און אלעס גוטס, און .... גענדיגט.

עמיר צוגיין צום נושא:
איך פערזענליך? איך האב נישט ליעב צו צוגיין, כ'ווייס אז ס'איז נישט גערעכט, כ'קען דאך די מלאכה, אבער ס'איז מיר נישט בא'טעמ'ט. אבער ווען איך גיי צו בינעך זייער מקפיד אויף טרחא דציבורא, כעל קיינמאל נישט לאזן ווארטן דעם אוילעם סתם אזוי צוליב מיינע געפילן.
משא"כ כת"ה שיחי', איר האט שטארק ליב דעם ברעטל, איר מאכט זיכער אז ווען ס'איז נישטא קיין חיוב זענט איר דארטן אויפ'ן מינוט, איר זאגט קדיש מ'זאגט הודו, מיט א רואיגקייט, א מתינות, אזויווי דער שולחן ערוך פארלאנגט. ס'קומט צו קר"ש, א רויעך, אחד!!!!!!!!!, ס'פעלט שוינישטויס צו ווארטן אויף מנין ביי ...אמת, יעדער האט שוין פון לאנג גענדיגט. מ'שטעלט זיך שמונה עשרה, מיט גרויס כוונה איז מעורר רחמי שמים פאר גאנץ כלל ישראל, ביאת בן דוד, רפואות און ישועות און וואס נישט, איך שטעל זיך אויך דאווענען שטיל שמו"ע, נאך 2-3 מינוט בינעך שוין אן אויסגעטרעטענער, כ'קוק מיך אום, ס'איז שוין דא מנין מ'וואלט שוין געקענט אנהויבן הויעך שמונה עשרה, אבער איר זענט דאן פארטיפט אין אייערע כוונות, איר דאווענט דאך מלה בסלע. איך – און אלע אנדערע, טוען זיך אויס דאס רש"י תפלין, מ'לייגט זיי צוזאם, מ'טוט אן רבינו תם'ס, מ'וואשט זיך די הענט כהלכה, און מ'הייבט אן וידבר... קדש.... וכו'. מ'ענדיגט, פונקט דאן טרעט איר אויס שמונה עשרה, און מיר טוען אביסל אפאטעמען פון די לאנגע הפסקה, מ'גייט זיך שוין נעמען צום עבודה, הויעך שמונה עשרה, קדושה, מודים, שיעור נישט פארגעסן – כי חטאנו, כי פשענו, און זוי ווייטער.
אבער ווי אנטוישט ווערן מיר, ווען גראד נאכ'ן אויסטרעטן, און פארשטייט זיך נאכ'ן ווארטן כדי הילוך ד' אמות, טוט אנטלויפן פון עמוד............ איר טוט זיך אויס דאס רש"י'ס תפילין כאילו איר האט שוין אפגעטוען אייער'ס..........
מ'קוקט זיך איינער דעם צווייטן, און מ'זעט אז דאס ברעטל איז איינזאם געווארן, ס'נעמט א מינוט צוויי און א צווייטער שטעלט זיך צו און ....... ויסעו.

אנטשולדיגט ר' איד, ווייסט איר דען נישט אז מיר ווארטן שוין אזוי לאנג מ'זאל אנהויב הויעך שמונה עשרה? איז דאס אויסגעהאלטן? איז דאס נארמאל? אזוי האט איר געזען ביים רבי'ן אין סענדז סטריט? וואס איז מיט טרחא דציבורא? גארנישט? הא? איר פארשטייט נישט וואס איר טוט מיט דעם עולם? גייט דאס נישט אריין אין די גדר פון
פיל רשעות ווייניג מצוות
?
ווי עס חתמ'ט בצער רב, ובתקוה אויף אייר פארבעסערונג
ל.ו.ק.

[קרעמער]

שיינע בריוו, לחיים ולברכה, לאמיר האפן אז יענער זיצט ביי אונז...

איך וויל בעטן דיין רשות צו פארוואנדלן דעם אשכול אין א לענגערע שמועס איבער בעלי תפילות, צוגיין צום עמוד, און אזוי ווייטער.

[לחיים ולברכה]

זייער גערן. אדער אין א שמועס פון פרו"ם, וויזוי דיין הארץ באגערט.

[קרעמער]

עס ווילט זיך פרעגן: ווי אפט גייט איר צו צום עמוד, אז איר קענט אריינגעבן פאר יענעם (איך רעד נישט צו דיר - לחיים ולברכה - נאר צום אלגעמיינעם פובליקום). אסאך מאל זעט מען עס שטייען א צען צוואנציג אידן און ווארטן אויף א בעל תפילה, קיינעם פאלט נישט ביי צוצוגיין. אבער ווען איינער געט זיך א שלייך צום עמוד, פלוצלינג דערזעט ער זיך מיט צוואנציג טאטעס וועלכע פרובירן איינצוטיילן ווי שנעל אדער שטאחט ער זאל דאווענען.

אין צוזאמענהאנג מיט דיין שמועס: איך קען א איד וואס ער ווייסט אז ער דאווענט לאנג שמו"ע, דערפאר געט ער א פיץ אפ פון עמוד צווישן גאל און ישראל, בבחינת משה זוך מיך.

[מאשקע]

מיינע קאמענטארן - נאך שבת אי"ה.
אבער איין זאך, לחיים: דו ביזט גוט!

[איך_הער]

מיינע שכוחות, האבעך שוין געגעבן פערזענליך, אויף גוגל און אויפן טעלעפאן, אבער ברבים מוז איך דאך עפעס אריין רעדן אויזער שכוחות.

איז אזוי, סידאך פשוט אז דער אשכול גייט פארן פון עמוד צו עמוד, און פון שול צו שול, און פון איין בעל תפלה צום אנדערן.

איך רעד סיי פון די בעלי תפלה זייט און סיי פון די מיט דאווענערס, איך וועל נישט צו לאנג צעגערן איידער איך גיי צו צום עמוד, ווען קיינער האלט נישט דערביי, (געווענליך, אלץ קען זיך מאכן אן אויסנאם.) איך דאווען נישט שטייט, און ממילא רוב מיט דאווענערס זענען זיך מחי', אבער ס'איז דאך אלץ דא, שטייטע דאווענער'ס וועמען ס'געפעלט נישט מיין חיתוך, נו, וואס קען איך זיי העלפן, ס'איז דא יעדע פופצן מינוט אן אנדער מנין, און פון זיבן ביז ניין, איז דא יעדע צען מינוט, (אין קרית יואל.) סאו, אויב זיי מיינען עס ערענסט, (אזוי ווי אסאך פון זיי) זאלן זיי ארויס גיין און פארטיג, אזוי ווי איך טוה, ווען איך זעה אז ס'גייט צוגיין אזא רבי זכרונו לברכה איד, מאך איך אסאך מאל אפ ביי מיר, אז ס'איז מיר ענדערש צו פארברענגען נאך צען אדער פופצן מינוט, ווי איידער ארום צו קלאצן ביים דאווענען, אבער אז אזא איד זאל צוקומען צו מיר אינמיטן דאווענען, און מיר ווייזן אז איך דאווען צו שנעל, גייט מיר די בלוט ארויף אין קאפ, וואס ווילסטו פון מיר, ער זעט דאך אז רוב עולם איז זיך מחי' און מ'האלט מיט, פארוואס טראכט ער אז איך מוז מיך צושטעלן דייקא צו אים'ען.

און ממילא ווען איך פאל יא אריין מיט א שטייטן בעל תפלה, האלט איך עס נישט אויס, איך גיי טאקע נישט צו צו אים'ען פייניגען, אבער ווען ער טרעט אויס שמונה עשרה נאך פופצן מינוט, און הערשט דעמאלטס דרייט ער זיך אויס זיכער צו מאכן אז ער האט תשעים עונים, דעמאלטס פארפיר איך שוין, איך רעד שוין נישט פון דעם אז איך האב שוין גארנישט וואס צו טוהן דעמאלטס, ווייל ביז דער בעל תפלה האלט נישט ביי קרישמע, וועל איך זאגן פון פארענט און פון נאכדעם, און הערשט דעמאלטס הייב איך אן הודו, און אינמיטן זיין שטילע שמונה עשרה, בין איך שוין פון די ששה מתפללים, סאו בין איך פולי פארן בריוו שרייבער, און אזוי ווי קרעמער האט שוין צוגעלייגט, אז לאמיר האפן אז ער איז דא און האלט עס מיט, און אז נישט אפשר זאל עס איינער ארויס פרינטן און עס לייגן לעבן עמוד.

[צייטליך]

לחיים!!!! לחיים!!!!

די ביסט גוט, איך ווייס שוין נישט וואס צו טראכטן,
איך בין געווען זייער צופרידן צו הערן אז די ביסט ביזי די לעצטע פאר וואכן, ס'איז דאך א גוטער סימן, עפעס קומט ארויס פון דעם אז מ'איז ביזי אזוי לאנג, כ'האב שוין געטראכט צו מיר אז איך וועל אפשר קענען האבן א שטיקל הלואה..., ס'זאל נישט אויספעלן, בקיצור, איך האב גוט געפילט דערמיט,

אבער נאכן ליינען די ארטיקל, און נישט נאר די ארטיקל, איך רעדט בכלל, דיינע לעצטע פאר ארטיקלען, זינט די ביסט געווארן צוריק זעהבאר דא, און שטארק אנוועזענד, ווייס איך שוין נישט ווואס צו טראכטן, אפשר איז בעסער ווען די זיצט דא.. (היל"ת)
**

איבער די נושא פון די בעלי תפילות, האביך נישט קיין סאך אריינצורעדן, איך גיי כמעט קיינמאל נישט צו צום עמוד, אבער ס'איז נישט סתם אזוי ווייל איך האב נישט ליב צוציגיין, איך האב גראדע שטארק ליעב דאס ברעטל, אבער איך ציטער אוועק אימת מות פון שטיין נאנט צו א ברעטל, משום מעשה שהיה,

געווען איז עס ווען איך בין געווען אין די יארגאנג פון די שלשה עשר לבר מצוה, א קליינער בחור'ל געוועזן, קיין חיוב איז דאס יאר נישט געווען ביינוז אין חדר, א גרויס בעסמעדרעש האבן מיר פארמאגט, און די מנהג איז דאן געווען אז יעדען טאג איז צוגעגאנגען א צווייט בחור'ל צום עמוד,איך בין גארנישט אנדערש געווען, אויך א בחור מיט א רינדעכיגער שטאפן הוט, א שארפן קוויטשעדיגען שטימע, א הערליכער תפילין בייטל, א קליין סידור'ל מיט א אויסגעקריצטע נאמען "חיים יעקב צייטליך" דעראויף,

און איינע פון טעג איז טאקע אויסגעפאלן מיין רייע צוציגיין צום עמוד, וואס איז אגב געווען אפאר סענטי-מעטער העכער מיין נאז.., בטבע ביניך א אינגערמאן וואס האט נישט קיין נערווען צו קיין לאנגע מעשיות, קיין לאנגע צעגערייען, אלזא ווען איך דאווען פארן עמוד מאך איך דאס גאר געשווינד, עס איז גארנישט געווען אנדערש ווען איך בין געווען א דרייצען יעריג בחור'ל, און אויך יענעם טאג האביך געדאווענט זייער שנעל, ס'האט זיך געמאכט אז צוויי מאל אינמיטן דאווענען זענען צו מיר ציגעקימען מלמדים און געזאגט אז איך דאווען צו שנעל, איך האב אבער דאך נישט געהאט קיין נערווען צו ציען לענגער דאס דאווענען, און אזוי האביך גענדיגט ביז נאך די 5 קאפיטלעך תהילים, פארטיג!

אלעס פיין, אלעס וויאויל, איך זיץ מיר רואיג (ווי רואיג האט שוין דארט געקענט זיין.. ?)אין לאנטש רום, און איך עס פרישטאג, און אויך דארט איז געווען א מנהג אז יעדן טאג האט א צווייט אינגעל געבענטש'ט, פארן בענטשן קימט די מנהל ארויף צום מייק און רופט אויס: "אזוי ווי היינט איז געווען א בעל תפלה וואס האט אפגעחיפערט דאס דאווענען, און קיינער האט עס נישט געקענט מיטהאלטן, ע"כ וועט ער היינט בענטשן אויפן מייק, און ער וועט טוען תשובת המשקל, און ווער זייער שטייט בענטשן..", איך געדענק נאך ווי היינט, איך בין שנעל אנטרינען געווארן פון מיין פלאץ, כ'האב זיך באהאלטן אינטערען טיש, כ'האב נישט געוואלט בענטשן אויפן מייק, אבער אלע אינגלעך ארום האבן זיך אינטערגעשמייכעלט אין געקיקט מיט האלבע און גאנצע בליקן דארט אראפ אינטערן טיש, ס'האט נישט גענימען לאנג אין א מלמד האט מיך ארויסגעשלעפט פון דארט, און דאס איבעריגע איז בושות..

מער האט מען מיך נישט צוגעשיקט צום עמוד יענעם יאר, און צילוב יענע מעשה גיי איך כמעט נישט צו.

נ.ב., די מעשה איז געווען ממש אזוי, ס'קען זיין אז מאנכע גייען יעצט הייבן די ברעמען אין זאגן, אהההה, יענער אינגעל איז צייטליך?? ער אידאס ??, וואס קען איך טוען, למען ה'צייט, האביך געמיזט אפשרייבן די מעשה, איך גלייב אז קיינער וועט עס נישט געדענקן, און טאמער יא, זאל ער וויסן פאר ער מאכט אפ, אז יענע יאר איז געווען נאך כמעט די זעלבע מעשה מיט א צווייט אינגעל, סאו קען זיין אז איך בין יענער..

[מאשקע]

כ'האב שוין געמיינט אז כ'האב דיך געפאקט, אבער אז דו זאגסט אז דו הייסט חיים יעקב, שטימט עס נישט. יענער יונגל האט געהאט א צווייט נאמען.

[קרעמער]

אוי איז דאס א גוטע מעשה, חיים יאנקעלע... יעצט הייב איך אן צו גלייבן די אלע האטליינס וואס זאגן אז רוב ערוואקסענע דרייען זיך ארום מיט קאשמארן פון די יוגענט...

אלס תשובת המשקל - גיי נישט אונטערן טיש יעצט, איך בין נישט דיין מגיד שיעור אדער מנהל - וואלט איך געזאגט אז דו זאלסט זיך פארנעמען "יא" צוצוגיין צום עמוד, ווייל אז נישט וועט אויסקומען אז דו האסט זיך פולקאם אונטערגעגעבן צו די שלעכטע בושה (בושה בישא)!

אפשר איז כדאי צוזאמצושטעלן א מנין פון חברי הקרעטשמע, א ווירקליכע מנין רעד איך, און דו זאלסט צוגיין צום עמוד, פשוט איינצו'חזר'ן דעם נוסח התפילה, יעדער איד מוז דאס קענען (אנדערש איז גרעסערע בושות ווען מען 'מוז' שוין ל"ע ול"ע דאווענען אמאל פארן עמוד).

[לחיים ולברכה]

קרעמער; וואסא חילוק צו מ'ליידט די בושות יעצט אדער ל"ע ול"ע.... די ערשטע פאר מאל איז אלעמאל בושות..........
אויף חיים יענקל בינעך נישט באזארגט, ער קען די מלאכה, פשוט זיין בושה בישא.... (קרעמער, אריין אינעם לאזונג אשכול).
----
חיים יענקל; ב"ה כ'בין טאקע ביזי, כ'האב זיך אבער אראפגע'גנב'עט צייט, פשוט כאבעסניש אויסגעהאלטן אן די גלעזל משקה. מערצהאשעם מארגן צוריק צום ארבייט מיט פלייס און אימפעט.
צום ווידערזעהן דארנערשטאג אי"ה (אפשר מיטוואך, עמיר זעהן ווען דער באס וועט מיך אויפפיקן).
הק' ל.ו.ק.

[דרך אגב]

יא יא!!

כ'געוויסט אז עס וועט זיך אויסצאהלן, כ'נאר נאר נישט געוויסט אז אזוי גוט,

לענינינו, ביניך און דער ווירקליכקייט נישט צופיל אנדערש ווי און ווירטואל, דהיינו איך גלייך איבעראל אריין צו ווארפן מיינע פאר צענט, אפילו מען פרעגט מיך נישט,
פארדעם ווען עס קומט צו די נושא פון בעל תפילה'ס שפיר איך מיך ווי אינדערהיים, אזוי ווי איבעראל,

און אזוי ווי דא, אזוי אויך דארט, געווענליך איי העוו נא פראבלעם צוצוגיין צום עמוד, אחוץ ....
און איך באקום פסקים, רעכטס און לינקס, אבער עס גייט ניטאמאל אריין און די לינקע פיאה,

איך הער, שרעק דיך נישט, איך בין אויף דיין זייט, איך גלייך די שנעלע בעלי תפילות, און איך פרוביר צו זיין פון דיזע,
און טאקע וועגן דעם, ווען עס גייט צו אזא איינער וואס האט קיין פלאן נאכנישט וואס צו טאן מיטן טאג, ווער איך זייער ברוגז, און עד כדי כך, אז ווען עס ווערט אביסעלע שטיל,
געב איך אזא הייב אונטער מיין שטימע מיט אזא נאאאאאאא, נוווווווווווווו, און איך וועל אייך מגלה סוד זיין אז עס העלפט פונקט ווי די פראטעסטן, נישט אויפן מינוט, אבער אויף קומענדיגס מאל,

איינמאל האב איך געהאט אז איך בין פארשלאפן, און ר"ח איז געווען, גיי איך מיר אזוי און איינע פון די שוהלן און שטאט, באגעגען איך מיך מיט א מנין, פון בערך 15 מענטשן 12 דערפון
ריטייערטע, עלטערע, עס איז מיר גוט געווארן, נאר דאס פעלט מיר אויס, אז פאר א שעה צוויי נאך חצות וועל איך קיין סעודה נישט עסן,

האביך נישט געטראכט קיין צוויי, ברכו נפשי, בודק געווען די ציצית, געלייגט דעם קאפעלאטש אויף א פארזיכערטן ארט, אנגעטאן די טלית ותפילין, שנעל געזאגט די בעסיקס, קדש, והיה בי יביאך,
מה טובו, אדון עולם, ברכות, ותצילינו.... ומפגע רע, די חברה האבן נישט פארשטאנען פארוואס איך יאג מיך, אבער דאן היידא געגעבן אזא שריי מיטן באקאנטן נוסח רבי ישמאעל אומר...
וכן שני כתובים..... און א זיידע האט שוין געטראפן עפעס א יארצייט צו זאגן קדיש, און זיך גענומען דאווענען, די געזעמעל איז געוואקסן ווי געווענליך, אזוי אז איך בין שוין נישט געווען אנגעוויזן אויף די 12,
און איך שוין די יונגע כוחות אויף מיין זייט.
איך זאג נישט, ביי ויברך דוד האט זיך שוין געהערט קולות. אבער ווי גלייך נישט צו מיר, ביים לייענען האבן זיי פריבירט צו מאכן א טומעל, אבער איך טו אן דעמאלט ר"ת תפילין,
אזוי אז זיי האבן געמוזט זיך איינהאלטן ביז נאך תהילים, ווייל איך ענדיג דאווענען מיט די פינף קאפיטלעך, און דאן האט דאס פאסירט,

בערך פינף און דרייסיג שכוח'ס מיט שמייכעלדיגע פענימער, אין און די זייט איז שוין דא א וויכיח דערוועגן, צוויי זיידעס מיט אויפגעברויזטע שארפע בליקן געוואנדן און מיין ריכטונג,
קומען צו, צו מיר מיט גאנצעטע טענות, אן קיין הענט און קיין פיס, ווייל ווען איך דאווען אלס שליח ציבור דאווען איך הויעך, אזוי אז מ'קען נישט זאגן אז דער יעניגער לאזט אויס האלב.
איין פראבלעם האבן זיי טאקע געהאט, וואס גייט מען טוען מיטן איבעריגען האלבע שעה? וואס איז שוין געווען געסקעדשולד? אזוי אז זיי האבן אנגעפאנגען מיך צו באזידלען.

איך האב אבער נישט געזוכט וואס צו טאן מיטן איבעריגע האלבע שעה, האביך זיי געזאגט פון פראנאויס איהר זענט 100 פראצענט גערעכט. און מיט דעם האט זיך עס געענדיקט.

וויל איך דיר זאגן חיים יענקל, לאך דיך אויס, און מארגען 8:15 זאלסטו צוגיין צום עמוד, פארן אנהייב קען זיין נאר ביז שמו"ע און דאן וועט לחיים דיך איבערנעמען,

[לחיים ולברכה]

יוי, מארגן איז ר"ח, כאניש קיין צייט צו דאווענען, זוך דיר א צווייטן.
אגב, אגב, ביזטעך געוואלדיג. קיעפ אפ יור גוד ווארק. ביי ביי.

[דרך אגב]

דאס איז דאך מיין שפיץ, טאקע ווייל דו יאגסטעך, זאלסטו צוגיין, וועסטו צופרידן שטעלן א גאנצע ציבור.

[קרעמער]

דרך אגב;

אויסער דיין שיינע תגובה, האסטו א ריכטיגע פונקט, וואס איך פיר זיך אויך אזוי: מען דאווענט הויך פארן עמוד ווארט-ביי-ווארט, אז קיינער קען קיין טענות ומענות נישט האבן אז דו האסט אויסגעלאזט א ווארט!

[זארעכפעפער]

אזא געשמאקער אשכול פון לחיים ולברכה, חיים יאנקל צייטליך און ושלישים על כולו די תגובה פון דרך אגב, דוכט זיך, איז שוין לאנג נישט געווען. כ'מיין, הכל בפונדק אחד... אהה מעכאיע...

קודם לחיים ולברכה, דיין ארטיקל האב איך געליינט מיט א פארגעניגן, א שטייגער ווי איך ליין עפעס אן הומאריסטישער ארטיקל אין אן אויסגאבע. ס'גוט, באגאסן און באשמאלצט, האסט מיך מחי' געווען. יישר כח.

ולעצם הענין, מיין איך אז ס'מער ווייניגער א משפחה קרענק. ס'הייסט איך קען יונגעלייטלעך וואס זענען זיך נוהג אין דעם ענין אקוראשט ווי זייער עלטערן, זיי זענען כסדר מקפיד אנצוהויבן שטייט און רואיג מיט די ברכות, און זיכער צו מאכן אז איך זאג נאך בערעכיווערשמוי הויך, שיין און אויפן קול... און ווידעראום קען איך עלטערע יודן וואס דאווענען פארן עמוד פאר א נחת. כ'זאג נישט, פון יעדע משפחה קען נעבעך ארויס פאלן אויסנאמ'ס צו ביידע צדדים, אבער איך רעד פון רוב...

חיים יאנקל, איך לאך נאך פון דיין ארטיקל, און בעיקר פון דיין שיווע קעטאנע'דיגער המצאה פון זיך צו באהאלטן אונטערן טיש. אבער זאג מיר דעם אמת, אין וועלכע ישיבה קטנה רעד נאך דער עס רבי אויפן מייק צו די בחורים?

דרך אגב, פשיהא, ביסט דאך ריזיג פעמיים! קודם אן אייזערנער בעל תפלה, און דערנאך א ריזיגער שרייבער! כ'מיין אז סאצעך שוין געלוינט דיין גאנצער דאווענען פארן עמוד אלעס בכדי אונז מהנה צו זיין מיט אזא גוטס.

אגב, איז שוין אמאל געווען אין דער קרעטשמע אן אשכול, וואו עס איז אויפן שפיץ גאפל באהאנדלט געווארן די טעמע זעה דא

[יגרסהדותא]

לחיים, הערליך גוט אראפגעלייגט, ובפרט די "נושאי כלים" קרעמער, איך הער, צייטליך, דרך, א געשמאק פון אן ארטיקל. וואט איי קען טעל יו, מצטערים בצערך.

איך וועל יא צוגיין אזוי איין מאל אין דריי וואכן, אין די אנדערע זמנים ווען איך שפיר קיין צוויי ברירות איז סיי ווי נישטא, וועל איך אויסזאגן 10 קאפיטלעך תהלים, דער אני מאמין וכדו'.

[לחיים ולברכה]

איר גלייבט???? איך נישט!!!!!
היינט האבעך געזעהן מיט מיינע מילכיגער אויגן (9 טעג...) אז דער דאזיגער איז צוגעגאנגן צום ברעטל..... זאפארט האבעך מיך אריינגעשליידערט אינעם פריערדיגן מנין צו הערן דאס ליינען מיט'ן חשבון ארויסצושפאצירן פונעם שטיבל נאך שטיל שמונה עשרה ווען מ'עט ברויכן זוי לאנג ווארט.
וואס האט אבער פאסירט? כ'קום צוריק צום מנין נאכ'ן ליינען, מ'האלט שוין ביי ברכו, מ'כאפט זיך מיט און ביי שמוינעסרע האבן מיר געהאלטן אייניג. נאך שמוינעסערע האבעך אויסגעטוהן די רש"י תפילין, און אזוי ווי כ'הייב אן צו לייגן דעם ר"ת'ס האט יענער שוין אויסגעטרעטן..... יענער האט ווארשיינליך באקומען דעם בריוו און האט זיך בארעכנט אז כ'בין גערעכט..... א צווייטער איז צוגעגאנגן צום הויעך שמו"ע, אבער אינמיטן תחנון בינעך שוין געווען אינדערויסן, ווארים דאס ליינען האט מען שוין געהערט.
ווילעך אייך דא מחזק זיין בפני כל קהל קרעטשמערתיינו, כשם שיצאת מפיהל רשעות כך תצא מוויינג רשעות, ותכנס לתורה ולחופה ולמעשים טובים, מזל טוב!!!

[צייטליך]

אההה, די ביסט דאס ? איך האב געזעהן איינעם ארימלויפן היינט פון איין מנין צו די צווייטע.., ביסט אפשר אויך געגאנגען מיט די פושקע.. אה, נע, ס'איז זיכער א צווייטער..

זעט אויס אז תפלת צדיק עשתה רושם, און דיינע הארצרייסענדע תפלות דא אין קרעטשמע זענען נתקבל געווארן לרחמים ולרצון,

לכבוד די שמחה וועט דער יעניגער היינט באקימען ס'ברעטל ביי מנחה.

[מאשקע]

לחיים, ביזט צוקער...

[לחיים ולברכה]

לחיים, ביזט צוקער...

ב"ה נישט. כ'האב מורא פון די אינסאלין.

[איש חמודות]

איך בין נישט פון די סארט וואס זוכן דעם ברעטל
אבער טאמער מ'בעט שיין מיט דרך ארץ וועל איך געווענדליך זיין נאכגעביג און צוגיין

מיין כלל איז:
"נישט חיפערן אבער נישט שלעפן"
און כדי עס מקיים צו זיין מוז מען גיין מיט א זייגער

עס לוינט סיי ווי נישט צו חיפערן, סיי ווייל דאס דאווענען איז קיין דאווענען אזוי, און סיי ווייל ווען ס'קומט צו שמונה עשרה דערזעהט מען זיך פיל מיט הונטערשטעליגע אידן און ס'איז אפט מאל ניטאמאל דא ששה מתפללים.
במשך די יארן האב איך אויפגעפאסט אז טאמער דויערט 12 מינוט פון קדיש ביז ברכו, און נאך בערך 6 מינוט ביז תהלות קל עליון - דאס הייסט 18 מינוט פון קדיש ביז שמו"ע איז געווענדליך נישטא די פראבלעם אז ס'איז נישטא קיין ששה מתפללים.
טאמער גייט מען אויף דעם וועג זענען 99% מענטשן צופרידן, ס'איז נישט געשלעפט און ס'איז נישט געחיפערט.

[קאקאש קעיק מיט מילך]

ווען איך זעה אז דער ברעטל שטייט שוין לענגער ווי צוויי מינוט און איך האלט פונקט נישט אינמיטן לייגן תפילין אדער ליינען קרי"ש גיי איך געווענליך צו צום עמוד

איך גיב געווענליך א 32 מינוט גארענטי

[הײמישער זײגער]

ווען איך זעה אז דער ברעטל שטייט שוין לענגער ווי צוויי מינוט און איך האלט פונקט נישט אינמיטן לייגן תפילין אדער ליינען קרי"ש גיי איך געווענליך צו צום עמוד

איך גיב געווענליך א 32 מינוט גארענטי

מיינסט אודאי מאנטיג און דאנערשטיג, קארעקט?

[בר דעת]

ווען איך זעה אז דער ברעטל שטייט שוין לענגער ווי צוויי מינוט און איך האלט פונקט נישט אינמיטן לייגן תפילין אדער ליינען קרי"ש גיי איך געווענליך צו צום עמוד

איך גיב געווענליך א 32 מינוט גארענטי

סהייסט אז טאמער נעמט עס לענגער ווי 32 מינוט דאווענסטע איבער בחינם?

[נישטאמת]

איך בין נישט פון די סארט וואס זוכן דעם ברעטל
אבער טאמער מ'בעט שיין מיט דרך ארץ וועל איך געווענדליך זיין נאכגעביג און צוגיין

מיין כלל איז:
"נישט חיפערן אבער נישט שלעפן"
און כדי עס מקיים צו זיין מוז מען גיין מיט א זייגער

עס לוינט סיי ווי נישט צו חיפערן, סיי ווייל דאס דאווענען איז קיין דאווענען אזוי, און סיי ווייל ווען ס'קומט צו שמונה עשרה דערזעהט מען זיך פיל מיט הונטערשטעליגע אידן און ס'איז אפט מאל ניטאמאל דא ששה מתפללים.
במשך די יארן האב איך אויפגעפאסט אז טאמער דויערט 12 מינוט פון קדיש ביז ברכו, און נאך בערך 6 מינוט ביז תהלות קל עליון - דאס הייסט 18 מינוט פון קדיש ביז שמו"ע איז געווענדליך נישטא די פראבלעם אז ס'איז נישטא קיין ששה מתפללים.
טאמער גייט מען אויף דעם וועג זענען 99% מענטשן צופרידן, ס'איז נישט געשלעפט און ס'איז נישט געחיפערט.

איך מיין אז 12 מינוט פון קדיש ביז ברכו איז איבער געטריבן, די סיבה פארוואס סאיז נישטא קיין ששה מתפללים אויב סנעמט שנעלער ווי 12 מינוט איז ווייל דער עולם ווייסט אז סאיז נאך דא צייט זיך מיט צוכאפן. אז דער עולם וועט וויסן אז ביי 10 מינוט איז ברכו יעדן טאג מיט א פינקליכקייט, וועסטו האבן ששה מתפללים ביי 10 מינוט