די שפירן פון נורעבמבורג, אב-אלול תרצ״ה

[אביסל טיפער]

שוין איינמאל נישט גוט לאמיר בעטן צום אייבערשטן.
ווי איז סטיטשי? וואס וועט ער יעצט ענטפערן?

[כאניש וואס צו טון]

סטיטשי, כ'וויל הערן א באריכט פון דיר,
אלס א דארטיגער, בארוהיגסטו די מצב, אויטסיידערס קען מען נישט אלעמאל גלויבן

[לייטער]

אפריל 1 1933
מוניך- היינריך הימלער די פאליציי הויפט און מוניך וואס נעמט אריין די לאגער דאכאו,
איז געווארן באשטימט אלס די הויפט פון די נייע פאליטישע פאליציי - !

ביסט זיכער דערין? סאיז קראנט?

אויב יא מיינט עס אז סאיז די לעצטע וואלן אין דייטשלאנד, געענדיגט מיט דעמאקראטיע דארטן

[אביסל טיפער]

בקוצר, דויטשלאנד ווערט נענטער אין נענטער צו א דיקטאטארישע לאנד!

יאפ.
נאך וואס די אינעבל געזעץ איז דורך פאר א פאר טעג צוריק,
האט היטלער די מאכט העכער די קאנסטיטוציע און די רייכסטאג!

[אביסל טיפער]

אפריל 1 1933
מוניך- היינריך הימלער די פאליציי הויפט און מוניך וואס נעמט אריין די לאגער דאכאו,
איז געווארן באשטימט אלס די הויפט פון די נייע פאליטישע פאליציי - !

ביסט זיכער דערין? סאיז קראנט?

אויב יא מיינט עס אז סאיז די לעצטע וואלן אין דייטשלאנד, געענדיגט מיט דעמאקראטיע דארטן

וואלן וועט נאך פארקומען. די שאלה איז נאר ווער עס וועט זיין ערלויבט צו לויפן!

[כאניש וואס צו טון]

וואס איז די אינעבל?

[אביסל טיפער]

וואס איז די אינעבל?

געשריבן אפאר בלעטער צוריק

עס איז Jan 30 1933
און.....
היטלער איז געווארן קאנצלער. די ברוינע העמדער און די עס עס האבן אפגעהאלטן א מיליטערישע סטייל מארטש און בערלין וואס לויט די צייטונגן איז עס די טאג וואס היטלער האט איבערגענימען דייטשלאנד.
אבער עס קומט א גרויסע "אבער" ער האט דאך נישט קיין מאיאריטעט,
קיין פראבלעם. מען האט ארלעדיגט ביים פרעזידענט צו פאררופען פרישע וואלן אויף מארטש,
6 טעג פאר די וואלן האט אויסגעבראכן א פייער און די רייכסטאג און היטלער מיט זיינע האבן גלייך באשולדיג די קאמוניסטן און דעם,
היטלער האט ארלעדיגט אן אימערדזשענסי דעקרעט פון דייטשן פרעזידענט וואס האט אפגעשאפן כמעט אלע פרייהייטן. ווי
פרייהייט אן ווארט.
זיך מעגן פארזאמלן. און אזוי ווייטער,
היטלער האט אנגעדרייט א שרעק און לאנד פון די קאמוניסטן. און זיינע יונגן די באקאנטע ברוינע העמדער. זענען ארומגעגאנגן צו די נישט נאצישע פאליטישע קאמפיינס און ראלי. און געשלאגן און געהאקט ווער עס איז דארט געווען.
עס איז געקומען למעשה נאך די וואלן און היטלער איז געשטיגן מיט כמעט 100 זיצן צו 288. אבער 36 ווייניגער צו קענען צוזאמשטעלן א מאיאריטעט רעגירונג נו וואס טוט מען?
איז קודם א טאג שפעטער איז די קאמוניסטישע פארטיי געווארן פארבאטן. געוויסע פון זייערע פירערס זענען דערמארדערט געווארן.
וואס האט היטלער געטוהן צום פראבלעם אז ער קען נישט צוזאמשטעלן א רעגירונג?
הערטס וואס דער עוכר ישראל האט געטוהן,

ער האט פארגעשלאגן א געזעץ אינעבל עקט וואס געט איהם מאכט איבער די קאנסטיטוציע און די געריכט סיסטעם. צו טוהן וואס ער האלט איז ריכטיג,
וואס טוט מען אז ער האט נישט קיין רוב?
ער האט זיך געשטעלט און פראנט אף די פארלאמענט מעמבערס און די רייכסטאג און זיי געבעטן צו באשטעטיגן די געזעץ. א פריינדליכע קאאפעראציע. און אז ער וועט נישט טשעפענען די רייכסטאג דעם פרעזידענט די פראווינצן און די קירכעס אויב זיי פירן דורך די געזעץ.
און בשעתן רעדן האבן די די נאצי מעמבערס פון די רייכסטאג ארומגערינגלט די רייכסטאג. אול היטחער האט דראמאטיש געזאגט "עס איז און ענקערע הענט דזשענטלמענס צו אויסוועלן קריג אדער שלום"
און ...
די געזעץ איז דורך מיט 78% שטימען.
און עטס זאלס מיר אלע מוחל מען דארף זיך גיין גרייטן צו נאכטמאל און מעריב!

[כאניש וואס צו טון]

אה כאניש געכאפט אז סדעס..
יישכ

[אביסל טיפער]

אפריל 2 1933
אפדעיט פון די נעכטיגע בויקאט

בערלין - ווי שוין באריכטעט האט די נאצי פארטיי פאריפן א נאציאנאלע בויקאט אקעגן אידישע ביזנעסער.
די ערשטע טאג פון בויקאט איז אריבער נישט ווי זיי האבן זיך געראכטן.
אסאך דייטשן האבן יא געקויפט ביי די אידן כאטש וואס די עס עי איז געשטאנען ביי די ביזנעסער אנצושרעקן מענטשן. ווי מען זעהט דא,

Internet_20200623_164843_4.jpeg (58.29 KiB) געזען 454 מאל

Boycot_of_Jewish_shops_april_1_1933.jpeg.jpeg.jpg (19.12 KiB) געזען 454 מאל

Internet_20200623_164843_3.jpeg (11.99 KiB) געזען 454 מאל

למעשה האט די בויקאט געשאדט פאר די דייטשע עקאנאמיע. און זעהנדיג אז נישט אלע דייטשן פאלגן האבן זיי צוריקגעצויגן,
איבער די וועלט האבן אסאך אנטיסעמיטן נאכגעטוהן די דייטשן און פאריפן א בויקאט אקעגן אידן.
און אמעריקע האט א גלח וואס איז א ראדיא האסט גערופען פאר א בויקאט און מען זאל נאר קויפן ביי קריסטן,
און קיובעק קאנאדא איז געווען א בויקאט (@למעלה קום אריין מיט מער אינפארמעישן ביטע)
און עסטרייך איז געווען,
און אין אונגארין איז אויך געווען מיט געזעצן אקעגן אידן!
די ניקים ווערן געבעטן צו ברענגן דיטעילס פון זייערע פלעצער!

[יידישע קהילות]

פ"וו גייען זיי מיט שטיוול? דוכט זיך אז אפילו אין קאלאראש גייט מען נאכנישט מיט קיין שטיוול?

[סטיטשינער]

בקוצר, דויטשלאנד ווערט נענטער אין נענטער צו א דיקטאטארישע לאנד!

יאפ.
נאך וואס די אינעבל געזעץ איז דורך פאר א פאר טעג צוריק,
האט היטלער די מאכט העכער די קאנסטיטוציע און די רייכסטאג!

זייטס מיר מוחל אבער איר קענט די טייטש פון פאשיזים? וואס זענען ענק אזוי צישוידערט?

[אביסל טיפער]

בקוצר, דויטשלאנד ווערט נענטער אין נענטער צו א דיקטאטארישע לאנד!

יאפ.
נאך וואס די אינעבל געזעץ איז דורך פאר א פאר טעג צוריק,
האט היטלער די מאכט העכער די קאנסטיטוציע און די רייכסטאג!

זייטס מיר מוחל אבער איר קענט די טייטש פון פאשיזים? וואס זענען ענק אזוי צישוידערט?

זייט מיר מוחל און קוקט פונקטליך וואס די געזעץ איז.
און נאכדעם וועלן מיר רעדן,
עס איז צייט די זאלסט עפענען דיינע אויגן און איינזעהן אז ווען די דייטשן זאגן העכערע ראסע מיינען זיי נישט דיר,

[סטיטשינער]

בקוצר, דויטשלאנד ווערט נענטער אין נענטער צו א דיקטאטארישע לאנד!

יאפ.
נאך וואס די אינעבל געזעץ איז דורך פאר א פאר טעג צוריק,
האט היטלער די מאכט העכער די קאנסטיטוציע און די רייכסטאג!

זייטס מיר מוחל אבער איר קענט די טייטש פון פאשיזים? וואס זענען ענק אזוי צישוידערט?

זייט מיר מוחל און קוקט פונקטליך וואס די געזעץ איז.
און נאכדעם וועלן מיר רעדן,
עס איז צייט די זאלסט עפענען דיינע אויגן און איינזעהן אז ווען די דייטשן זאגן העכערע ראסע מיינען זיי נישט דיר,

זייט מיר מוחל און קוקט פונקטליך נאך די אפטייטש פון פאשיזים.

[אביסל טיפער]

בקוצר, דויטשלאנד ווערט נענטער אין נענטער צו א דיקטאטארישע לאנד!

יאפ.
נאך וואס די אינעבל געזעץ איז דורך פאר א פאר טעג צוריק,
האט היטלער די מאכט העכער די קאנסטיטוציע און די רייכסטאג!

זייטס מיר מוחל אבער איר קענט די טייטש פון פאשיזים? וואס זענען ענק אזוי צישוידערט?

זייט מיר מוחל און קוקט פונקטליך וואס די געזעץ איז.
און נאכדעם וועלן מיר רעדן,
עס איז צייט די זאלסט עפענען דיינע אויגן און איינזעהן אז ווען די דייטשן זאגן העכערע ראסע מיינען זיי נישט דיר,

זייט מיר מוחל און קוקט פונקטליך נאך די אפטייטש פון פאשיזים.

ליין די ארטיקל וועסטו זעהן די חילוק צווישן פאשיזם. און היטלערס פאשיזם,

צו פארשטיין וואס היטלער און מוסאליניס רילעישענשיפ איז. דארף מען קודם פארשטיין מוסאליניס אידעאלאגיע,
איז אזוי, זיין אידעאלאגיע איז פאשיזם. און די איידיע איז א רעגולירטע פאלק און יוניידעט אינטער איין אטאריטעט פון איין פירער.
זייער איידיע גייט אז אינטער א שטארקע סטעיט איז יעדער פרייער. ווייל עס איז נישט דא קיין קלאסן. נאר יעדער דינט די לאנד. די לאנד העכער די קלאסן,
ווייטער. יעדע זאך וואס שטייט און וועג דארף מען פטור ווערן דורך סייוועלכע וועג אריינגערעכנט ברוטאליטעט. פאר די בענעפיט אף סאסייעטי, דאס איז בקיצור,
יעצט. מוסאליני האט איבערגענימען די מאכט און איטאליע און 1922 און זיין פאשיזם רעכנט נישט אריין אנטיסעמיטיזם פארקערט ער איז אקעגן דעם. און מאכט חוזק פון דעם,
(ער האט אסאך אידן וואס שטיצן איהם)
היטלער שעצט זייער מוסאליני און זיין פאשיזם איידיע. נאר היטלערס פלאטפארמע רעכנט ליידער אריין שטארקע אנטיסעמיטיזם וואס מוסאליני האלט נישט פון דעם.
אזוי ווייט אז דאס יאהר האט א אידישער דייטשער זשורנאליסט מיטן נאמען גודווין וואס האט געדארפט אנטלויפן פון דייטשלאנד אינטערוויוט מוסאליני. מיטן פלאן ארויסצוגעבן א בוק וועגן איהם.
און די אינטערוויו מיט א איד פון דייטשלאנד. נעכדעם וואס ער האט אפגעזאגט אסאך אינטעוויוס מיט אנדערע זשורנאליסטן ווערט אויסגעטייטשט ביי די עקספערטן אלס א מעסידזש פון מוסאליני צו היטלער,
אז איך ווייס אז דיין נאצישע אידעאלאגיע קומט פון מיין פאשיזם, אבער אנטיסעמיטיזם האט גארנישט מיט אונז,
די עקספערטן רופן עס א "פיינטליכע פריינטליכע רילעישענשיפ!
דאס איז בקיצור וואס עס גייט פאר צווישן היטלער און מוסאליני!

[כאניש וואס צו טון]

דע פיקטשערס קוקן אויס שרעקליך,

[סטיטשינער]

יאפ ליידער די מצב ביי אונז איז נישט געווען געשמאק. אזויווי שוין באריכטעט, איז נעכטן געווען א שווערע טאג פאר אונז. חוץ די באיקאט האט מען אויך צושלאגן אידן און ארעסטירט אפאר סייענטיסטן און דאקטורים. (גראדע האב איך געהערט אז מען פירט זיך שיין אויף צו זיי אין תפיסה, אנדערש ווי צו די קאמיוניסטן.) האפענטלעך מיט אונזערע קשרים גייט מען זיי ארויסלאזן ווי אומשנעלסטן און מער גייט מען זיי נישט טשעפענן (טראץ וואס צווישען מיר און דיר זענען זיי אליין שילדיג...).

אבער צום סוף האבן די דויטשער געוויזען אז זיי אקצעפטירן אונז ווייטער געהעריג אלטס א טייל פון די דויטער פאלק און עס איז אדורכגעפאלן, אין גרעסטן חלק צוליב וואס רוב נישט אידן האבן נישט געפאלגט און זענען ווייטער געגאנגען איינקויפן אין אונזער געשעפטן. דער פירער האט געמאלדן פריער אז היינט גייט מען נישט ווייטער. נעכטן בין איך געווען פארנומען א גאנצע נאכט העלפען מיינע חברים אראפ קרייצן די פעינט מיט וואס די חברה האבן אנגעפירקעלט אונזער געשעפטן און האפענטלעך גייט מען באלד צוריק צום ארבייט.

לאמיר האפן אז אין אמעיריקא אין קאנאדע גייט זיך עס אויך אזוי ארויסלאזן מיט גאטס הילף. האלטס אונז אינפארנמירט

אבער די אמת איז אז איך בין באזארגט אז עס האט זיך נישט געענדיגט מיט דעים. אונז גיין מיר נאך הערען פון די באויקאטס. מיינע ברודער אין אמעיריקא, איך בעט ענק! הערטס אויף אנרייצען די פאליטישער פירער. עטס זעהטס ווי עס האט נאר שטדען געמאכט.

[סטיטשינער]

ליין די ארטיקל וועסטו זעהן די חילוק צווישן פאשיזם. און היטלערס פאשיזם,

צו פארשטיין וואס היטלער און מוסאליניס רילעישענשיפ איז. דארף מען קודם פארשטיין מוסאליניס אידעאלאגיע,
איז אזוי, זיין אידעאלאגיע איז פאשיזם. און די איידיע איז א רעגולירטע פאלק און יוניידעט אינטער איין אטאריטעט פון איין פירער.
זייער איידיע גייט אז אינטער א שטארקע סטעיט איז יעדער פרייער. ווייל עס איז נישט דא קיין קלאסן. נאר יעדער דינט די לאנד. די לאנד העכער די קלאסן,
ווייטער. יעדע זאך וואס שטייט און וועג דארף מען פטור ווערן דורך סייוועלכע וועג אריינגערעכנט ברוטאליטעט. פאר די בענעפיט אף סאסייעטי, דאס איז בקיצור,
יעצט. מוסאליני האט איבערגענימען די מאכט און איטאליע און 1922 און זיין פאשיזם רעכנט נישט אריין אנטיסעמיטיזם פארקערט ער איז אקעגן דעם. און מאכט חוזק פון דעם,
(ער האט אסאך אידן וואס שטיצן איהם)
היטלער שעצט זייער מוסאליני און זיין פאשיזם איידיע. נאר היטלערס פלאטפארמע רעכנט ליידער אריין שטארקע אנטיסעמיטיזם וואס מוסאליני האלט נישט פון דעם.
אזוי ווייט אז דאס יאהר האט א אידישער דייטשער זשורנאליסט מיטן נאמען גודווין וואס האט געדארפט אנטלויפן פון דייטשלאנד אינטערוויוט מוסאליני. מיטן פלאן ארויסצוגעבן א בוק וועגן איהם.
און די אינטערוויו מיט א איד פון דייטשלאנד. נעכדעם וואס ער האט אפגעזאגט אסאך אינטעוויוס מיט אנדערע זשורנאליסטן ווערט אויסגעטייטשט ביי די עקספערטן אלס א מעסידזש פון מוסאליני צו היטלער,
אז איך ווייס אז דיין נאצישע אידעאלאגיע קומט פון מיין פאשיזם, אבער אנטיסעמיטיזם האט גארנישט מיט אונז,
די עקספערטן רופן עס א "פיינטליכע פריינטליכע רילעישענשיפ!
דאס איז בקיצור וואס עס גייט פאר צווישן היטלער און מוסאליני!

וואס ווייזטו מיט דעם? אזוי צו אזוי די אפטייטש פון פאשיזים איז דיקטאטורשאפט. וואס האט דעס מיט אידן האסצו נישט?

[כאניש וואס צו טון]

וואס זענען די יודישע דויטשע לויערס שילדיג אין?

[סטיטשינער]

וואס זענען די יודישע דויטשע לויערס שילדיג אין?

דו רעדסט פונעם נייעם געזעץ?

[אביסל טיפער]

וואס זענען די יודישע דויטשע לויערס שילדיג אין?

זייער חטא באשטייט פון זיין אידן. כאטש נישט פרום!

[סטיטשינער]

וואס זענען די יודישע דויטשע לויערס שילדיג אין?

זייער חטא באשטייט פון זיין אידן. כאטש נישט פרום!

עטס רעטס פון די באיקאט? די זעלבער וואס דער דויטשער פארמער (כאטש נישט קיין נאצי) האט געזינדיגט פארן אמעריקאנער אידנטום

[סטיטשינער]

אויב די אמעריקאנער אידנטום באדערט אזוי שטארק דעס וואס עס גייט דא פאר פארוואס ארבעטען זיי נישט אויף דיפלאמאטישער פראנטן? פארוואס האט ענקערע גאווערנמענט נישט פראטעסטירט? פארוואס איז היינט געווען בילדער ווי די פרעזידנט פון די רייכסבאנק ווערט אויפגענונען מיט די גרעסטע מאס כבוד דארך ענקער נייער פרעזידענט ראזעוועלט ביי ענק אין וואשינגטאן???

19330008000017.jpg (19.58 KiB) געזען 373 מאל

עטס אמעריקאנער - אדער טוהן ענק גארנישט, אדער זוכן ענק וואס קען מאכן די מערסטע נויז - און ממילא די מערסטע קאליע. סתם טוהן צו די זאך, אלט פארצייטישע שטדלנות, אין דעם זענען ענק נישט אינטערסירט...

[סטיטשינער]

א נייעם געזעץ איז אריין אין קראפט וואס גייט ערלויבן דאס געבען טויט שטראף פאר געוויסע קרינימאל אקטיוויטעטן, און דאס גייט אין קראפט אויך אויף למפרע. איך טראכט אז זיי ווילען דאס נוצען צו קענען באשטראפען דער וואס האט פאברענט די רייכסטאג. איך האף אז דאס איז נישט געווען קיין נארישע איד.

[כאניש וואס צו טון]

די בילד ווי די דשאנדארן שטייען ביי די געשעפטן איז שרעקעדיג, סטיטשונער, איז איבעראל אזוי אויסגעזעהן, אדער איז דאס א ספעציפישע פאל?

[סטיטשינער]

די בילד ווי די דשאנדארן שטייען ביי די געשעפטן איז שרעקעדיג, סטיטשונער, איז איבעראל אזוי אויסגעזעהן, אדער איז דאס א ספעציפישע פאל?

דאס איז בעיקר געווען ביי די גרויסע טשעין סטאר''ס (גאר אסאך פון די טשעין סטארס דא געהערען פאר אידן, נאך א סיבה פארוואס מקען אונז נישט רודפ'ן צו לאנג). אבער אסאך קליינער געשעפטן האבען אויך באקומען די "זכיה." מהאט זיי אויך אנגעפירקלט מיט געלע מגן דוד'ס און שמוציגער לוזונגען.