על ספרי היעב"ץ ובית דפוסו

[זארעכפעפער]

שוין א לענגערע צייט וואס איך ריכט מיך צו עפענען אן אשכול איבער ר' יעקב עמדינ'ס ספרים און זיין בית הדפוס.

אין אמת'ן אריין איז דא אזויפיל צו רעדן דערוועגן, סיי איבער זיינע צענדליגע ספרים און סיי איבער זיין בית הדפוס, אז איך ווייס גאר נישט וואו אנצוהייבן און וואו צו ענדיגן. עס ליגט מיר אין זכרון צענדליגע ענינים צעווארפן איבער ספריו ובית דפוסו, און אויב איך זאל ווען ווארטן ביז ביז וועט דער אשכול קיינמאל נישט צושטאנד קומען. דעריבער, איך שפרינג אריין...
*

איך וועל אנהויבן מיט'ן באקאנטן סידור היעב"ץ.

דער חיבור איז צום ערשטן מאל ארויס פון דרוק בשנת תק"ח, (אייגנטליך האט ער געארבעט דערויף דריי יאר, אנגעהויבן פון תק"ה). עס איז ווי פארשטענדליך געדרוקט בבית דפוסו פונעם יעב"ץ זעלבסט, אין זיין וואוין שטאט אלטונא.

דער סידור, כידוע, איז צעטיילט אין דריי חלקים. חלק א', אנטערן נאמען 'בית קל'. ח"ב, 'שער השמים', און ח"ג 'מגדל עז'. עס איז כולל אין זיך: נוסח התפלה, פירוש התפילות, הלכות, מנהגים, סדר העבודה בבית המקדש און נאך פיל פיל ענינים. די ערשטע צוויי חלקים זענען מער ווייניגער די סדרי התפלה מסודר לפי מעגל השנה, כולל: יוצרות, פיוטים, הגדה וכו', און דער דריטער חלק, 'מגדול עוז', וועלכע קומט כהיום געווענדליך נישט געדרוקט אינאיינעם מיטן סידור, איז געשטעלט אויף מוסר און פרקי הלכות וועלכע זענען נישט אזוי ווייט פארבינדן מיטן לוח השנה. ס'מער ווייניגער, ווי ער שרייבט אין שער בלאט, הלכות והנהגת מלידת האדם ועד פטירתו, א שטייגער ווי הל' איסור והיתר וכו'.

(אזוי טייפענדיג דערמאן איך זיך, למשל, פרייטאג צונאכטס ביי די זמירות זאגט ער אז מ'זאל נישט זאגן דעם פזמון נאך שלום עליכם (אזוי ווי מיר פירן זיך ביום טוב שחל להיות בשבת), ווייל עס א בקשה און על פי הלכה טאר מען שבת נישט בעטן קיין בקשות. דאכט זיך ער שרייבט דארט אז זיין טאטע דער חכם צבי האט דאס אויך נישט געזאגט).

איך וויל מיך בעיקר באציען צום דריטן חלק פונעם סידור אונטערן נאמען בירת מגדול עוז. דער ספר האט אונטער זיך א שטיקל אומבאקאנטער היסטארי'. דעם דרוק וואס מיר האבן און דאס איז אנגענומען אלס דעם ערשטן דרוק פון וועלכן מ'האט אין לויף פון די יארן דערפון איבערגעזעצט דעם חיבור, איז באמת נישט דער ערשטער דרוק. דער ערשטער דרוק איז טאקע געווען אינעם זעלבן יאר, תק"ח, אבער ער זעלבסט האט דאס באלד מבער געווען און דערויף דאס פריש איבערגעדרוקט צוליב גרויס תערומות וואס איז געווען דערקעגן.

אין הל' מילה פארפירט ער דארט א שמועס איבער דעם באקאנטן רמב"ם, וועלכער שרייבט אז דער טעם המצוה איז כדי להחליש. אז איר קוקט אריין אין די היינטיגע אויסגאבן פון דעם חיבור וועט איר בלויז זען ווי דער יעב"ץ ווענד אפ דעם טעם, טענה'דיג אז דער טעם שטימט נישט מיט דאס מציאות, אבער אין די סאמע ערשטע אויפלאגע איז דארט געשטאנען פיל פיל מער. ער האט דארט ארומגעארבעט מיט דעטאלע... ראיות והוכחת און אויפגעוויזן ווי די צוויי זאכן האבן קיין שייכות נישט. עס איז דאן ענטשטאנען א סערה קעגן די דיבורים, עס זענען געווען טייל וועלכע האבן געהאלטן אז די דיבורים זענען עפעס נישט, האט ער דעריבער מבער געווען מן העולם די ערשטע אויפלאגע און דאס פאראכטן, און דאן ארויסגעגעבן.

דאס איז פאר יעצט, אלס אן התחלה.

[מיללער]

פון טיפען הארצען וויל איך מיך באדאנקען בשם אלע חברים אז תלי"ת ר' זארעך יקירנו שיחי' האט גענומען די מיה צו גיין פתיחה איבער אזא וויכטיגע אין היסטארישע נושא ווי הגאון ר' יעקב עמדין וחיבוריו ובית דפוסו ותולדותיו.

באמת יעדע חלק פאר זיך איז ווערט א באזונדערע אפהאנדלונג איבער אזא איש האשכולות, אבער מיר וועלן קודם נעמען די חלק פון זיינע חיבורים זייענדיג בין כותלי חדר הספרים.

א חוץ דער 'עמדין' סידור וואס זארעך דערמאנט וועלכע איז מקובל געווען לדורות אלס א אינטעגראלע חלק פון א אידיש הויז פארמאגנדיג אין זיך א כל-בו ווי שוין געשריבען, האט ר' יעקב עמדין מחבר געווען נאך אסאך ספרים פאלגענד איז א ליסטע וואס איך האב צאמגעשטעלט דורך 'היברו-בוקס'.

שאילת יעבץ
דברי אמת ומשפט שלום
דרוש שערי עזרה
דרוש תפלת ישרים
חוקת הפסח על הגדה של פסח
מגן אבות על פרקי אבות
יציב פתגם
לוח ארש
לחם שמים
לחם נקודים
בנין בית הבחירה
מור וקציעה
מטפחת ספרים
סדר עולם רבה וזוטא עם ביאור עמדין
סידור יעב"ץ
ספר שמוש
עמודי שמים
ציצים ופרחים
שאגת אריה
שמש צדקה
תורת הקנאות

באמת, איך בין אליינס נתפעל געווארן נאכען מאכען די ליסטע אז רוב פון די ספרים האב איך ניטאמאל באגעגנט אין די בתי מדרשים, דאס איז באמת א גאנצע ספרים שאנק פאר זיך.

ר' זארעך מיר ווארן אויפן המשך.

[זארעכפעפער]

שכוח הער מילער פאר די אויפנאמע און באגריסונג. אבער לאמיך דיר עפעס זאגן בנוגע זיינע ספרים. איינע פון מיינע צעגערנישן איבער דעם אשכול, וועלכע האט מיר אריינגעווארפן אין פארשלעפטקייט, איז טאקע געווען דער פראבלעם פון זיינע ספרים.

א חלק ניכר פון זיינע ספרים זענען כידוע געצילט איבער די ביטערע מחלוקה פונעם עמדין מיט'ן רבי'ן ר' יהונתן. וואס, אגב, איז לויט א טייל חוקרים אנגענומען אז דער גאנצער ציל פון זיך אליין שאפן א בית דפוס איז געווען בלויז פאר דעם איינעם ציל, ווייל אזוי ווי רבי ר' יהונתן איז דאך געווען דער שטאט'ס רב אין אלטונא (אה"ו - א'לטונא, ה'אמבורג און ו'אנזבוק) האט ער מורא געהאט אז ער וועט נישט טרעפן איינער וואס זאל אים אפדרוקן זיינע ספרים, איבערהויפט קעגן רב. ווי אויך האט ער קיינעם נישט געטראסט, ער האט מורא געהאט אז מ'וועט שולח יד זיין דערין אין טוישן שטיקלעך. דעריבער האט ער באשלאסן און זיך אליין געעפנט א דרוק בביתו.

צוריק צו די ספרים. איך האב אסאך שפעקולירט דערוועגן, און כ'אב אליין נישט געקענט באשלוסן יא צי ניין. אבער אז דו האסט דאס שוין יא דערמאנט אייניגע ספרים בשייכות צו די מחלוקה (ס'פעלט נאך היבש פון דיין ליסטע), דארפסטו על כל פנים זעהן אז די זאך זאל נישט צופארן, ודי.

[scy4851]

איך וועל אנהויבן מיט'ן באקאנטן סידור היעב"ץ.
.
.
אין הל' מילה פארפירט ער דארט א שמועס איבער דעם באקאנטן רמב"ם, וועלכער שרייבט אז דער טעם המצוה איז כדי להחליש. אז איר קוקט אריין אין די היינטיגע אויסגאבן פון דעם חיבור וועט איר בלויז זען ווי דער יעב"ץ ווענד אפ דעם טעם, טענה'דיג אז דער טעם שטימט נישט מיט דאס מציאות, אבער אין די סאמע ערשטע אויפלאגע איז דארט געשטאנען פיל פיל מער. ער האט דארט ארומגעארבעט מיט דעטאלע... ראיות והוכחת און אויפגעוויזן ווי די צוויי זאכן האבן קיין שייכות נישט. עס איז דאן ענטשטאנען א סערה קעגן די דיבורים, עס זענען געווען טייל וועלכע האבן געהאלטן אז די דיבורים זענען עפעס נישט, האט ער דעריבער מבער געווען מן העולם די ערשטע אויפלאגע און דאס פאראכטן, און דאן ארויסגעגעבן.

דאס איז פאר יעצט, אלס אן התחלה.

אשטיקעל צייט צירוק האב איך געזעהן א קעטעלאג פון אן אקשען אויף אלטע ספרים און ביכער
איינע פון די חפצים איז געווען דער סידור מיטען סאמע ערשטע דרוק. וואס האט דער ארויסגענומענער שטיקעל.
אונעם קעטעלאג איז געווען אריין געשטעלט דער שטיקעל.
(עס קלינגט מיר און זכרון אז עס איז געווען איבערגעזעצט אויף ענגליש)

[scy4851]

הרב מיללער,
נאך א חיבור איז דא פונעם יעב"ץ וואס הייסט 'מגילת ספר'.
איך האב א לאנגע צייט נאכגעיגט צי באקומען ביז איינער האט מיר און אן אישית אויף היידפארק געגעבען דער אדרעס פונעם מוצא לאור,
איינער יעקב פוגלמן, ער וואוינט און ירושלים עיה"ק אונעם אלט-שטאט. ער האט עס געדרוקט בשנת תש"ם, פון א כתב-יד וואס ליגט און
אוקספורד. דער חיבור איז א דייערי וואס דער עמדין האט געשריבען פון זיין לעבען און ער פאנגט אהן פון זיין זיידען נאך וועמען ער הייסט,
דער חכם צבי פאטער, ר' יעקב במוהר"ר בנימין ז"ל אשכנזי מגזע ז"ק. און ער שרייבט אז די משפחה האט זיך כסדר אזוי אינטערגעשריבען
און דער ז"ק מאכט זרע קודש.

איך ווייס נישט פארוואס דער מוצא לאור האט געטראפען אזוי וויכטיג צי דרוקען דער חיבור. (אמת, אז עס איז געווען געדרוקט במדורה מוגבלת פון 2166 קאפיס. מיין קאפי איז נומער 604)

אונעם חיבור איז דא גאר שארפע לשונות אויפען רבי ר' יונתן ז"ל. עס איז אויך דא זאכען פון זיין פריוואטע לעבען וואס וואלט אפשר נישט געווען כדי מפרסם זיין.

דער עמדן דערמאנט דער חיבור און "מור וקציעה" או"ח חלק א'

וזכרון חסדי ה' שעשה עמי בשאר מקומות בים וביבשה ובמלחמת הריב לה' הקשה, זכרתי בחיבור מגילת ספר

כ'האב נישט דער פינטלעכער מראה מקום.

[זארעכפעפער]

ר' שמחה, איך האב שוין דעם ספר געליינט. לדעתי איז דאס נישט קאמפעטענט. עוד אשיב לזה.

ער שרייבט דארט אויך בתוך דבריו, אז נאך זיין חתונה האט ער משקיע געווען אסאך געלט אין מסחר (כ'דענק נישט צו דער נדן), און שפעטער ווען ער האט דאס אנגעזעצט איז ער וואכן געווען אין א מ"ש און נישט געקענט לערנען און דאווענען...

בתוך דבריו דארט גיסט ער אויך אויס זיין כעס (...) אויף זיין שוואגער ר' שאול אמסטערדאמער (דער בנין אריאל), ווייל ער האט זיך נישט געהעריג געוואלט צושטעלן צו אים אנטקעגן רבי'ן ר' יהונתן.

הקיצור, ס'דא דארט אסאך פאָני זאכן, וואס מאכט מיר מטיל ספק זיין, שיד זרים שלטה בה, אינעם בוך...
*

אגב דער ספר איז שוין געווען געדריקט נאך אין די מיטעלע תר"ן יארן. איז דא עפעס הוספה'ס אין די נייע אויסגאבע פון תש"מ, וואס איז ווי איר זאגט מכתב יד?

[scy4851]

זרח
די האסט געליינט דער מהדורה וואס איך האב?
שטיקלעך פונעם חיבור איז שוין געווען געדרוקט פון פריער.
און אוקספורד, שרייבט דער מוצא לאור, איז דא דער גאנצע, און דאס האט ער געדרוקט

[זארעכפעפער]

אפסס.... איך האב פרובירט צו צולייגן עפעס צו מיין פריערדיגע תגובה און גיבט א קוק. איך האב ממש בארירט אייער פראגע. איך האב געליינט די ערשטע הוצאה.
*

תיקון טעות: איך בין נישט זיכער צו ער גיסט דארט זיין כעס אויף ר' שאול'ן, אדער אויף ר' שאול'ס פאטער ר' ארי' לייב, וועלכער איז אויך געווען רב אין אמסטערדאם. ווייל למעשה מיין איך אז ר' שאול איז געווען אן אייניקל פון חכם צבי נישט אן איידעם. זיין טאטע ר' ארי' לייב הנ"ל, איז געווען אן איידעם ביים חכם צבי און א שוואגער מיט'ן עמדין און ר' שאול איז בלויז געווען א פלומעניק זיינע.

[scy4851]

הרב זרח,
אונעם מהדורה וואס איך האב איז דא א בריף פונעם חות דעת בנוגע דער אוקספורד כתב-יד.

[ביקסאד]

ר' זרח,

איר האט בארירט א האקעלע זאך דער סידור, וואס א גרויס טייל חסידישע אידן האבן דערינען א שרעקליכן אירטוהם,
די רעדע איז וועגן דעם בית יעקב סידור, וועלכע איז פארשפרייט בתפוצות ישראל,
און וועלכע מאנכע מיינען אז דאס איז כמשה מפי הגבורה, [וואס הייסט דער עמדין סידור]
וואו יאך זעה הייבט איר אן מיטן סידור און איר לויפט גראד צום דריטן חלק,
מיר ווייסן וואס פאר א שווערע ארבעט עס ווארט נאך אויף אייך מיט דעם סידור אליין,
מיר רעדן שוין נישט פון די איבריגע ספרים וכתבים, איר וועט נאך דא באדארפן צו געבן צו פארשטיין,
און מסביר זיין פון אוואו עס שטאמט דער אזוי גערופענער עמדין סידור, ווער דער מחבר איז, וכו',
וואס די אשכול מהדורה האט נאך מער פארפאטשקעט, חוץ דעם צוגעלייגעכעטס פון דעם משנה ברורה,
געבן קרעדיט פאר'ן מעזשיבוזש'ער רב ר' משה צבי אריה ביק ז"ל וועלכע האט געדריקט די ארגינעלע צוויי בענדער,
און ערשט וועגן נוסח אשכנז, די טשיקאווע שטיקלעך וכו', אין דעם סידור זעלבסט, איינע האט איר שוין דערמאנט.
מיר וואונטשען אייך א דרך צלחה, יוה"ך.
א טעמע פאר זעך איז דער של"ה סידור, ואי"ה עוד חזון למועד.

[זארעכפעפער]

הרב מביקסאד,

אייער הערה: "א גרויס טייל חסידישע אידן האבן דערינען א שרעקליכן אירטוהם", איז מיר א חידוש עצום. קיינמאל נישט געהערט דערפון. און אדרבה, עס וואלט מיר געווען א פארגעניגן צו הערן מער פרטים איבער די פאלעמיק דערפון, ופתח לנו שערי אוצרך הטוב.

לויט וויפיל איך ווייס, איז דער 'ארגינאלער' סידור שפעטער איבערגעדרוקט געווארן אין עטליכע מקומות. ס'איז פארן אפילו אן אויפלאגע פון די סוף תק"צ יארן וועלכע האט אויך הסכמה'ס פון די פרעמינענסטע חסידישע רבי'ס בימים ההם, א שטייגער ווי רבי ר' מאטעלע טשערנאבלער און דער הייליגער רוזשינער. עס איז שפעטער אויך איבערגעדריקט געווארן אין זיטאמיר, דורך די אחי שפירא.

נאכמער, מיר געפונען אין די שאלות ותשובות ספרים פון גדולי וגאוני ישראל מדורות הקודמים, וועלכע בויען הלכות, פסקים און מנהגים, פונעם סידור עמדין.

און יא, איר האט רעכט, דער ארגינאלער סידור איז נוסח אשכנז. נו, ווער דען איז אשכנז אויב נישט ר' יעקב עמדין, אשר מקום מגוריו איז געווען אין אלטונא שבאשכנז?

אפשר רעדט איר בלויז פון דעם מפורסמ'דיגן (לעמבערגער) דרוק אונטערן נאמען 'בית יעקב', וועלכע האט זוכה געווען צו אן הפצה יתר על אחיו ביז לאחרונה וואס מ'האט דעם סידור לעצטענס פריש אויפגעזעצט. דער 'בית יעקב' סידור ענטהאלט טאקע אן ערבוביא. דעם סידור האט מסדר געווען לדפוס ר' שלמה קלוגער און האט צוגעלייגט אסאך זאכן דערין אונטערן נאמען 'יריעות שלמה', און געדרוקט האט דאס זיין זון ר' אברהם שמואל בנימין שוין לאחר פטירתו. קען זיין איר רעדט פון די ספעציפישע אויפלאגע, און אפי' יא וואלט איך אויך שטארק הנאה געהאט צוהערן איבער די קריטיק דערקעגן.

איבער דעם סידור של"ה, הגם ס'קומט נישט אריין אין דעם אשכול און הרב מיללער וועט מיך נאך באלד ארויסטראגן פון דא בשן וציין, וועל איך אבער מקיים זיין דעם איידי דאתי לידי און אריינווארפן בלויז 'עטליכע קליינע' הערות דעריבער, ווייל כאשר דברת איז דא צו שרייבן דערוועגן זייער זייער אסאך.
*

דעם סידור 'שער השמים' האט דער של"ה זעלבסט נישט געדרוקט. געדרוקט האט דאס זיין זון לאחר פטירתו, און ער שרייבט אין די הקדמה אז זיין טאטע האט אים געלאזט בצוואה אז דאס ערשטע זאל מען דרוקן דעם סידור. ביים ערשטן דרוק האט דער זון גענומען הסכמה'ס פון די גדולי ישראל בימים ההם, פון צווישן זיי דער תוספות יו"ט און דער ב"ח. דער ב"ח שרייבט אין זיין הקדמה צווישן אנדערע: אז ווער עס וועט דאווענען אין דעם סידור איז מובטח אז זיינע תפילות וועלן נתקבל ווערן. (זאגט מיר איינער אמאל אז די חברה סוחרים מאכן הויך יום טוב מיט דעם סידור, אמער דער ב"ח זאגט דאך א בפירושע הבטחה. גיי זיי זיי מסביר אז ער מיינט נישט דוקא 'דעם' דרוק פונעם סידור השל"ה, ער מיינט בעיקר אין 'א' סידור השל"ה מוז נישט זיין דוקא 'דעם' דרוק).

ווי אויך פארמאגט אין זיך דער סידור סאך א גרעסערער קאמפליקאציע ווי דער סידור עמדין. בעת דער 'ארגינאלער' סידור עמדין, וואס ער זעלבסט האט געדרוקט און ארויסגעגעבן, נעמט אריין אין זיך בלויז וואס דער יעב"ץ האט געוואלט; זיינע הגהות, דיוקים פירושים אא"וו, איז אבער דער סידור של"ה גאר אנדערשט אין דעם פרט. עס נעמט אריין זיך אסאך אסאך מער ווי בלויז 'דעם של"ה'. שוין ביים ערשטן דרוק האט שוין דער זון מוסיף געווען אסאך אסאך צום סידור, אנע שייכות צום של"ה. שוין, איך רעד שוין צופיל... איך הער שוין מיללער'ס שטיוועל קומען צוגיין... עמער ממשיך זיין דערין א צווייט מאל.

צוריק צו די ספרי עמדין.

איר האט רעכט, ביקסאד, כמעט יעדע איינציגע ספר שיצא ממנו, האט אונטער זיך א גאנצע מעשה און מ'קען שרייבן און שרייבן. און טאקע מחמת טעם זה פתחתי האשכול על 'ספריו' ובית דפוסו, בכדי צו קויפן און נאשן פון די ידענים דא מה שמונח באוצרותיהם.

ר' שמחה, איר מיינט איך געדענק? איך האב דעם ספר שוין נישט געזען פאר די אויגן א שיינע פאר יאר, איך שרייב מזכרוני. דער ספר איז געדרוקט צום ערשטן מאל אין די תר"ן יארן, און דער מו"ל שרייבט אויך דארט אז ער דרוקט דאס צום ערשטן מאל מתוך כתב יד הנמצא באוקספורד. אזוי פיל דענק איך יא, אז ס'איז שוין געדרוקט אין א מאדערן סטיל. דהיינו, ס'האט א מבוא פונעם מו"ל באגלייט מיט הגהות והערות אויפן היינטצייטיגן שטייגער, און אויב זענט איר באקאנט פלעגן בימים ההם ארויסקומען אזעלכע סארט ארבעט בלויז פון די מאדערענע אקאדאמיען... אויב איך האב נישט קיין טעות איז דער מו"ל זעלבסט שוין געווען א סטודענט פון איינע פון די אקעדעמיס בימים ההם.

[מיללער]

ר' זארעך,
את קול שטיוולי שמעת מתהלך בגן, לאמיר האפן אז פונעם סידור 'השל"ה' וועט ווערן גענוג כדי חלוקה, און מ'וועט קענען מאכן דערויף א ברכת הנהנין 'ברוך שחלק'.

דערווייל שלינגען מיר מיט דורשט די ידיעות היסטוריות פון די אריות שבחבורה, בראש וראשון טאקע דער פותח האשכול ר' זארעך ואתו עמו כבוד הרב ר' שמחה והשני בדומה לו החריף מביקסאד שליט"א.

[scy4851]

אזוי פיל דענק איך יא, אז ס'איז שוין געדרוקט אין א מאדערן סטיל. דהיינו, ס'האט א מבוא פונעם מו"ל באגלייט מיט הגהות והערות אויפן היינטצייטיגן שטייגער, און אויב זענט איר באקאנט פלעגן בימים ההם ארויסקומען אזעלכע סארט ארבעט בלויז פון די מאדערענע אקאדאמיען...

מיין קאפי האט קיין שום הגהות נישט אויף די בלעטער.
נאר דער חיבור אליינס

[זארעכפעפער]

ר' שמחה, איך דענק נישט צי דער 'עצם' חיבור האט אויך געהאט הגהות והערות, אבער איך האב זיך בעיקר באצויגן צום 'מבוא' דארט. דער מבוא איז בעארבעט און מעוטר מיט הגהות והערות, ווי די היינטיגע סטיל.

[farshlufen]

ווען מ'האב מיר עוסק געווען אינעם ניקוד פון ''חי העולמים'' האבן מיר צוגעברענגט אז דער יעב''ץ אין שאילת יעב''ץ און אין לוח ארש קריגט אויפן תוי''ט און פסק'נט אז חי קומט מיט א פת''ח, למעשה אין היינטיגן סידור איז עס געדרוקט מיט א ציר''י.

[ביקסאד]

פארשלאפן,

ייש"כ פאר'ן צוברענגען, דאס איז נאר איינס, עס איז נאך דא דארט גענוג און נאך.

[בני היכלא]

זרח
גם אני ראיתי, די ערשטע מגלת ספר, וואס יענע חברה האבן געדרוקט, ס'האט טאקע הערות, אבער נישט עפעס מורא'דיג.
וואס זאל איך אייך זאגן, איך האב עס געליינט מדאשקע למאשקע, ס'איז זיס ווי צוקער, עמדין שפראך כמו שכתוב למי שבקי בו, אבער לאמתו של דבר די חברה די מוציאי לאור זענען נישט נאמן כי הוא זה נישט, אויף קיין מלה אחת, נישט לרע און נישט לטוב, זיי האבן דארט הערליכע מעשיות למשל די מעשה פון חכם צבי מיט דער וואס האט געוואלט חתונה האבן מיט א שניה, און נאכדעם מעשיות אשר לא יסופרו, ווי די נסיונות זיינע, שווער צו זאגן אז אלעס איז אויסגעזויגן, קען זיין ער האט מלקט געווען פון אלע ספרי עמדין, און געמאכט א שיינע ארבעט, אדער גענומען עפעס און צוגעלייגט וואס ער האט געוואלט, אבער זיכער איז אז מ'קען אויף קיין ווארט דארט נישט בויען נישט לרע און נישט למוטב.
איבערצודרוקן בכלל אזעלכע ספרי עמדין אודות המחלוקה, איז א חוצפה שאין כמוהו, איך רעד שוין נישט פון די וואס נעמען נאך א שטעלונג אפיציעל, לעצטענס דרייען זיך געוויסע ארום, עמדעניסטען וואס פרובירן איבערצודרוקן אלע השמצות אויפן הייליגן ר' יונתן, נע מ'ברויך ניטאמאל רעדן פון זיי, ישתקע הדבר ולא יאמר.

[מיללער]

דער ספר 'מור וקציעה' פונעם עמדין אויף טור אורח חיים, איז לעצטענס איבערגעדרוקט געווארן דורך 'מכון ירושלים' בעריכת הרב יעקב יוסף שכטר. דער עורך האט דארט א לענגערען מבוא כנהוג איבער די השתלשלות פון ספרי היעב"ץ און בעיקר אויפן ספר מור וקציעה. אנגעבליך געפינט זיך דער ספר בכתב יד אין איינע פון די ניו-יארקער לייברעריס פון וועלכע זיי האבן פאראכטען און צוגעלייגט הוספות שונות קעגן די פריערדיגע דפוסים.

איך האב דארט באמערקט אויסגערעכנט בין ספרי העמדין א חיבור 'איגרת ביקורת' אויף די קאמפליצירטע הלכות פון פצוע דכה און כרות שפכה, איך האב דעם חיבור נישט באמערקט אין 'היברו-בוקס' הנ"ל און דערפאר האב איך געקלערט צו דער ספר איז נאך בנמצא אדער צו עס איז בכלל ארויס לדפוס.

למעשה האט ידידינו וידיד כל בית ישראל הרה"ח הבקי מוה"ר ר' שמחה מיר צוגעוויזען אז דער 'היברו-בוקס' האט א טעות (אגב שיטפיהם מאכט זיך עס אביסל אפט, אבער עס איז נישט שייך צו האבן קיין תרעומת אויף א ארבעט בלי שום תשלום גמול ווען עס איז זיכער יצא הפסדו בשכרו) ביים ספר וועלכע שטייט אז דאס איז דער שו"ת ספר פונעם עמדין "שאילת יעב"ץ" למעשה איז דאס דער ספר הנ"ל 'איגרת ביקורת'.

איך וועל מיך נישט באפאסען דא מיט די תוכן הספר, וועלכע פארמאגט טיילמאל סייענטיסטישע הנחות און ביאלאגישע מיינונגען וואס זעהט עכ"פ אויס אינטערעסאנט און נישט אין איינקלאנג מיט די היינטיגע וויסענשאפט אשר אכמ"ל ודי.

[זארעכפעפער]

ר' פארשלאפן און הרב ביקסאד,

פון אייערע ווערטער איז משמע אז דער אוהרטום אויף דעם סידור איז טאקע נאר געווען אקייגן דעם 'בית יעקב' דרוק. איז דאס טאקע אזוי? און איז דאס געווען נאר ביי חסידים?

אגב, דא האט איר א לינק פונעם ערשטן דרוק, ווי דער 'חי' העולמים איז טאקע מנוקד בפתח.
*

דער 'איגרת ביקורת', איז אן אינטערסאנטער חיבור. דער לינק דארט פון 'היברו בוקס' איז צום צווייטן דרוק. דער ערשטער דרוק איז געווען נאך בשנת תצ"ו, ווי דער יעב"ץ האט אנגעבליך אנגעגעבן דעם מקום הדפוס "קושטא דינא" (קושטא/קושטנדינה), ווען אין אמת'ן איז דאס געווען אין אלטונא, מקום מגוריו. די סיבה דערפאר ווערט אנגעגעבן, אז ער האט געוואלט מרמז זיין דערין דעם אמיתית הדין בהילכתא דא, וועלכע לייגט זיך אויס "קושטא דינא"...

דער שם החיבור "איגרת בקורת" איז מחמת דער חיבור איז מכיל בקרבו אין אנפאנג א תשובה בהילכתא דא פונעם כנסת יחזקאל, ר' יחזקאל קאצינלבויגן, אין וועלכן ער שרייבט זיך אונטער "יחש"ב" [י'ח'זקאל ש"ב?], דער רב פון אה"ו אין יענע תקופה. דערויף קומט השגות אויפן כנסת יחזקאל'ס תשובה פון ר שמשון בלאך, א גדול ויושב אוהל אין אלטונא בעת ההוא, ומחבר ספר נזירות שמשון על שו"ע. אויף די ערשטע תשובה איז ער געחתמנ'ט "הש"ב" [ה'קטן ש'משון ב'לאך] און אויף די די צווייטע "הקש"ב" [ה'ק'טן שמשון בלוך], און הערשט דערויף קומט די תשובה פונעם יעב"ץ, ווי ער מאכט א 'ביקורת' אויף די דריי 'איגרות' הנ"ל.

[scy4851]

ר' זרח

אויף היברו-בוקס איז דא דער ערשטע דרוק אויך
http://www.hebrewbooks.org/19536
בטעות שטייט אויפען אינדעקס 'מור וקציעה' אבער ווען מעעפענט דעם לינק זעהט מען אז עס איז גאר די ערשטע דרוק פונעם 'אגרת בקורת' שנת התהלך לפני והיה תמים

[זארעכפעפער]

ר' שמחה, דער לינק וואס איר צייכנט אן איז פון צווייטן דרוק. עס שטייט דאך דארט אויפן שער בלאט קלאר מפורש, אז מחמת רבים רצים אחריו הועלה שנית על מזבח הדפוס עם חידושים והוספות. בשנת לא יבוא פצועי דכה וכו' (תקכ"ה).

[מיללער]

ר' שמחה אייער לינק פירט צום דערמאנטן 'איגרת ביקורת' אינטערען אינדעקס 'שאילת יעב"ץ' און ביי 'מור וקציעה' טרעף איך נישט קיין 'איגרת ביקורת'.

זארעך, ווי טרעפט איר דעם אנדערען דרוק?

בייגעלייגט איז דער שער-בלאט פונעם איגרת ביקורת אונטער 'שאילת יעבץ'

[זארעכפעפער]

וואס הייסט דעם אנדערן? דעם ערשטן אדער דעם צווייטן? דער שער בלאט וואס דו ביסט מעתיק איז פון צווייטן דרוק, כמפורש על השער. (דעם ערשטן דרוק ווייס איך נישט וואו מ'קען אים אפגעפונען אויפן וועב).

[מיללער]

איך האב געמיינט אז דו האסט געזעהן צעם ערשטן דרוק אויפן וועב, לאז געמאכט.

[scy4851]

מיי מיסטעיק..
דער לינק איז פונעם צווייטען דרוק און עס שטייט אונטער 'שאילת יעבץ'