איז בטחון א סתירה מיט השתדלות ?

[חאצאצקע רבי]

ענין הבטחון זעט אויס צו זיין א סתירה מוחלטת מיט השתדלות , ווייל אויב האב איך בטחון אז וואס השי״ת וויל דאס וועט זיין און אלעס איז שוין באשטימט , מזונותיו של אדם קצובות לו מראש השנה ועד ראש השנה , ארבעים יום קודם יצירת הולד כו׳ וואסערע סיבה האט ער צוגיין ארבעטן ? וואס פאר א סיבה האט ער צוזוכן א שידוך ? אזוי אויך ביי יעדע דבר קטן וגדול וואס א מענטש טוט אפי' די פעולה פון זיך אויפהייבען נעמען עפעס , פארוואס זאל ער נישט זאגן אויב די אייבערשטער וויל אז יענע זאך פון שאפע זאל איך האבן וועט עס שוין ווער צוברענגען צו מיר , איז דען די השתדלות עפעס א מצוה וואס מדארף טוען בקבלת עול ווייל אזוי האט די אייבערשטער געהייסען מיט בזעת אפך תאכל לחם ? ,

אבער דוכט זיך אז בזעת אפך תאכל לחם איז נישט פון די תרי״ג מצוות , און אויך נישט פון די מצווה פון בזעת אפך פון די ז' מצוות בני נח , און מיר רעדן נישט דא יעצט וועגן די ענין צו א מענשטנ'ס פעולות זענען מוכרח צי נישט , וואס דאס האט א שייכות מיט די חקירה פון ידיעה מיט בחירה , מיר גייען דא מיט די הנחה אז אלע פעולות פון א מענטשן זענען ביזמתו און ער איז בבחירתו מחליט עס צו טוען , מיר האלטן א טריט ווייטער לגבי תוצאה וואס איז זיכער נישט בידו למשל מאכן א ביזנעס דיעל ער זאל מאכן געלט ער ווייסט דען צו עס גייט געלונגען , נאר וואס דען ער פארלאזט זיך אויפן אייבערשטן , איי אז דו פארלאזט זיך אויפן אייבערשטן וואס דאפסטו זיך בכלל אריינלאזן אין דעם עסק ?

נאך אזאך בטחון איז נישט עפעס א מידה וואס שטייט אין מוסר ספרים וואס מדארף אויף דעם ארבעטן , נאר אפי' איינער וואס לעבט נישט מיטן אייבערשטן אינם טאג טעגליכן לעבן מוז ער אויך בהכרח צוקומען צו בטחון ד.ה. ער מוז לעבן מיט דעם אז נישט אלעס איז תחת שליטתו ,סאיז צוויי מדות וואס א מענטש דארף בהכרח האבן , אבער אז מטראכט אריין איז איינס א סתירה צום צווייטן און מדארף לעבן מיט דעם בדרך רצוא ושוב , בקיצור וואס כמיין דא ארויסצוברענגען איז אז בטחון און השתדלות איז א סתירה מוחלטת , און לכאורה איז דאס א חלק פון די קללה פון בזעת אפך תאכל לחם אז מזאל נישט האבן קיין שלמות'דיגע בטחון ממילא וועט דער מענטש אליינס שפירן א צורך צוגיין ארבעטן און ביינאכט ווען ער קומט אהיים זאל ער זיך מתבונן זיין אז דאס וואס דארף עם קומען וועט עם קומען בכל אופן ,
כן נלע"ד בעזרת החונן לאדם דעת .

[yalah]

עיין בזה דברים ברורים בשו״ת הרשב״א ח״א סימן תי״ג

[אידיש קינד]

לכאורה האט דעס נישט קיין שום שייכות מיט די שאלה פון ידיעה ובחירה, וואס אויף דעם שטייט שוין אז אידן ווערן אנגערופן "עברים" ווייל זיי זענען עובר אויף די קושיה, ואכמ"ל ועוד חזון למועד להאריך בזה...
בפשטות איז בטחון מיט השתדלות בכלל נישט קיין סתירה, ווייל איך ווייס אז נאר דער באשעפער גיט פרנסה, און איך טוה השתדלות ווייל דאס איז מיין תיקון אויף מיינע עברות (אדער אויף מיין נישט האבן גענוג בטחון ודו"ק), אבער די געלט קומט באמת נאר פון דעם אויבערשטן. און אזוי ווי ס'קענען אסאך מענטשן מעיד זיין, אז זייער הצלחה אין געלט איז געקומען פון גאר אן אנדער מקור פון זייער השתדלות.
און באמת אין הכי נמי, וואס מער א מענטש איז זוכה צו בטחון - אלץ ווייניגער השתדלות דארף ער טוהן.

[טייבעלע]

וכבר אמרחז"ל במשנה סוף מסכת קדושין רמ"א וכו' רשבא"א וכו'.

וראה נא מש"כ בספה"ק חובות הלבבות שער הבטחון.

[ללמוד וללמד]

דוכט זיך מיר אז פון די ספרי מוסר קומען אויס אז השתדלות איז פשוט די סדר העולם וויאזוי די אייבירשטער האט באשאפן די טבע העולם און דער מענטש וואס געפונט זיך אין די עולם עשי' דארף מיט דעם מיטשפילן. אבער נישט אז די השתדלות איז דאס וואס ברענגט די פרנסה. פרנסה קומט פון אייבירשטער אינגאנצן! איי פארוואס טוט מען השתדלות? אדער פארוואס האט די אייבירשטער געמאכט די טבע אז די פרנסה זעהט אויס ווי עס קומט דורך השתדלות? פשטות איז דאס א חלק פון די ארציות און חומריות'דיגע מסכים המבדילים וואס איז די ארבייט פון די מענטש דאס דורכצוברעכן אויף דעם עולם במחשבה ובמעשה, אבער מער פון דעם קענען מיר נישט אריינקלערן וואס דער אייבירשטערס חשבונות דערמיט זענען, אונזער ארבייט איז נאר פשוט צו טוהן וואס מ'האט צו טוהן און גלייבן וואס מ'האט צו גלייבן.

[הרב_שלום]

ווען דו עסט א סעודה ביי דיינע עלטרען נעמסטו נישט מיט קיין עסען ווייל דו האסט בטחון אז דיין מאמע גייט דו געבן אבער דארפסט טוהן די השתדלות פון אריין שטעקן די גאפעל און אריין לייגען אינעם מויל

[גרינע בוים]

חתונה פאלעסי, סעווינגס פאלעסי וכדו'
א סתירה זיכער נישט ופשוט הוא ווייל דאס איז דאך חובת האדם בעולמו, די שאלה איז נאר וואו איז די גדר וואס מ'דארף מבחין זיין ואם אין דעת הבדלה מנין

[כרם]

מסילת ישרים כ"א
בא"ד, אמנם מה שיוכל לשמור את האדם ולהצילו מן המפסידים האלה  הוא הבטחון, והוא שישליך יהבו על השם לגמרי, באשר ידע כי ודאי אי אפשר שיחסר לאדם מה שנקצב לו, וכמו שאמרו ז"ל במאמריהם כל מזונותיו של אדם קצובים לו מר"ה עד י"ה, וכן אמרו אין אדם נוגע במוכן לחבירו אפלו כמלא נימא. וכבר היה אדם יכול להיות יושב ובטל והגזירה היתה מתקימת, אם לא שקדם הקנס לכל בני אדם "בזעת אפיך תאכל לכם"  אשר על כן חיב אדם להשתדל איזה השתדלות לצורך פרנסתו, שכן גזר המלך העליון, והרי זה כמס שפורע כל המין האנושי אשר אין להמלט ממנו, על כן אמרו יכול אפלו יושב ובטל? תלמוד לומר בכל מעשה ידך אשר תעשה. אך לא שההשתדלות הוא המועיל, אלא שההשתדלות מכרח, וכיון שהשתדל הרי יצא ידי חובתו, וכבר יש מקום לברכת שמים שתשרה עליו,

[וויווידיזיינער]

הרב פישל שעכטער שליט"א ביי זיין וועכענטליכע אור החיים שיעור האט פאריגע וואך זייער שיין ארומגערעדט איבער דעם ענין, בהסברה נפלאה. (ענגליש)
www.torahanytime.com/video/parashat-sho ... ree-choice

[חאצאצקע רבי]

מיטן זאגן א סתירה מיין איך צו זאגן לגבי דעם מענטש וואס ליגט אים אין קאפ בשעת'ן השתדלות , אז בשעתן השתדלות איז די גאזאלין פון זיין השתדלות איז די מחשבה אז דורך מיין טוען גיי איך אויפטוען , אז נישט איז עס אדער א מצוה אדער אזוי וואו די מס"י זאגט כפורע מס , וואס לכאורה פאר דעם וואלט געווען גענוג דאס קויפן א לאטעריע , אבער די וואס טוען מער פון דעם , און ליגען דערין געווענליך גייט עס נישט צוזאמען .

[מי חכם]

פארוואס פונקט ביי פרנסה ווערסטו סטאק? וואס טוט זיך מיט עוסק זיין ברפואות? יעדער פארשטייט אז איינער וואס איז זיך מתרשל ברפואות און טוט נאר א משהו איז זיך מתחייב בנפשו, און מען איז מחויב מחלל שבת צו זיין צו קענען באקומען די בעסטע באהאנדלונג וואס איז שייך.

סאו די זעלבע זאך איז מיט פרנסה אדער עניטינג. מ'דארף טון וואס מ'קען. און נאר געדענקען - א זאך וואס איז מילא קאמאן נאולעזש - אז הצלחה האט לאו דוקא צו טון מיט וויפיל מען טוט, אלעס איז באשערט פון הימל. איינער וואס האט נישט קיין בטחון מוז מילא פעיסן פעקט אז גארנישט ווענדט זיך נישט אין אים, ער קען עס תולה זיין אין מזל. און א מאמין און בעל בטחון ווייסט אז דאס איז אלעס השגחה (אקעי דאס איז שוין א נייע חקירה מזל לעומת השגחה).

[חאצאצקע רבי]

דו רעדסט וועגן רפואות כאילו סאיז פשוטער פון פרנסה , למעשה איז דא אויף רפואה אגאנצע שמועס , צו מזאל זיך משתדל זיין ברפואות בעוד וואס פרנסה קוקט אויס מער מוסכם אז מדארף טוען ,
לעניננו איך בין מסכים הונדערט פראצענט אז מדארף טוען די שאלה איז נאר אויפן מנוע וואס איז די זאך וואס מאכט דעם מענטש ארבעטן . כהאף אז כבין גענוג קלאר.

[מי חכם]

איך קען נישט דעם גאנצן ספרים שאנק אויסענווענדיג, ווייס איך נישט פון וועלכע ספרים דו רעדסט, אבער אין ש"ס וחז"ל איז רפואה מבואר קלאר כנ"ל לענין מחלל שבת זיין, בעת פרנסה זעט מען נישט אזא אבסאלוטע חיוב, כגון מניח אני כל אומנות שבעולם, שיטת ר' שמעון בן יוחי וכו'

[חאצאצקע רבי]

ר׳ נחמן ברעסלאווער האט נישט געלאזט נוצען דאקטוירים ,
עכ״פ מיט מיין נקודה האט עס נישט.

[אידיש קינד]

דער רבי ר' ברוך'ל האט געזאגט: אז פארווואס דארף מען נעמען א מעדיצין, ווייל דער אמת איז אז נאר דער באשעפער שיקט די רפואה דורך אונזערע תפילות. נאר נישט יעדער איינער איז זוכה צו אפענע ניסים, ממילא נעמט מען שוין דעם רפואה זאל זיין כאילו דאס האט געהאלפן וכולהו במחשבה איתברירו (זוה"ק)
ושמעתי מאחד מגדולי צדיקי ברעסלאוו שזה היה עיקר כוונת ר' נחמן בזה

[חאצאצקע רבי]

דער רבי ר' ברוך'ל האט געזאגט: אז פארווואס דארף מען נעמען א מעדיצין, ווייל דער אמת איז אז נאר דער באשעפער שיקט די רפואה דורך אונזערע תפילות. נאר נישט יעדער איינער איז זוכה צו אפענע ניסים, ממילא נעמט מען שוין דעם רפואה זאל זיין כאילו דאס האט געהאלפן וכולהו במחשבה איתברירו (זוה"ק)
ושמעתי מאחד מגדולי צדיקי ברעסלאוו שזה היה עיקר כוונת ר' נחמן בזה

סזאל קיינער נישט פארדרייען א קאפ , ער האט געמיינט פשוט כפשוטו נישט נוצען אדאקטאר
און אז דו וואלוסט ניצען א דאקטאר יש לך על מי לסמוך , דארפסט נישט פאר דעם פארדרייען ר״נ שיטה.

[קרעפטיג]

דער רבי ר' ברוך'ל האט געזאגט: אז פארווואס דארף מען נעמען א מעדיצין, ווייל דער אמת איז אז נאר דער באשעפער שיקט די רפואה דורך אונזערע תפילות. נאר נישט יעדער איינער איז זוכה צו אפענע ניסים, ממילא נעמט מען שוין דעם רפואה זאל זיין כאילו דאס האט געהאלפן וכולהו במחשבה איתברירו (זוה"ק)
ושמעתי מאחד מגדולי צדיקי ברעסלאוו שזה היה עיקר כוונת ר' נחמן בזה

סזאל קיינער נישט פארדרייען א קאפ , ער האט געמיינט פשוט כפשוטו נישט נוצען אדאקטאר
און אז דו וואלוסט ניצען א דאקטאר יש לך על מי לסמוך , דארפסט נישט פאר דעם פארדרייען ר״נ שיטה.

נישט יעדער מוז גלייבן אז דאס איז געווען ר"נ שיטה.

[וואס א חילוק]

דער רבי ר' ברוך'ל האט געזאגט: אז פארווואס דארף מען נעמען א מעדיצין, ווייל דער אמת איז אז נאר דער באשעפער שיקט די רפואה דורך אונזערע תפילות. נאר נישט יעדער איינער איז זוכה צו אפענע ניסים, ממילא נעמט מען שוין דעם רפואה זאל זיין כאילו דאס האט געהאלפן וכולהו במחשבה איתברירו (זוה"ק)
ושמעתי מאחד מגדולי צדיקי ברעסלאוו שזה היה עיקר כוונת ר' נחמן בזה

סזאל קיינער נישט פארדרייען א קאפ , ער האט געמיינט פשוט כפשוטו נישט נוצען אדאקטאר
און אז דו וואלוסט ניצען א דאקטאר יש לך על מי לסמוך , דארפסט נישט פאר דעם פארדרייען ר״נ שיטה.

נישט יעדער מוז גלייבן אז דאס איז געווען ר"נ שיטה.

חיי מוהר"ן סח
(ט) שיך להשיחה לענין דאקטורים שצריכים להתרחק מהם מאד בתכלית הרחוק עין שם בסימן נ'. ואמר שמי שיש לו חולה בתוך ביתו חס ושלום, אם היה אחד בא אצלו והיה אומר לו שיתן להחולה הכאה גדולה עם עץ עב שקורין דרוק, בודאי היה נבהל מזה, והרי כשמוסר את החולה ביד הדוקטור הרי הוא כמוסר אותו לרוצח ממש. כי רפואותיו בודאי יזיקו לו יותר מהכאת הרוצח, ואיך יתרצה להמית החולה בידים. וכי בשביל שהוא מכרח לעשות איזה דבר להחולה להשתדל בהצלתו על כן הוא מוסרו להדוקטור, אם כן יקרא אחד שיכה את החולה תכף מכת רציחה, והבן היטב.

[יאנקעלע קליגער]

ס'איז א גרויסע מחלוקה אין די ראשונים צו מ'מעג גיין צו א דאקטאר,

אויב געדענק איך גוט , האלט דער רמב"ן אז נישט און דער רמב"ם אז יא,
יבואו היודעים ויודיעו.

[מי חכם]

ווער האלט אז מ'טאר נישט? און וואס טוט מען מיט די הלכה אז מ'איז מחויב מחלל שבת צו זיין צו גיין צו א דאקטאר? וואט עווער דיונים די ראשונים האבן אין הבנה און הסברה, איז פשוט כביעתא בכותחא אז דאס איז נישט אויף צו זאגן למעשה מ'זאל נישט גיין צו א דאקטאר, והשואל הרי זה שופך דמים.

ר' נחמן - לויט די ציטאט וואס מ'האט געברענגט - רעדט לאו דוקא פון עוסק זיין ברפואות, ער באציט זיך צו דאקטוירים בימיו. און כמובן קען מען נישט נעמען דבריו כפשוטם, ממ"נ איז עס כפשוטו איז דאך עס פשוט קעגן כל התורה כולה ומנהג ישראל בכל מקומות מושבותיהם זינט בריאת העולם וקבלת התורה. און אז ס'איז נישט כפשוטו, אדער רעדט ער נאר פון בימיו ובמקומו, איז דאך עס ווייטער נישט נוגע למעשה.

עס איז נישט אז איינער וואס גייט יא "יש לו על מי לסמוך", נאר איינער וואס גייט נישט אין לו על מי לסמוך. ודי בהערה זו. הארכתי במקום שאין צריך אפילו קיצור, נאר לפעמים מאכט זיך אזוינע מאבדים עצמם לדעת, דארף מען עס אויסשמועסן.

[לכתחילה אריבער]

ר נחמן אליין איז געגאנגען צו א דאקטאר.

[אידיש קינד]

מוהר"ן האט געהאט צוויי תלמידים מובהקים. ר' נתן, און ר' נפתלי. ר' נתן איז געווען שארף אקעגן דאקטוירים, ר' נפתלי פלעגט יא גיין צו דאקטוירים. אין לעצטן דור זענען געווען אזעלכע וואס פלעגן נישט גיין צו קיין דאקטער בשום פנים ואופן, ר' לוי"צ איז יא געגאנגען - און ווען איינער האט איהם איינמאל געפרעגט, האט ער געענטפערט אז ער מישט זיך נישט אריין צווישן די צווי גרויסע בערג (מוהרנ"ת און ר' נפתלי).
וממילא: איך בין דיר נישט געקומען קאלט מאכן חלילה - אויב דו האלטסט ביי דער מדריגה פון נישט גיין בכלל צו דאקטוירים, אשריך ואשרי חלקך.
אבער ווער ס'האט נישט זוכה געווען, זאל ער וויסן אז מיט איין מחשבה'לה פארעכט מען גדולות ונצורות.
און דער ברעסלאווער רבי האט שוין געזאגט: אז וואס מ'מאכט ביים סוף זאל מאכן ביים אנפאנג - ד.מ. דרך העולם איז, אז מ'גייט צום דאקטאר, און אויב ער זאגט חלילה אז דער מצב איז שווער, לויפט מען דאווענען צום באשעפער.
אבער ער וויל זאל זיין פארקערט, דאס ערשטע זאל מען דאווענען, שפעטער גיין צום דאקטאר.

[האנטעך]

ענין הבטחון זעט אויס צו זיין א סתירה מוחלטת מיט השתדלות , ווייל אויב האב איך בטחון אז וואס השי״ת וויל דאס וועט זיין און אלעס איז שוין באשטימט , מזונותיו של אדם קצובות לו מראש השנה ועד ראש השנה , ארבעים יום קודם יצירת הולד כו׳ וואסערע סיבה האט ער צוגיין ארבעטן ? וואס פאר א סיבה האט ער צוזוכן א שידוך ? אזוי אויך ביי יעדע דבר קטן וגדול וואס א מענטש טוט אפי' די פעולה פון זיך אויפהייבען נעמען עפעס , פארוואס זאל ער נישט זאגן אויב די אייבערשטער וויל אז יענע זאך פון שאפע זאל איך האבן וועט עס שוין ווער צוברענגען צו מיר , איז דען די השתדלות עפעס א מצוה וואס מדארף טוען בקבלת עול ווייל אזוי האט די אייבערשטער געהייסען מיט בזעת אפך תאכל לחם ? ,

אבער דוכט זיך אז בזעת אפך תאכל לחם איז נישט פון די תרי״ג מצוות , און אויך נישט פון די מצווה פון בזעת אפך פון די ז' מצוות בני נח , און מיר רעדן נישט דא יעצט וועגן די ענין צו א מענשטנ'ס פעולות זענען מוכרח צי נישט , וואס דאס האט א שייכות מיט די חקירה פון ידיעה מיט בחירה , מיר גייען דא מיט די הנחה אז אלע פעולות פון א מענטשן זענען ביזמתו און ער איז בבחירתו מחליט עס צו טוען , מיר האלטן א טריט ווייטער לגבי תוצאה וואס איז זיכער נישט בידו למשל מאכן א ביזנעס דיעל ער זאל מאכן געלט ער ווייסט דען צו עס גייט געלונגען , נאר וואס דען ער פארלאזט זיך אויפן אייבערשטן , איי אז דו פארלאזט זיך אויפן אייבערשטן וואס דאפסטו זיך בכלל אריינלאזן אין דעם עסק ?

נאך אזאך בטחון איז נישט עפעס א מידה וואס שטייט אין מוסר ספרים וואס מדארף אויף דעם ארבעטן , נאר אפי' איינער וואס לעבט נישט מיטן אייבערשטן אינם טאג טעגליכן לעבן מוז ער אויך בהכרח צוקומען צו בטחון ד.ה. ער מוז לעבן מיט דעם אז נישט אלעס איז תחת שליטתו ,סאיז צוויי מדות וואס א מענטש דארף בהכרח האבן , אבער אז מטראכט אריין איז איינס א סתירה צום צווייטן און מדארף לעבן מיט דעם בדרך רצוא ושוב , בקיצור וואס כמיין דא ארויסצוברענגען איז אז בטחון און השתדלות איז א סתירה מוחלטת , און לכאורה איז דאס א חלק פון די קללה פון בזעת אפך תאכל לחם אז מזאל נישט האבן קיין שלמות'דיגע בטחון ממילא וועט דער מענטש אליינס שפירן א צורך צוגיין ארבעטן און ביינאכט ווען ער קומט אהיים זאל ער זיך מתבונן זיין אז דאס וואס דארף עם קומען וועט עם קומען בכל אופן ,
כן נלע"ד בעזרת החונן לאדם דעת .

דא האב איך געשריבן אן אריכות וועגן דעם.

[צום פוינט]

עס איז שוין א אלטע שאלה אבער היות מיר זענען נאכנישט 100% קלאר מיט ראיות און מקורות וועלן מיר פרובירן נאכאמאל דורכטון די ענין בפלפול חבירים החשובים פה אייווועלט
וואס איז די גדר פון השתדלות ??? וואו ווייט גייט דאס ???? ווען פארט ארויס השתדלות פון די רעלסן און פארט אריין אין חוסר בטחון ????

לאמיר נישט לאזן די שאלה אזוי הענגעדיג לאמיר עס צולייגן מיט אביסל ברייטקייט !!!

מען וואלט געקענט זאגן דערויף עטליכע תשובות לאמיר נאר הערן וועלכע איז די ריכטיגע ??

א] מען דארף נאר טון די מינימום פשוט ווייל אין סומכין על הנס מוז עס האבן א לבוש בדרך הטבע די ברכה זאל האבן וואו חל צו זיין [עי' באמ"ח פ' בשלח ד"ה וימודו בעומר]
לפ"ז וואלט ריזיגע מארקעטינג וכו' וכו' נישט געהאט קיין שום מקום עפ"י התורה

ב] מען דארף טון די מאקסימום וואס איז שייך עפ"י דרך הטבע אדוערטייזינג מארקעטינג וכו' וכו' אויב נישט האט מען נישט יוצא געווען חובת השתדלות
נאר ווען מען קען שוין גארנישט מער טון האט מען יוצא געווען

ג] מען דארף טון נארמאל די איבריגע וועט שוין די ברכה אריינקומען

ווער עס קען קלאר מאכן תבוא עליו ברכה

[לוי יצחק]

מ'קען טרעפן אלע דריי אין די ספרים, וכן מפי השמיעה פון ערליכע אידן אין די לעצטערע תקופות. ס'נישטא אין דעם קיין כלל באמת, אין א געוויסן זין יעדער לפי מה שהוא, און יעדער טאקע לפי וואס ער לערענט אין דער ספר וואס ער לערענט.

מען דארף כסדר וואקסן אין דעם, און וואס איל האב געמעגט לעצטעס יאר, אויב שטייגט מען, טאר מען דאס שוין דאס יאר.

איין זאך וואס איז יא שוה לכל נפש, דאס איז די ישיעה און די הרגשה בלב, צו וויסן און געדענקען אז הוא לבדו עשה ועושה ויעשה לכל המעשים, ומבלעדי עוזו ועזרתו אין שום עזרה וישועה! דאס איז לכו"ע.