ווי איך גלויב קען די אשכול אריינציען אין נארישע שמועסערייען און דזשאוקס וואס איז לגמרי נישט די מטרה פון דעם אשכול. דעריבער בעט איך בכל לשון של בקשה צו שרייבן בלויז ערנסט און זיך האלטן צום נושא, צו קענען מוסיף זיין ידיעות הנחוצות.
אצינד צו אונזער נושא: וויפיל סארט קוגלען זענען פאראן? צווישן כלל ישראל איז פאראן פארשידענע סארט קוגלען וואס זענען אייגעפירט בחצירות און קהילות, איך רעד נישט יעצט פון "קארטאפל קוגל", "לאקשן קוגל" און דאס ?גלייכן. איך מיין חסידי'שע ענינים איבער קוגלען, פארשידענע זאכן וואס מען האט געגעסן בזמנים מסיומים.
איך וועל אנהויבן מיין רשימה, און ווער עס וויל קען מוסיף זיין: שלום בית קוגל בדיקת חמץ קוגל עמלק קוגל ירושלימ'ער קוגל
אז מ'רעדט שוין יא פון פשטידא איז כדי אראפצוברענגן א ביאור הלכה פון רמ''ב וואס מען רעדט דארט פון פשדיטא לכבוד שבת איז א זכר למן, ווער עס וועט ס'וועט עס דורכלערנען א מינוט וועט שטארק הנאה האבן: וז''ל
זכר למן שהיה מכוסה - לכאורה מנהג זה תמוה לרבים דמה ראו לעשות בשבת זכרון למן שלא ירד בו כלל והתוספות בפרק ע"פ כתבו דמשום שלא ירד המן יש לעשות זכר לו והוא דחוק גם לפ"ז היה להם לעשות פשטידא גם ביו"ט והרמ"א לענין לחמים קאמר בשבת ויו"ט ולענין זה קאמר רק בליל שבת משמע דוקא קאמר ומה נמרצו אמרי יושר של התורת חיים שכתב טעם הגון לזה והוא לפי דשבת בראשית הוא דוגמת שבת שלע"ל שהוא יום שכולו שבת ולכן אנו עושים כמה דברים בשבת זה דוגמתו היינו לאכול בשר ודגים נגד סעודת שור הבר ולויתן ומקדשין על היין נגד היין המשומר בענביו לצדיקים לע"ל וכבר אמרו חז"ל דעל שם זה נקרא שחקים שבו שוחקים מן לצדיקים לע"ל ולכך שפיר יש לעשות בשבת זכר למן ההוא [תוספות שבת]:
ללמוד וללמד האט געשריבן:עפעס האב איך אמאל טועם געווען ביים וואודרידשער רב א "קארן פלעיקס קוגל" וואס ער האט בקבלה פון זיין רבין די קראסנער רב זצ"ל. וסוד ה' ליראיו...
משום מעשה שהי' (או מעשה שלא הי') ווען דער אלטער קיוויאשדער רב איז געקומען קיין אמעריקע, האט ער נישט געהאט פון וואס צו מאכן א קוגל אויף שבת האט ער געמאכט פון קארן פלעיקס, ומאז נשאר זה למנהג, וזה הפי' מעשה שלא הי', עס איז נישט געווען עפעס אנדערש
איך געדענק נישט ווי איך האב עס געהערט, רש"י שרייבט אין פרשת וזאת הברכה (דברים לג, יט) ושפוני - לשון כסוי כמו שנאמר ויספון את הבית. וספון בארז ותרגומו ומטלל בכיורי (ס"א בכיסוי) ארזא. ד"א עמים הר יקראו ע"י פרקמטיא של זבולון תגרי עובדי כוכבים באים אל ארצו והוא עומד על הספר והם אומרים הואיל ונצטערנו עד כאן נלך עד ירושלים ונראה מה יראתה של אומה זו ומה מעשיה והם רואים כל ישראל עובדים לאלוה אחד ואוכלים מאכל אחד לפי שהעובדי כוכבים אלוהו של זה לא כאלוהו של זה ומאכלו של זה לא כמאכלו של זה ומתגיירין שם שנאמר שם יזבחו זבחי צדק:
האב איך געהערט אז וואס איז דאס די איינע מאכל וואס אלע אידן עסן? דאס איז קיגל. איינער האט א מושג צו דאס שטייט ערגעץ?
איך האב געהערט אז אין קרעטשניף איז דער מנהג אז דער רבי עסט אויף שבת זכור פיהר קוגלען עפעל קוגל מעהל קוגל לאקשען קוגל קארטאפעל קוגל ר"ת עמלק און דער מנהג איז אז דער רבי לאזט נישט קיין שיריים ווייל עס שטייט דאך מחה תמחה את זכר עמלק....
ביי הרה"ק רבי איציק'ל מפשעווארסק זי"ע איז שב"ק בייטאג די לאקשן קוגל געווען א גאנצע מסכתא פאר זיך. נאכן דאווענען פלעגט ער זיך שטעלן און טיילן פארן עולם די קוגל, און האט געמאכט א גאנצן עסק פון דעם. נכדו להבחל"ח כ"ק אדמו"ר מפשעווארסק שליט"א האלט אן דעם מנהג עד היום הזה, ווען שב"ק אינדערפרי נאך מוסף שטעלט זיך דער עולם אין די רייע און דער רבי טיילט פון די בארימטע "פשעווארסק'ע לאקשן קוגל" [ווער עס האט שוין טועם געווען דערפון ווייסט וואס איך מיין...]