משנכנס אדר: עניני חודש אדר

[מיללער]

איך האב היינט געהערט פון ר' ישראל דוד שלעזינגער זאל געזונט זיין (דורך א טעיפ הוק-אפ), אז דער מהרש"א זאגט אין מס' סנהדרין, פארוואס דוקא דער מזל פון אדר איז דגים בלשון רבים, בזמן וועלכע אלע מזלות זענען בל' יחיד (מאזנים און תאומות, פארשטייט מען דאך אליינס אז דאס איז נישט דומה ווייל פונקט ווי ברילן קען נאר זיין א פאטר, קען א צוווילינג און א וואגשאהל נאר זיין א סעט), זאגט דער מהרש"א אז די צוויי פיש זענען קעגן אדר א' און אדר ב'.

היי יאר האבן מיר ביידע דגים לפי"ז, זאל טאקע דער בוכ"ע העלפן עס זאל זיין וידגו לרוב בקרב הארץ, כדגים הללו שאין עין-הרע שולטות בהם.

[מיללער]

די גמ' אין מגילה קלערט אריין פארוואס מאכט מען נישט פורים גדול אין אדר א' מיר ווייסן דאך 'אין מעבירין על המצוות', זאגט די גמ' אז מסמיך זיין גאולה לגאולה (פורים זאל זיין נאנט צו פסח) איז עדיפא.

פרעגט דער חתם סופר, לכאורה ווייסן מיר דאך (בשם הרדב"ז והכח"צ) אז דער ענין פון זריזין מקדימין וועגט איבער מצוה מן המובחר, אויב אזוי פארוואס איז מסמיך זיין גאולה לגאולה וועלכע איז סך-הכל נאר אן ענין פון מצוה מן המובחר מער פון מקדים זיין די מצוה.
איז ער מסביר, ווייל לעולם מאכ'ן א זכר צום נס איז שוין גענוג מקיים צו זיין דער מצוה, ממילא וויבאלד ביומי פורים קטן איז מען נוהג דלא למיספד בהון, איז מען שוין מקיים די מצוה פון זכר לנס, און דערנאך מאכט מען דעם מצוה מן המובחר אום אדר ב'.

[מיללער]

די גמ' אין מגילה קלערט אריין פארוואס מאכט מען נישט פורים גדול אין אדר א' מיר ווייסן דאך 'אין מעבירין על המצוות', זאגט די גמ' אז מסמיך זיין גאולה לגאולה (פורים זאל זיין נאנט צו פסח) איז עדיפא.

פרעגט דער חתם סופר, לכאורה ווייסן מיר דאך (בשם הרדב"ז והכח"צ) אז דער ענין פון זריזין מקדימין וועגט איבער מצוה מן המובחר, אויב אזוי פארוואס איז מסמיך זיין גאולה לגאולה וועלכע איז סך-הכל נאר אן ענין פון מצוה מן המובחר מער פון מקדים זיין די מצוה.
איז ער מסביר, ווייל לעולם מאכ'ן א זכר צום נס איז שוין גענוג מקיים צו זיין דער מצוה, ממילא וויבאלד ביומי פורים קטן איז מען נוהג דלא למיספד בהון, איז מען שוין מקיים די מצוה פון זכר לנס, און דערנאך מאכט מען דעם מצוה מן המובחר אום אדר ב'.

קודם א דאנק פאר די וועלכע האבן ארויפגעברענגט די פורים אשכולות פון בעיסמענט, אזוי ארום האב איך מיך געטראפן מיט מיין פאריעריגע תגובות.

נאכען איבערלייענען וואס דער חת"ס פרעגט בנוגע וועלכע עס איז מער 'מצוה מן המובחר' אדער 'זריזין מקדימין' האב איך פונקט לעצטענס געזעהן אז ביי קרי"ש פסקנט מען פונקט פארקערט ווי דער חת"ס ברענגט בשם הרדב"ז והכח"צ, אפי' זמן קרי"ש איז שוין פונעם עלות אדער לכה"פ משיכיר דעסטוועגן איז מצוה מן המובחר צו לייענען ביים נץ כמנהג וותיקין, און נאר בקושי איז מען מתיר צו לייענען קרי"ש פארן נץ וצ"ע.

[אגב מיללער, נעקסט טיים שרייב א מראה מקום ווייל יעצט ווייס איך נישט איה מקום כבודו פונעם חת"ס לעיין בו, טענקס]

[יגעתי ומצאתי]

[אגב מיללער, נעקסט טיים שרייב א מראה מקום ווייל יעצט ווייס איך נישט איה מקום כבודו פונעם חת"ס לעיין בו, טענקס]

דאס איז אין שו"ת חת"ס או"ח סי' ר"ח ד"ה ומ"ש דפורים.

נאכען איבערלייענען וואס דער חת"ס פרעגט בנוגע וועלכע עס איז מער 'מצוה מן המובחר' אדער 'זריזין מקדימין' האב איך פונקט לעצטענס געזעהן אז ביי קרי"ש פסקנט מען פונקט פארקערט ווי דער חת"ס ברענגט בשם הרדב"ז והכח"צ [והמשנה למלך], אפי' זמן קרי"ש איז שוין פונעם עלות אדער לכה"פ משיכיר דעסטוועגן איז מצוה מן המובחר צו לייענען ביים נץ כמנהג וותיקין, און נאר בקושי איז מען מתיר צו לייענען קרי"ש פארן נץ וצ"ע.

גאר א שיינע קשיא, מן הסתם רעדט שוין איינער דערפון, מען דארף דאס בלויז אפירזוכן.

[farshlufen]

הרב מיללער וועט אונז מוחל זיין און זאגן וואו ער האט גאס געזען, ווייל דאס איז א שיטת יחידאה אין א תוספות וואס נאר יחידים החמירו בזה והם כשמתפללין עם ותיקין חוזרין וקוראין קר"שומי שמניח ר"ת האט אינזין יוצא צו זיין כשקורא הד' פרשיות עם תפלין דר"ת בתנאי אם לא יצא בפעם הראשון.

[מיללער]

הרב מיללער וועט אונז מוחל זיין און זאגן וואו ער האט גאס געזען, ווייל דאס איז א שיטת יחידאה אין א תוספות וואס נאר יחידים החמירו בזה והם כשמתפללין עם ותיקין חוזרין וקוראין קר"שומי שמניח ר"ת האט אינזין יוצא צו זיין כשקורא הד' פרשיות עם תפלין דר"ת בתנאי אם לא יצא בפעם הראשון.

א דאנק פאר יגעתי ומצאתי פאר אפירברענגען דעם אשכול האבוד.

פארשלאפן,
הא לך לשונו של האדמו"ר הזקן בעל התניא בספרו 'שלחן ערוך הרב' או"ח סי' נ"ח סעיף ד':

ד ומצוה מן המובחר שלא לקרותה מיד שהאיר היום כשיעור שנתבאר אלא כוותיקין שהיו מכוונים לקרותה מעט קודם הנץ החמה כדי שיסיימו קריאת שמע וברכותיה דהיינו גאל ישראל עם הנץ החמה שאז הוא זמן תפלה לכתחלה כמו שיתבאר בסימן פ"ט ויתפללו מיד כדי לסמוך גאולה לתפלה ומי שיוכל לכוין ולעשות כן שכרו מרובה מאד ומובטח לו שהוא בן עולם הבא.

ומי שאינו יכול לכוין לעשות כן אין להקדים לקרות קריאת שמע ולהתפלל קודם הנץ החמה אלא אחר הנץ החמה מפני שזמן התפלה לכתחלה הוא אחר הנץ החמה וזמן קריאת שמע נמשך עד רביע היום לכתחלה שהוותיקין שהיו מקדימין לקרות קודם נץ החמה מעט לא היו מקדימין משום חובת קריאת שמע אלא כדי לכוין להתפלל בדמדומי חמה דהיינו בתחלת יציאתה כמו שיתבאר בסימן פ"ט.

ולית דין צריך בושש, אייער שאלה פון וותיקין איז נישט קשה, קוקט איבער מיין פריערדיגע תגובה.

[farshlufen]

ישר כחכם, זעהט אז ער מאכט א פשרה בין השיטות.

[ברעטל]

א איד האט אמאל געפרעגט ר' חיים קנייבסקי פארוואס דער רמב"ם און די מחבר שרייבן נישט משנכנס אדר מרבין בשמחה, האט ער אים געענטפערט אז ס'איז נישט קיין חיוב נאר אן עצה טובה.

[יעדער]

א איד האט אמאל געפרעגט ר' חיים קנייבסקי פארוואס דער רמב"ם און די מחבר שרייבן נישט משנכנס אדר מרבין בשמחה, האט ער אים געענטפערט אז ס'איז נישט קיין חיוב נאר אן עצה טובה.

די לשון הגמרא (תענית כט.) איז “כשם שמשנכנס אב ממעטין בשמחה כך משנכנס אדר מרבין בשמחה“ און אזוי ווי משנכנס אב ממעטין בשמחה איז א הלכה נישט קיין עצה טובה די זעלבע זאך משנכנס אדר

[יעדער]

משנכנס אדר מרבין בשמחה הייבט זיך אן בין השמשות אדער ביים זמן?

[דער מענעדזשער]

מען זאגט פורים קטן דעם לאנגן יהי רצון נאך תהלים אדער דעם קורצן?

[יעדער]

משנכנס אדר מרבין בשמחה הייבט זיך אן בין השמשות אדער ביים זמן?

שוב חשבתי
די לשון הגמרא איז כשם שמשנכנס אב ממעטין בשמחה כך משנכנס אדר מרבין בשמחה
און אין מגן אברהם (סי' תקנ“א סקכ“ו) זעהט מען אז משנכנס אב הייבט זיך אן בית השמשות ממילא איז די זעלבע ביי משנכנס אדר...

[צהלתו בפניו]

משנכנס אדר מרבין בשמחה הייבט זיך אן בין השמשות אדער ביים זמן?

ווענציך אין וועלכע חסידות...

#לאך און גיי ווייטער, שטעל דיך נישט אפ...

[צהלתו בפניו]

א איד האט אמאל געפרעגט ר' חיים קנייבסקי פארוואס דער רמב"ם און די מחבר שרייבן נישט משנכנס אדר מרבין בשמחה, האט ער אים געענטפערט אז ס'איז נישט קיין חיוב נאר אן עצה טובה.

די לשון הגמרא (תענית כט.) איז “כשם שמשנכנס אב ממעטין בשמחה כך משנכנס אדר מרבין בשמחה“ און אזוי ווי משנכנס אב ממעטין בשמחה איז א הלכה נישט קיין עצה טובה די זעלבע זאך משנכנס אדר

דאס מיינט פשטות אלעס פארקערט ווי די ניין טעג
דהיינו, עסן פלייש, טרונקען וויין, טיילן פעטש אין חדר, נישט מאכן קיין סיומ'ס (נאר לערנען פאר די סיום פון ערב פסח) זינגען מיט מוזיק, גיין מיט פרישע געביגלטע בגדים, גיין אין שאוער, און אין די ווארעמע בור, די פרויען זאלן וואשן וועש מער ווי געווענליך... וכו'

[בדרך אפשר]

שאלות במסכת מגילה

אז די וועלט איז רינדעכיג, וואס איז א חילוק צווישן די צוויי פשטים מהודו ועד קיש?


וואס איז פשט אין די גמרא אז מ'לערנט ארויס פון די כנפים אז מקום הארון אינו מין המידה, די כנפים זענען דאך געשטאנען אין א זייט און געקענט זיין אויסגעשפרייט העכרן ארון? (ס'דא וואס נעמען עס ארויס, איז אבער דא א פשט ס'זאל שטימען?)

[אוראייניקל]

שאלות במסכת מגילה

אז די וועלט איז רינדעכיג, וואס איז א חילוק צווישן די צוויי פשטים מהודו ועד קיש?

הגה"ק ר' שלמה קלוגער זצ"ל זאגט אז טאקע ביידע זענען מודה אז הודו און כוש זענען איינע נעבן צווייטן, נאר אז מ'גייט פון די אנדערע זייט איז הודו בסוף העולם וכוש בסוף העולם.. וויבאלד ס'איז דא די גאנצע עיגול אינדערמיט.

נאר דאס איז דאך א מחלוקת רב ושמואל.. און ווייטער קריגן זיי זיך צו מלך חכם היה צו מלך טיפש.. און אין דעם ווענדט זיך די פריערדיגע מחלוקת אויך.. ווייל לב חכם לימינו ולב כסיל לשמאלו..

וואס איז פשט אין די גמרא אז מ'לערנט ארויס פון די כנפים אז מקום הארון אינו מין המידה, די כנפים זענען דאך געשטאנען אין א זייט און געקענט זיין אויסגעשפרייט העכרן ארון? (ס'דא וואס נעמען עס ארויס, איז אבער דא א פשט ס'זאל שטימען?)

די גמרא אין בבא בתרא צח:-צט. ברענגט א לימוד אז אונטער די כנפי הכרובים איז געווען ליידיג, פונקט ווי העכער זיי.

[בדרך אפשר]

שאלות במסכת מגילה

אז די וועלט איז רינדעכיג, וואס איז א חילוק צווישן די צוויי פשטים מהודו ועד קיש?

הגה"ק ר' שלמה קלוגער זצ"ל זאגט אז טאקע ביידע זענען מודה אז הודו און כוש זענען איינע נעבן צווייטן, נאר אז מ'גייט פון די אנדערע זייט איז הודו בסוף העולם וכוש בסוף העולם.. וויבאלד ס'איז דא די גאנצע עיגול אינדערמיט.

נאר דאס איז דאך א מחלוקת רב ושמואל.. און ווייטער קריגן זיי זיך צו מלך חכם היה צו מלך טיפש.. און אין דעם ווענדט זיך די פריערדיגע מחלוקת אויך.. ווייל לב חכם לימינו ולב כסיל לשמאלו..

וואס איז פשט אין די גמרא אז מ'לערנט ארויס פון די כנפים אז מקום הארון אינו מין המידה, די כנפים זענען דאך געשטאנען אין א זייט און געקענט זיין אויסגעשפרייט העכרן ארון? (ס'דא וואס נעמען עס ארויס, איז אבער דא א פשט ס'זאל שטימען?)

די גמרא אין בבא בתרא צח:-צט. ברענגט א לימוד אז אונטער די כנפי הכרובים איז געווען ליידיג, פונקט ווי העכער זיי.

ישר כח גדול פאר ביידע!

[בדרך אפשר]

וואס איז פשט אין די ווערטער 'ומי יודע אם לעת כזאת הגעת למלכות'?

[נזר הנבונים]

וואס איז פשט אין די ווערטער 'ומי יודע אם לעת כזאת הגעת למלכות'?

וואס שטימט נישט? אסתר פראבירט זיך ארויסצודרייען פון גיין צום קעניג, זאגט איר מרדכי: ווער ווייסט אויב די גאנצע סיבה פארוואס די ביסט אנגעקומען צו זיי די מלכה איז טאקע נאר פארן יעצטיגן מאמענט, כדי צו ראטעווען די יודן.

כידוע אז אסתר'ס אנקומען צום מלכות איז געווען גאר אומפארשטעדליך, זי האט גארנישט געבעטן פון הגי סריס המלך פארן אריינגיין צום קעניג, ועוד ועוד במס' מגילה, זי האט געטוען נאר די מינומעם אלס בכדי נישט צו געפעלן דעם קעניג, און דאך איז זי דערוועלט געווארן. דאס איז געווען עפעס ספעציעל מן השמים וואס מהאט דאן נישט פארשטאנען פארוואס. יעצט, פיר יאר שפעטער זאגט איר מרדכי, מי יודע אם לעת כזאת היגעת...

[נזר הנבונים]

דער הייליגער מנחת אלעזר אין שער יששכר (מאמרי חודש אדר אות ב) פרעגט: אין משנה שטייט אז משנכנס אב ממעטים בשמחה, און אין גמרא ווערט אויסגעשמועסט פינקטליך וויאזוי מען איז ממעט בשמחה. שטייט שפעטער: כשם שמשנכנס אב ממעטים בשמחה, כך משנכנס אדר מרבים בשמחה. און שוין. שטייט גארנישט קיין הלכות וויאזוי מען איז מרבה בשמחה. פרעגט זיך דער קושיא, לכאורה מיר ווייסן דאך אז שמחה איז גאר א גרויסע זאך, טא פארוואס ברענגט נישט די גמרא אראפ כאטש געציילטע הלכות מיר זאלן וויסן וויאזוי צו זיין בשמחה?

נאר דער אמת איז אז עצבות איז גאר א הארבע זאך כנודע, אבער חודש אב די צייט פון חורבן בית המקדש מוז מען טרויערן, דאך האבן שוין אונזערע רבי׳ס ההולכים בדרך הבעש״ט אנגעווארנט אז אפילו אום חודש אב טאר מען נישט זיין אינגאנצן בעצבות, מען דארף נישט מקיים זיין די מצוה מיט אלע הידורים, וועגן דעם שרייבט די גמרא פינקטליך וואס מען האט צו טוען בכדי צו ממעט זיין בשמחה, און דארפסט נישט צולייגן מער.

אבער משנכנס אדר איז מען מרבה בשמחה, דאס איז שוין א גרויסע זאך, ווען די גמרא שרייבט ווען הלכות וויאזוי מרבה צו זיין בשמחה וואלט איך געמיינט אז מען דארף טוען אזוי און אזוי, און יוצא געווען. אבער ניין, יעדער דארף טוען וואס ער קען צו מרבה זיין בשמחה, וואס דו פילסט דאס וועט מרבה זיין דיין שמחה, טו עס, דער עיקר מען זאל זיין ווי מער בשמחה בלי גבול.

[בדרך אפשר]

וואס איז פשט אין די ווערטער 'ומי יודע אם לעת כזאת הגעת למלכות'?

וואס שטימט נישט? אסתר פראבירט זיך ארויסצודרייען פון גיין צום קעניג, זאגט איר מרדכי: ווער ווייסט אויב די גאנצע סיבה פארוואס די ביסט אנגעקומען צו זיי די מלכה איז טאקע נאר פארן יעצטיגן מאמענט, כדי צו ראטעווען די יודן.

דאס איז א שיינע פשט וואס ווערט געברענגט פון די אבן עזרא און נאך, דאס איז לכאורה נישט פשוט פשט

[Kollel]

וואס איז פשט אין די ווערטער 'ומי יודע אם לעת כזאת הגעת למלכות'?

וואס שטימט נישט? אסתר פראבירט זיך ארויסצודרייען פון גיין צום קעניג, זאגט איר מרדכי: ווער ווייסט אויב די גאנצע סיבה פארוואס די ביסט אנגעקומען צו זיי די מלכה איז טאקע נאר פארן יעצטיגן מאמענט, כדי צו ראטעווען די יודן.

דאס איז א שיינע פשט וואס ווערט געברענגט פון די אבן עזרא און נאך, דאס איז לכאורה נישט פשוט פשט

אסאך מאך איז זאכן וואס שטייט פון א ראשון די פלעינע פשוטע פשט.

[נזר הנבונים]

איך האב נישט געלערנט אבן עזרא, נאר אזוי פארשטאנען פשוט פשט

[נזר הנבונים]

וואס איז פשט אין די ווערטער 'ומי יודע אם לעת כזאת הגעת למלכות'?

וואס שטימט נישט? אסתר פראבירט זיך ארויסצודרייען פון גיין צום קעניג, זאגט איר מרדכי: ווער ווייסט אויב די גאנצע סיבה פארוואס די ביסט אנגעקומען צו זיי די מלכה איז טאקע נאר פארן יעצטיגן מאמענט, כדי צו ראטעווען די יודן.

דאס איז א שיינע פשט וואס ווערט געברענגט פון די אבן עזרא און נאך, דאס איז לכאורה נישט פשוט פשט

אסאך מאך איז זאכן וואס שטייט פון א ראשון די פלעינע פשוטע פשט.

זע איך יעצט איז רש״י טייטשט: יעצט ביסטו מקורב למלכות סא דו דארפסט יעצט גיין צום קעניג בעטן מבטל צו זיין די גזירה, קענסט עס נישט אפשטופן פאר שפעטער, כאטש וואס סאיז נאך דא כמעט א יאר ביז די גזירה דארף אויסגעפירט ווערן, ווייל סקען זיין אז דעמאלסט וועסטו שוין נישט זיין מקורב למלכות. מי יודע אם לעת כזאת, פאר די יעצטיגע צייט דווקא, היגעת למלכות.

רש''י: ומי יודע אם לעת כזאת הגעת . ומי יודע אם יחפוץ ביך המלך לשנה הבאה שהוא זמן ההריגה : לעת כזאת . שהוא היה עומד בניסן וזמן ההריגה באדר לשנה הבאה : הגעת למלכות . אם תגיעי לגדולה שאת בה עכשיו.

[נזר הנבונים]

וואס איז פשט אין די ווערטער 'ומי יודע אם לעת כזאת הגעת למלכות'?

וואס שטימט נישט? אסתר פראבירט זיך ארויסצודרייען פון גיין צום קעניג, זאגט איר מרדכי: ווער ווייסט אויב די גאנצע סיבה פארוואס די ביסט אנגעקומען צו זיי די מלכה איז טאקע נאר פארן יעצטיגן מאמענט, כדי צו ראטעווען די יודן.

דאס איז א שיינע פשט וואס ווערט געברענגט פון די אבן עזרא און נאך, דאס איז לכאורה נישט פשוט פשט

אסאך מאך איז זאכן וואס שטייט פון א ראשון די פלעינע פשוטע פשט.

זע איך יעצט איז רש״י טייטשט: יעצט ביסטו מקורב למלכות סא דו דארפסט יעצט גיין צום קעניג בעטן מבטל צו זיין די גזירה, קענסט עס נישט אפשטופן פאר שפעטער, כאטש וואס סאיז נאך דא כמעט א יאר ביז די גזירה דארף אויסגעפירט ווערן, ווייל סקען זיין אז דעמאלסט וועסטו שוין נישט זיין מקורב למלכות. מי יודע אם לעת כזאת, פאר די יעצטיגע צייט דווקא, היגעת למלכות.

רש''י: ומי יודע אם לעת כזאת הגעת . ומי יודע אם יחפוץ ביך המלך לשנה הבאה שהוא זמן ההריגה : לעת כזאת . שהוא היה עומד בניסן וזמן ההריגה באדר לשנה הבאה : הגעת למלכות . אם תגיעי לגדולה שאת בה עכשיו.

דער מלבים זאגט אויך אזוי:

ובאר הדבר ומי יודע אם לעת כזאת הגעת למלכות, ר''ל בל תחשבי כי תהיי להם עזר לתשועתם אחר ימים אחדים, שתהיי קרואה מן המלך, כי יוכל להיות שאותך לא הזמין ה' רק לעת הזאת שעל ידך תהיה תשועתם היום, ואם תמתיני עד למחר עבר זמנך, כי על מחר הזמין ה' סבות אחרות, כמשל של בית החורף שאינו צריך בזמן הקיץ, שכבר הוכנו סבות אחרות לגידול הצמחים, ותאבדי אחר שתהיה מציאותך בגדולה לבטלה :