רבי חיים פריעדלאנדער מליסקא זי"ע בעל טל חיים - ט' אייר תרס"ד

[אשריך]

זכותו הגדול יגן עלינו

[הלבלר בקולמסו]

מצבה פון הרבנית הצדיקת מרת מרים לאה ע"ה מחברתו הטהורה פון דער טל חיים זי"ע

די מציבה פון ערשטן זיווג איז נישטא?

[אוצרות ליסקא]

ניין.

וויבאלד זי איז אוועק בחיי אביה הק' זי"ע, וואס ביז דאן האט מען בא'ערדיגט אויף דער אנדערע זייט פונעם אהל, דהיינו די לינקע זייט, און רובא דרובא פון יענע זייט מציבות שטייט שוין כמעט מער נישט. נאר דו רעכטע זייט איז געבליבען גאנץ.

הרבנית חי' שרה בת הרה"ק רבי צבי ע"ה איר יארצייט איז נפטרה ביום שב"ק כ"ז תשרי תרל"א לפ"ק.

[הלבלר בקולמסו]

ייש"כ

[בדרך]

היינט נאכט איז די גרויסע יארצייט געווען א קדוש וטהור גאון הגאונים

[מומחה יוחס]

לחיים לחיים טובים ולשלו' זאל ער מגין זיין אויף אלע אידן

[קארלין]

נורא נוראות! מכתב שלשה עמודים מהגה"ק הטל חיים מליסקא בשם חותנו הרה"ק רבי צבי הירש מליסקא אל הגה"ק רבי שלמה גאנצפריעד - להצדיק דעת הרה"ק רבי יצחק אייזיק מקאמרנא על מה שפסק בספרו עצי עדן על המשניות שזמן קריאת שמע ותפלה הוא ע"פ שעות שוות, עם דברי שבח ותהילה על הרה"ק ועל חסידי קאמרנא.

מכתב פיתוח חותם הגאון הצדיק קדש הקדשים, רבים הלכו לאורו וכו', עטרת תפארת ישראל מרנא ורבנא צבי הירש אבד"ק ליסקא זי"ע ועכ"י. ערוך אל רעו הגאון הצדיק וכו' מוה"ר שלמה גאנצפריד ז"ל, בעה"מ קיצור ש"ע קסת הסופר וכו'. תוכו רצוף אהבה מסותרת ותוכחת מגולה לרעו הנ"ל, על תרעומותיו על בעה"מ עצי עדן על המשניות, והיא מרגניתא דלית לה טומא.

על מה שפסק הרה"ק רבי יצחק אייזיק בספרו עצי עדן על המשניות שזמן קריאת שמע ותפלה הוא ע"פ שעות שוות

הנה קבלתי מכתבו היקר, ונפשו בשאלתו, אם לערוך מלחמה וקרב נגד ספרו, של הרב הצדיק המאור הגדול מורינו הרב רבי יצחק אייזיק נ"י, ונדמה לו שמצוה יעשה בזה, כדי שלא יצא תקלה להורות מתוך ספרו. הנה ידידי ידיד נפשי, אם ישמע לעצתי אל יכניס עצמו בדבר הזה כלל וכלל, כי הוא באמת איש צדיק, תלמיד חכם, ירא שמים מפורסם, כמותו ירבו בישראל, בנן של קדושים, קדושי עליונים, ארי בן ארי, בקי בנגלה ונסתר, וגם במשנה זו מה שכתב מלא יראה ואהבת ה'. וח"ו לא יבא שום מכשול על ידו, ואדרבה באותה משנה עצמה מזרז ומזהיר שיקרא כל אחד קריאת שמע בין שש ושבע, הגם שכתב שאין עוברין זמן קריאת שמע לדעת הזוהר הקדוש עד לאחר תשע שעות, הנה מה חטא בזה שלמד זכות על ישראל שאינם עוברין זמן קריאת שמע, והוא בעצמו הזהיר שלענין שום דבר אחר (ענין שבת ותענית) חושבין שעות זמניות.

ע"כ עצתי שמעכת"ה לא יזדקק בדבר זה כלל וכלל, ולא יהא זאת לפוקה ח"ו. כ"ז אני אומר לדעתי הקלושה, אשר נראה לי באמת ובתמים.

ובזה יתורץ כל הקושיות וב"ה מקום הניחו לי, וא"כ בודאי ר"א איירי בשעות שוות, ולענין קריאת שמע בשעות שאין שוות אין ראיה משם כלל, לא לכאן ולא לכאן כנלענ"ד

הרב מסיים: "דברי אדמוחו"ר (מורי חמי ורבי) הגאון הצדיק נ"י אב"ד דק"ק ליסקא"


https://rarityauctionhouse.bidspirit.co ... ~265~21581

[אוצרות ליסקא]

נורא נוראות! מכתב שלשה עמודים מהגה"ק הטל חיים מליסקא בשם חותנו הרה"ק רבי צבי הירש מליסקא אל הגה"ק רבי שלמה גאנצפריעד - להצדיק דעת הרה"ק רבי יצחק אייזיק מקאמרנא על מה שפסק בספרו עצי עדן על המשניות שזמן קריאת שמע ותפלה הוא ע"פ שעות שוות, עם דברי שבח ותהילה על הרה"ק ועל חסידי קאמרנא.

מכתב פיתוח חותם הגאון הצדיק קדש הקדשים, רבים הלכו לאורו וכו', עטרת תפארת ישראל מרנא ורבנא צבי הירש אבד"ק ליסקא זי"ע ועכ"י. ערוך אל רעו הגאון הצדיק וכו' מוה"ר שלמה גאנצפריד ז"ל, בעה"מ קיצור ש"ע קסת הסופר וכו'. תוכו רצוף אהבה מסותרת ותוכחת מגולה לרעו הנ"ל, על תרעומותיו על בעה"מ עצי עדן על המשניות, והיא מרגניתא דלית לה טומא.

על מה שפסק הרה"ק רבי יצחק אייזיק בספרו עצי עדן על המשניות שזמן קריאת שמע ותפלה הוא ע"פ שעות שוות

הנה קבלתי מכתבו היקר, ונפשו בשאלתו, אם לערוך מלחמה וקרב נגד ספרו, של הרב הצדיק המאור הגדול מורינו הרב רבי יצחק אייזיק נ"י, ונדמה לו שמצוה יעשה בזה, כדי שלא יצא תקלה להורות מתוך ספרו. הנה ידידי ידיד נפשי, אם ישמע לעצתי אל יכניס עצמו בדבר הזה כלל וכלל, כי הוא באמת איש צדיק, תלמיד חכם, ירא שמים מפורסם, כמותו ירבו בישראל, בנן של קדושים, קדושי עליונים, ארי בן ארי, בקי בנגלה ונסתר, וגם במשנה זו מה שכתב מלא יראה ואהבת ה'. וח"ו לא יבא שום מכשול על ידו, ואדרבה באותה משנה עצמה מזרז ומזהיר שיקרא כל אחד קריאת שמע בין שש ושבע, הגם שכתב שאין עוברין זמן קריאת שמע לדעת הזוהר הקדוש עד לאחר תשע שעות, הנה מה חטא בזה שלמד זכות על ישראל שאינם עוברין זמן קריאת שמע, והוא בעצמו הזהיר שלענין שום דבר אחר (ענין שבת ותענית) חושבין שעות זמניות.

ע"כ עצתי שמעכת"ה לא יזדקק בדבר זה כלל וכלל, ולא יהא זאת לפוקה ח"ו. כ"ז אני אומר לדעתי הקלושה, אשר נראה לי באמת ובתמים.

ובזה יתורץ כל הקושיות וב"ה מקום הניחו לי, וא"כ בודאי ר"א איירי בשעות שוות, ולענין קריאת שמע בשעות שאין שוות אין ראיה משם כלל, לא לכאן ולא לכאן כנלענ"ד

הרב מסיים: "דברי אדמוחו"ר (מורי חמי ורבי) הגאון הצדיק נ"י אב"ד דק"ק ליסקא"

עטליכע נקודות:
1) דער בריעוו האט דער אך פרי תבואה געשריבן אין געשיקט צו ידיד נעוריו רבי שלמה גאנצפריעד.
2) זעהט אויס זיין א איידעם דער טל חיים האט געשריבן א העתק פאר זיך.
3) דער כתב יד וואס ווערט דא פארקויפט איז נישט דער כתב יד פונעם טל חיים, נאר פון חתנו הרה"צ ר' וואלף גאלדבערגער ז"ל (אליינס א אייניקל פון רבי הירשעלע ליסקא, זיין מאמע איז געוועזען א טאכטער), וואס האט דאס מעתיק געווען פאר זיך (כדי ער זאל דאס קענען אפדרוקן אין ספה"ק הישר והטוב), ר' וואלף זעהט אויס האט דאס מעתיק געווען מילה במילה.
4) עס איז טאקע פארהאן כמה וכמה שינוים צווישן אינעם נוסח געדרוקט אין ספה"ק הישר והטוב, אין דער נוסח וואס דער אך פרי תבואה זעלבסט האט געשיקט צו רבי שלמה גאנצפריד געדרוקט אינעם קונטרס אגרת הקדש (גאלאנטא תרפ"ד).

[אוצרות ליסקא]

קונטרס אגרת הקדש מכתב פיתוחי חותם וכו' - גאלאנטא תרפ"ד
מכתב הרה"ק רבי צבי הירש מליסקא זי"ע להגאון רבי שלמה גאנצפריד זצ"ל ליישב דעת הגה"ק מקאמארנא זי"ע הפוסק כשיטת תורת הקבלה (זוה"ק וקצת פוסקים) דחושבים שעות שוות (עי' משניות עצי עדן; שלחן הטהור סימן נ"ח - זר זהב).

[אוצרות ליסקא]

מכתב הרה"ק מליסקא געדרוקט אין ספה"ק הישר והטוב (מונקאטש תרמ"ט).

[מרגלא בפומיה]

יעצט ביינאכט איז די גרויסע יארצייט פונעם הייליגען טל חיים מליסקא זכר צדיק וקדוש לברכה ממלא מקום פון זיין גרויסע שווער די אך פרי תבואה זי"ע

בימיו איז ער געווען באקאנט אלס גאון אדיר וחריף בתורה אשר כל רז לא אניס לי', און סיי אַלס צדיק וקדוש וּפועל ישועות בקרב בארץ, וועם אלע צדיקי הדור האבן אים גאר שטארק מחשיב געווען אין זיך אויסגעדריקט אויף אים גאר גרויס, מופתים האבן זיך געווארפען דארט פון די גאנצע וועלט איז מען געקומען צו פארן צום טל חיים.

זייו ציון הקדוש איז מפורסם אלס א שטארקע מקום ישועות

[דרך הריעים]

ביי זיין לוי' האט איינער געזאגט 'מען זאגט ער איז געווען א בטלן אונז זענען בטלנים'
זיין שווער הרה"צ מליסקא זצ"ל האט אים געבעטן ער זאל ברענגן זיינע כתבים און ער האט עס געגעבן א קיש

[מרגלא בפומיה]

הרה"ק מופת הדור רבי חיים ב"ר משה זי"ע, (פריעדלאנדער)
בעל טל חיים, אב"ד ליסקא, ממלא מקום חותנו הגדול האך פרי תבואה זי"ע

ער איז געבוירן אין שטאט קליינווארדיין, בשנת תקצ"ו.

צו זיין טאטן הרה"ק רבי משה פריעדלאנדער דומ"ץ קליינווארדיין זי"ע,
בן הרה"ק רבי דוד פריעדלאנדער אב"ד קליינווארדיין זי"ע.

און צו זיין מאמע הרבנית הצדקת מרת ברכה ע"ה,
בת הגה"ק רבי יהודה לייבוש אב"ד קליינווארדיין זי"ע,
א אייניקל פונעם מהרש"א זי"ע.

ער איז געווען א איש קדוש וטהור וצדיק יסוד עולם, און גאון עצום בתורת הנגלה והנסתר, מתמיד נורא לא פסיק פומי מגירסא יומם ולילה, חסיד מפורסם וענותן כהלל, ער האט אסאך עוסק געווען בתורה מיט זיין שוואגער הגה"ק המפורסם רבי יוזעפף גאלדבערגער זי"ע.

אלס בחור האט ער געלערנט ביי הגה"ק רבי מאיר פערלס אבד"ק קראלי זי"ע.

ח' כסלו תר"ך האט ער חתונה געהאט מיט הרבנית הצדקת מרת חיה שרה ע"ה, בת הרה"ק רבי הערשעלע ליסקער זי"ע.

דער הייליגער רבי הערשעלע ליסקער זי"ע האט דעם איידעם מורא'דיג מחבב געווען, ער האט דעם איידעם געהאלטן ביי זיך ווי א אייגן קינד, און ער האט זוכה געווען צו מקבל זיין אסאך תורה פונעם שווער סיי אין נגלה און סיי אין נסתר.

זייענדיג א גאר גרויסע עניו האט דער צדיק נישט געוואלט שרייבן פון זיך קיין חידושי תורה,
אבער זיין הייליגע שווער האט אים באפוילען ער זאל אראפשרייבן זיינע חידושי תורה, און ווען ער האט געברענגט זיינע חידושי תורה פארן שווער האט דער הייליגער רבי הערשעלע ליסקער געקושט דעם חיבור.

כ"ז תשרי תרל"א איז זיין אשת חבר נפטר געווארן, דאן האט ער חתונה געהאט בזיווג שני מיט הרבנית הצדקת מרת מרים ע"ה, די טאכטער פון זיין שוואגער הגה"ק רבי אברהם שווארץ זי"ע חתן הרה"ק בעל אך פרי תבואה זי"ע.

ווען זיין שווער הרה"ק רבי הערשעלע ליסקער זי"ע איז נסתלק געווארן ביום י"ד אב תרל"ד, האט מען לויט ווי דער שווער האט געלאזט צוואה אויפגענומען דעם איידעם רבי חיים אלס ממלא מקום אין ליסקא.

דאן איז ער געווארן מפורסם מיט זיין גדלות בתורה און אויך אלס א פועל ישועות.

עס האָבן זיך געוואָרפן ביי אים מופתים און אומצאָליגע אידן זענען געהאָלפן געוואָרן ביי אים, זיין כח אלס צדיק ורבי איז אָבער פאַרזעהן געוואָרן צוליב זיין אויסטערלישע התמדה בתורה.

ווי עס פארציילט א אייניקל פון רבי חיים ליסקער זי"ע, אז צוליב זיין גרויס התמדה אין תורה הקדושה, איז דער טל חיים, אַנדערש ווי אַנדערע צדיקים, כמעט נישט אַרויסגעפאָרן פון ליסקא און נישט אַרומגעפאָרן אין אַנדערע שטעט.
איינמאָל איז זיין מצב הפּרנסה געווען זייער געענגט, ער האָט געהאַלטן פאַר אַ חתונה פון אַ קינד, האָבן זיינע שטוב, מענטשן אים זייער געבעטן ער זאָל פאָרן ערגעץ אויף אַ שבת.

ער איז טאַקע געפאָרן אויף אַ שבת קיין קאַשוי, אַסאַך מענטשן זענען דעמאָלט געקומען מיט קוויטלעך און פּדיונות,
אבער אַנשטאָט זיך פרייען מיט די הצלחה, האָט דער טל חיים זיך באַקלאָגט אַז דער באַזוך האָט אים גורם געווען אַסאַך ביטול תורה, און ער האָט זיך דעמאָלט אויסגעדרוקט: "איין דף גמרא איז מער ווערד ווי די גאַנצע רעביסטווע".

ער האט סוף ימיו געליטן יסורים, אבער דאס האט אים נישט אוועק גענומען פון זיין התמדת התורה, און ער האט ווייטער עוסק געווען בתורה יומם ולילה.

ער האט איבער געלאזט הייליגע חידושי תורה אין ספר,
"טל חיים" על סוגיות הש"ס, און זיין ספר, "טל חיים וברכה" על התורה.

זיינע ספרים האבן הסכמות פון פולע גדולי הדור א שטייגער ווי די ערוגת הבושם, אהבת ישראל מוויזניץ, דרכי תשובה ממונקאטש, דברי יחזקאל משינאווא, רבי אברהם יצחק גליק מטאלטשווא, רבי יהודה גרינוואלד מסאטמאר, רבי מרדכי לייב ווינקלער ממאד, רבי אליעזר דייטש מבאניהאד, ועוד.

ער האט איבער געלאזט זיינע קינדער.
הרה"ק רבי צבי הירש בעל שערי הישר על תהלים זי"ע, וואס האט ממלא מקום געווען במקום אביו זי"ע, ער איז אומגעקומען על קידוש השם ביי די צווייטע וועלט מלחמה.
הרה"ק רבי יהודה אב"ד בוקין זי"ע,
חתנו הגה"צ רבי אהרן אויש אב"ד לופעני זי"ע.

צווישן זיינע אייניקלעך ציילען זיך כ"ק האדמורי"ם מליסקא און היבנוב שליט"א

נסתלק לגנזי מרומים יום א' פרשת אמור ט' אייר תרס"ד.
ומנוחתו כבוד איז אין שטאט ליסקא אונעם אוהל פונעם שווער הרה"ק רבי הערשעלע ליסקער זי"ע.

זכותו הגדול יגן עלינו
ועל כל ישראל אמן.

[loyodea]

בעל טל חיים, אב"ד ליסקא, ממלא מקום חותנו הגדול האך פרי תבואה זי"ע

ער איז געבוירן אין שטאט קליינווארדיין, בשנת תקצ"ו.

צו זיין טאטן הרה"ק רבי משה פריעדלאנדער דומ"ץ קליינווארדיין זי"ע,
בן הרה"ק רבי דוד פריעדלאנדער אב"ד קליינווארדיין זי"ע.

און צו זיין מאמע הרבנית הצדקת מרת ברכה ע"ה,
בת הגה"ק רבי יהודה לייבוש אב"ד קליינווארדיין זי"ע,

ווער איז געווען פריער רב דארט, טאטע אדער שווער?

[גערעכט]

חתימתו הטהורה של הטל חיים מליסקא זי"ע

[וועלוועל קליינער]

הרה"ק מופת הדור רבי חיים ב"ר משה זי"ע, (פריעדלאנדער)
בעל טל חיים, אב"ד ליסקא, ממלא מקום חותנו הגדול האך פרי תבואה זי"ע

ער איז געבוירן אין שטאט קליינווארדיין, בשנת תקצ"ו.

צו זיין טאטן הרה"ק רבי משה פריעדלאנדער דומ"ץ קליינווארדיין זי"ע,
בן הרה"ק רבי דוד פריעדלאנדער אב"ד קליינווארדיין זי"ע.

און צו זיין מאמע הרבנית הצדקת מרת ברכה ע"ה,
בת הגה"ק רבי יהודה לייבוש אב"ד קליינווארדיין זי"ע,
א אייניקל פונעם מהרש"א זי"ע.

ער איז געווען א איש קדוש וטהור וצדיק יסוד עולם, און גאון עצום בתורת הנגלה והנסתר, מתמיד נורא לא פסיק פומי מגירסא יומם ולילה, חסיד מפורסם וענותן כהלל, ער האט אסאך עוסק געווען בתורה מיט זיין שוואגער הגה"ק המפורסם רבי יוזעפף גאלדבערגער זי"ע.

אלס בחור האט ער געלערנט ביי הגה"ק רבי מאיר פערלס אבד"ק קראלי זי"ע.

ח' כסלו תר"ך האט ער חתונה געהאט מיט הרבנית הצדקת מרת חיה שרה ע"ה, בת הרה"ק רבי הערשעלע ליסקער זי"ע.

דער הייליגער רבי הערשעלע ליסקער זי"ע האט דעם איידעם מורא'דיג מחבב געווען, ער האט דעם איידעם געהאלטן ביי זיך ווי א אייגן קינד, און ער האט זוכה געווען צו מקבל זיין אסאך תורה פונעם שווער סיי אין נגלה און סיי אין נסתר.

זייענדיג א גאר גרויסע עניו האט דער צדיק נישט געוואלט שרייבן פון זיך קיין חידושי תורה,
אבער זיין הייליגע שווער האט אים באפוילען ער זאל אראפשרייבן זיינע חידושי תורה, און ווען ער האט געברענגט זיינע חידושי תורה פארן שווער האט דער הייליגער רבי הערשעלע ליסקער געקושט דעם חיבור.

כ"ז תשרי תרל"א איז זיין אשת חבר נפטר געווארן, דאן האט ער חתונה געהאט בזיווג שני מיט הרבנית הצדקת מרת מרים ע"ה, די טאכטער פון זיין שוואגער הגה"ק רבי אברהם שווארץ זי"ע חתן הרה"ק בעל אך פרי תבואה זי"ע.

ווען זיין שווער הרה"ק רבי הערשעלע ליסקער זי"ע איז נסתלק געווארן ביום י"ד אב תרל"ד, האט מען לויט ווי דער שווער האט געלאזט צוואה אויפגענומען דעם איידעם רבי חיים אלס ממלא מקום אין ליסקא.

דאן איז ער געווארן מפורסם מיט זיין גדלות בתורה און אויך אלס א פועל ישועות.

עס האָבן זיך געוואָרפן ביי אים מופתים און אומצאָליגע אידן זענען געהאָלפן געוואָרן ביי אים, זיין כח אלס צדיק ורבי איז אָבער פאַרזעהן געוואָרן צוליב זיין אויסטערלישע התמדה בתורה.

ווי עס פארציילט א אייניקל פון רבי חיים ליסקער זי"ע, אז צוליב זיין גרויס התמדה אין תורה הקדושה, איז דער טל חיים, אַנדערש ווי אַנדערע צדיקים, כמעט נישט אַרויסגעפאָרן פון ליסקא און נישט אַרומגעפאָרן אין אַנדערע שטעט.
איינמאָל איז זיין מצב הפּרנסה געווען זייער געענגט, ער האָט געהאַלטן פאַר אַ חתונה פון אַ קינד, האָבן זיינע שטוב, מענטשן אים זייער געבעטן ער זאָל פאָרן ערגעץ אויף אַ שבת.

ער איז טאַקע געפאָרן אויף אַ שבת קיין קאַשוי, אַסאַך מענטשן זענען דעמאָלט געקומען מיט קוויטלעך און פּדיונות,
אבער אַנשטאָט זיך פרייען מיט די הצלחה, האָט דער טל חיים זיך באַקלאָגט אַז דער באַזוך האָט אים גורם געווען אַסאַך ביטול תורה, און ער האָט זיך דעמאָלט אויסגעדרוקט: "איין דף גמרא איז מער ווערד ווי די גאַנצע רעביסטווע".

ער האט סוף ימיו געליטן יסורים, אבער דאס האט אים נישט אוועק גענומען פון זיין התמדת התורה, און ער האט ווייטער עוסק געווען בתורה יומם ולילה.

ער האט איבער געלאזט הייליגע חידושי תורה אין ספר,
"טל חיים" על סוגיות הש"ס, און זיין ספר, "טל חיים וברכה" על התורה.

זיינע ספרים האבן הסכמות פון פולע גדולי הדור א שטייגער ווי די ערוגת הבושם, אהבת ישראל מוויזניץ, דרכי תשובה ממונקאטש, דברי יחזקאל משינאווא, רבי אברהם יצחק גליק מטאלטשווא, רבי יהודה גרינוואלד מסאטמאר, רבי מרדכי לייב ווינקלער ממאד, רבי אליעזר דייטש מבאניהאד, ועוד.

ער האט איבער געלאזט זיינע קינדער.
הרה"ק רבי צבי הירש בעל שערי הישר על תהלים זי"ע, וואס האט ממלא מקום געווען במקום אביו זי"ע, ער איז אומגעקומען על קידוש השם ביי די צווייטע וועלט מלחמה.
הרה"ק רבי יהודה אב"ד בוקין זי"ע,
חתנו הגה"צ רבי אהרן אויש אב"ד לופעני זי"ע.
ער האט אויך געהאט אן איידעם הרב החסיד מוה"ר אברהם יושע גראס ז"ל מנו"כ בעיר סאטמאר
צווישן זיינע אייניקלעך ציילען זיך כ"ק האדמורי"ם מליסקא און היבנוב שליט"א
אויך הרה"צ משימלוי זצ"ל ובניו הרבנים משימלוי שליט"א ועוד
נסתלק לגנזי מרומים יום א' פרשת אמור ט' אייר תרס"ד.
ומנוחתו כבוד איז אין שטאט ליסקא אונעם אוהל פונעם שווער הרה"ק רבי הערשעלע ליסקער זי"ע.

זכותו הגדול יגן עלינו
ועל כל ישראל אמן.