די ווייטאגליכער מציאות איז, אז עס זענען פארהאן טייערע לעכטיגע בחורים (און ווען זיי האבן חתונה ווערן זיי אינגעלייט ראשי משפחה, וואס דארפן איבערגעבן די אידישע אמונה טהורה לדורות הבאים) וואס ווייסן נישט די יסודות האמונה! און די סיבה איז, ווייל אין ישיבה איז דער עיקר פון א וואוילע בחור די גפ"ת שיעור עיון ובקיאות און טוש"ע, און ווען מען קוקט אויף יר"ש (ווער קוקט???) קוקט מען אויף די דאווענען, אבער ווער קוקט אויב דער בחור איז געבויעט אין אמונה??? פ"וו זאל א בחור נישט זיין אויסגעקאכט אין די רמב"ם וכדו'??? וויאזוי קען מען איבערגעבן פאר דורות הבאים די אמונה טהורה אויב מען ווייסט נישט וואס און פארוואס צו גלייבן??? ויש להאריך בזה די ענין פון הלכה למעשה, וויאזוי קען א בחור (ה"ה א אינגערמאן) זיין א חשובער בחור אויב קען ער נישט הלכה למעשה??? ער זאגט דאך טעגליך שמות לבטלה!!! ער איז דאך א מחלל שבת ויו"ט!!! די ענין פון חסידות, עס זענען פארהאן א.ג. חסידישע ישיבות וואס האבן מיט חסידות "גארנישט" איינגעשטויסן!!! אבער ליטוויש איז מען אויך נישט ממילא קיין מוסר סדר איז אויך נישט דא... מיר ווילן זיין חסידיש (אויב נישט זיי כאטשיג ליטוויש....) לערן אויס פאר די בחורים מאי חסידות!!! און צו דיר סאטמארער חסיד: נישט דאס האט רביה"ק זי"ע געמיינט מיט נשתכחה תורת הבעש"ט... און פאר דעם ציל איז נישט גענוג ווען דער מנהל-משגיח זאגט אז פארן דאווענען זאל מען זיך שאקלען אויף א מאור ושמש און זאגן די ווערטער אפי' מען פארשטייט נישט... מען דארף אויסברענען די בחורים מיט יסודות פון חסידות, און אויסלערנען לערנען חסידות, און אפשר איז כדי צו לערנען מיט זיי די ספרים וואס גייען נישט מיטן סדר הפרשיות ווי יושר דברי אמת, ליקוטי אמרים וכו', און אזוי ווייזן וואס חסידות וויל..... עכ"פ איך בין נישט אין ישיבה, און נישט אויף מיר איז די אחריות צו טרעפן די מהלך וויאזוי דאס אריינצוגעבן, אבער דאס איז זיכער, אז די 3 יסודות צריכים תיקון גדול
מחאה האט געשריבן:די ווייטאגליכער מציאות איז, אז עס זענען פארהאן טייערע לעכטיגע בחורים (און ווען זיי האבן חתונה ווערן זיי אינגעלייט ראשי משפחה, וואס דארפן איבערגעבן די אידישע אמונה טהורה לדורות הבאים) וואס ווייסן נישט די יסודות האמונה! און די סיבה איז, ווייל אין ישיבה איז דער עיקר פון א וואוילע בחור די גפ"ת שיעור עיון ובקיאות און טוש"ע, און ווען מען קוקט אויף יר"ש (ווער קוקט???) קוקט מען אויף די דאווענען, אבער ווער קוקט אויב דער בחור איז געבויעט אין אמונה??? פ"וו זאל א בחור נישט זיין אויסגעקאכט אין די רמב"ם וכדו'??? וויאזוי קען מען איבערגעבן פאר דורות הבאים די אמונה טהורה אויב מען ווייסט נישט וואס און פארוואס צו גלייבן??? ויש להאריך בזה די ענין פון הלכה למעשה, וויאזוי קען א בחור (ה"ה א אינגערמאן) זיין א חשובער בחור אויב קען ער נישט הלכה למעשה??? ער זאגט דאך טעגליך שמות לבטלה!!! ער איז דאך א מחלל שבת ויו"ט!!! די ענין פון חסידות, עס זענען פארהאן א.ג. חסידישע ישיבות וואס האבן מיט חסידות "גארנישט" איינגעשטויסן!!! אבער ליטוויש איז מען אויך נישט ממילא קיין מוסר סדר איז אויך נישט דא... מיר ווילן זיין חסידיש (אויב נישט זיי כאטשיג ליטוויש....) לערן אויס פאר די בחורים מאי חסידות!!! און צו דיר סאטמארער חסיד: נישט דאס האט רביה"ק זי"ע געמיינט מיט נשתכחה תורת הבעש"ט... און פאר דעם ציל איז נישט גענוג ווען דער מנהל-משגיח זאגט אז פארן דאווענען זאל מען זיך שאקלען אויף א מאור ושמש און זאגן די ווערטער אפי' מען פארשטייט נישט... מען דארף אויסברענען די בחורים מיט יסודות פון חסידות, און אויסלערנען לערנען חסידות, און אפשר איז כדי צו לערנען מיט זיי די ספרים וואס גייען נישט מיטן סדר הפרשיות ווי יושר דברי אמת, ליקוטי אמרים וכו', און אזוי ווייזן וואס חסידות וויל..... עכ"פ איך בין נישט אין ישיבה, און נישט אויף מיר איז די אחריות צו טרעפן די מהלך וויאזוי דאס אריינצוגעבן, אבער דאס איז זיכער, אז די 3 יסודות צריכים תיקון גדול
א אינטערסאנטע זאך בנוגע מוסר חסידות והשקפה די ראש ישיבה פון תורת חסד הרב ר' אברהם שמואל שטערן זצ"ל האט במשך די יארן געזיכט די פאסיגע ספר פאר בחורים, ער האט אויספראבירט עטליכע במשך פון די יארן איך דענק שוין נישט פונקט וועלכע אבער איך געדענק ווען איך בון דארט געווען איז געווען א גאנצע שאפע פון יושר דברי אמת און די עלטערע תלמידים האבן געזאגט אז דאס איז געווען דער ספר מיט אפאר יאר פריער, למעשה איז ער געבליבן ביי אור החיים ה"ק ער האט געטענה'ט אז אלע ספרים וואס ער האט אויס פראבירט האט דער בחור בכלל נישט פארשטאנען ווי דער ספר מיינט אים, נאר ענדרשט געטארפן וועם מען מיינט אדער סתם הנאה געהאט פון א שיין ספר, אור החיים ה"ק איז מקובל פונעם הייליגן ריזשענער אז דאס איז מקדש און מזכך, עס איז נישט קיין חילוק דער תוכן, ער פלעגט פארציילן די מעשה פונעם סקווערע רבי זצ"ל מיט א בחור וואס האט געגליטשט ווי ער האט געהייסן די טאטע זאל לערנען אין זיין געגנווארט אור החיים ה"ק און דאס האט אים מחזיר געווען למוטב.
איך וויל? איך פארגלייך? איך זאג אז עס דארף בלייבן די זעלבע? איך פרעג נאר צו איינער ווייסט פון אזא מציאות. עס איז מיר זייער אינטערסאנט צו וויסן וואס האבן זיי געלערנט? וויאזוי האט מען דאס מסביר געווען? וועלכע ספר? וויאזוי האבן די תלמידים זיך ארויסגעשטעלט שפעטער אין לעבן אאז"וו.
מחאה האט געשריבן:די ווייטאגליכער מציאות איז, אז עס זענען פארהאן טייערע לעכטיגע בחורים (און ווען זיי האבן חתונה ווערן זיי אינגעלייט ראשי משפחה, וואס דארפן איבערגעבן די אידישע אמונה טהורה לדורות הבאים) וואס ווייסן נישט די יסודות האמונה! און די סיבה איז, ווייל אין ישיבה איז דער עיקר פון א וואוילע בחור די גפ"ת שיעור עיון ובקיאות און טוש"ע, און ווען מען קוקט אויף יר"ש (ווער קוקט???) קוקט מען אויף די דאווענען, אבער ווער קוקט אויב דער בחור איז געבויעט אין אמונה??? פ"וו זאל א בחור נישט זיין אויסגעקאכט אין די רמב"ם וכדו'??? וויאזוי קען מען איבערגעבן פאר דורות הבאים די אמונה טהורה אויב מען ווייסט נישט וואס און פארוואס צו גלייבן??? ויש להאריך בזה די ענין פון הלכה למעשה, וויאזוי קען א בחור (ה"ה א אינגערמאן) זיין א חשובער בחור אויב קען ער נישט הלכה למעשה??? ער זאגט דאך טעגליך שמות לבטלה!!! ער איז דאך א מחלל שבת ויו"ט!!! די ענין פון חסידות, עס זענען פארהאן א.ג. חסידישע ישיבות וואס האבן מיט חסידות "גארנישט" איינגעשטויסן!!! אבער ליטוויש איז מען אויך נישט ממילא קיין מוסר סדר איז אויך נישט דא... מיר ווילן זיין חסידיש (אויב נישט זיי כאטשיג ליטוויש....) לערן אויס פאר די בחורים מאי חסידות!!! און צו דיר סאטמארער חסיד: נישט דאס האט רביה"ק זי"ע געמיינט מיט נשתכחה תורת הבעש"ט... און פאר דעם ציל איז נישט גענוג ווען דער מנהל-משגיח זאגט אז פארן דאווענען זאל מען זיך שאקלען אויף א מאור ושמש און זאגן די ווערטער אפי' מען פארשטייט נישט... מען דארף אויסברענען די בחורים מיט יסודות פון חסידות, און אויסלערנען לערנען חסידות, און אפשר איז כדי צו לערנען מיט זיי די ספרים וואס גייען נישט מיטן סדר הפרשיות ווי יושר דברי אמת, ליקוטי אמרים וכו', און אזוי ווייזן וואס חסידות וויל..... עכ"פ איך בין נישט אין ישיבה, און נישט אויף מיר איז די אחריות צו טרעפן די מהלך וויאזוי דאס אריינצוגעבן, אבער דאס איז זיכער, אז די 3 יסודות צריכים תיקון גדול
שטארקע דיבורים! דער היינטיגער דור (אמאל אויך) דארף האבן די ווארימקייט פון ספרי חסידות, כדי די פשוטע אמונה זאל זיך האלטן ווארעם און פריש! מיר זענען אויסגעשטעלט צו א גרעסערע און שעדליכערע וועלט ווי אונזערע עלטערן, און אונזערע קינדער זענען שוין נאך מער, און אזוי גייט עס בארג אראפ ביז משיח'ס טאג בקרוב ממש, דער איינציגער וועג דאס אנצוהאלטן איז פילעווען אין חסידות!!!
מחאה האט געשריבן:די ווייטאגליכער מציאות איז, אז עס זענען פארהאן טייערע לעכטיגע בחורים (און ווען זיי האבן חתונה ווערן זיי אינגעלייט ראשי משפחה, וואס דארפן איבערגעבן די אידישע אמונה טהורה לדורות הבאים) וואס ווייסן נישט די יסודות האמונה! און די סיבה איז, ווייל אין ישיבה איז דער עיקר פון א וואוילע בחור די גפ"ת שיעור עיון ובקיאות און טוש"ע, און ווען מען קוקט אויף יר"ש (ווער קוקט???) קוקט מען אויף די דאווענען, אבער ווער קוקט אויב דער בחור איז געבויעט אין אמונה??? פ"וו זאל א בחור נישט זיין אויסגעקאכט אין די רמב"ם וכדו'??? וויאזוי קען מען איבערגעבן פאר דורות הבאים די אמונה טהורה אויב מען ווייסט נישט וואס און פארוואס צו גלייבן??? ויש להאריך בזה די ענין פון הלכה למעשה, וויאזוי קען א בחור (ה"ה א אינגערמאן) זיין א חשובער בחור אויב קען ער נישט הלכה למעשה??? ער זאגט דאך טעגליך שמות לבטלה!!! ער איז דאך א מחלל שבת ויו"ט!!! די ענין פון חסידות, עס זענען פארהאן א.ג. חסידישע ישיבות וואס האבן מיט חסידות "גארנישט" איינגעשטויסן!!! אבער ליטוויש איז מען אויך נישט ממילא קיין מוסר סדר איז אויך נישט דא... מיר ווילן זיין חסידיש (אויב נישט זיי כאטשיג ליטוויש....) לערן אויס פאר די בחורים מאי חסידות!!! און צו דיר סאטמארער חסיד: נישט דאס האט רביה"ק זי"ע געמיינט מיט נשתכחה תורת הבעש"ט... און פאר דעם ציל איז נישט גענוג ווען דער מנהל-משגיח זאגט אז פארן דאווענען זאל מען זיך שאקלען אויף א מאור ושמש און זאגן די ווערטער אפי' מען פארשטייט נישט... מען דארף אויסברענען די בחורים מיט יסודות פון חסידות, און אויסלערנען לערנען חסידות, און אפשר איז כדי צו לערנען מיט זיי די ספרים וואס גייען נישט מיטן סדר הפרשיות ווי יושר דברי אמת, ליקוטי אמרים וכו', און אזוי ווייזן וואס חסידות וויל..... עכ"פ איך בין נישט אין ישיבה, און נישט אויף מיר איז די אחריות צו טרעפן די מהלך וויאזוי דאס אריינצוגעבן, אבער דאס איז זיכער, אז די 3 יסודות צריכים תיקון גדול
אמת יעדעס ווארט, זייער שטארק געזאגט, בעיקר די ערשטע פאר שירות
עס איז מיר א ווינדער אז אזוי ווייניג האבן געוועלט וועגן די הזנחה אין לערנען חו"ר אין דע ישיבות, גארנישט איז וויא דע הייליגע תורה וואס דער אײבירשטער האט אונז געגעבן, און אז מען פילעוועט נישט דערין קען מען עס נישט, מען קען לערנען מיט דע מיידלעך אין שולע הלכות שבת הלכות יחוד אין נאך, דער בחור אין ישיבה דארף ארויס קומען און קענען א סאך הלכה למעשה'ס וואס מען האט נישט געלערנט אין שולע, הלכות אונאה, לא תלין, לא תעמוד על דם רעיך ועוד ועוד. לא תחמוד דארף מען לערנען אין האראווען דערויף ביתו, עבדו, שורו, הלכות מתנות עניים, אהבת השם איז עפעס וואס איז נוגע שטענדיק פאר יעדן איינציען איד אהן אויסנאם, ועוד ועוד וואס מען איז קונה בעיקר ווען מען לערענט דע הייליגע פסוקי התורה, אין טאקע פארדעם פארלײגט זיך דע יצה"ר אז מען זאל נישט לערנען חו"ר. רש"י על התורה רמב"ן על התורה לערינט השקפה לערנט אונז אמונה וואס א סאך האבן געוועלט אז מען דארף דאס מער לערנען. כתבתי כעין מה ששמעתי מאת הגה"ח הרב מװאדרידיזש שליט"א
בן ישי האט געשריבן:עס איז מיר א ווינדער אז אזוי ווייניג האבן געוועלט וועגן די הזנחה אין לערנען חו"ר אין דע ישיבות, גארנישט איז וויא דע הייליגע פסוקי התורה וואס דער אײבירשטער האט אונז געגעבן, און אז מען פילעוועט נישט דערין קען מען עס נישט, מען קען לערנען מיט דע מיידלעך אין שולע הלכות שבת הלכות יחוד אין נאך, דער בחור אין ישיבה דארף ארויס קומען און קענען א סאך מער הלכה למעשה'ס וואס מען האט נישט געלערנט אין שולע, הלכות אונאה, לא תלין, לא תעמוד על דם רעיך ועוד ועוד. לא תחמוד דארף מען לערנען אין האראווען דערויף, ביתו, עבדו, שורו, הלכות מתנות עניים, אהבת השם איז עפעס וואס איז נוגע שטענדיק פאר יעדן איינציען איד אהן אויסנאם, ועוד ועוד, וואס מען איז קונה בעיקר ווען מען לערענט דע הייליגע פסוקי התורה, אין טאקע פארדעם פארלײגט זיך דע יצה"ר אז מען זאל נישט לערנען חו"ר. רש"י על התורה רמב"ן על התורה לערינט השקפה לערנט אונז אמונה וואס א סאך האבן געוועלט אז מען דארף דאס מער לערנען. כתבתי כעין מה ששמעתי מאת הגה"ח הרב מװאדרידיזש שליט"א
יידישע קהילות האט געשריבן:מיין שאלה - ווייסט איינער פון ישיבות אינדערהיים וואו עס זענען געווען שיעורים אין ענייני אמונה? אוודאי איז געווען ש"ש תורה אדער מוסר פארן שיעור, אבער שיעורי אמונה??
עפעס א פראגע? מען האט פערזענליך מקבל געווען פון גדולי ישראל די אמאליגע תלמידים האבן דאס די מערסטע מקבל געווען פון די רביים וויאזוי צו אטעמען ווי א איד.
יידישע קהילות האט געשריבן:מיין שאלה - ווייסט איינער פון ישיבות אינדערהיים וואו עס זענען געווען שיעורים אין ענייני אמונה? אוודאי איז געווען ש"ש תורה אדער מוסר פארן שיעור, אבער שיעורי אמונה??
עפעס א פראגע? מען האט פערזענליך מקבל געווען פון גדולי ישראל די אמאליגע תלמידים האבן דאס די מערסטע מקבל געווען פון די רביים וויאזוי צו אטעמען ווי א איד.
עס וואונדערט מיר אז אלע ישיבות זענען פארנומען מיט פארבעסערן די גמרא תוספות און לומדות, אין דער צייט וואס דאס איז א זאך וואס די קלענסטע צאל וויילער האבן דא געזאגט אז דאס דארף א תיקון. אפשר ווייל די מוסדות האבן עס שוין טאקע מתקן געווען האלט דער עולם דא אז עס איז נישט עפעס וואס מ'דארף נאך מתקן זיין, צו איז דאס ווייל דער עולם האלט אז השקפה און אמונה און הלכה למעשה זענען פשוט וויכטיגערע לימודים ווי נאך אביסל לומדות?
באמת דארף מען מחזק זיין א גרויסע חלק פון די זאכן (איך האב נישט געקענט שטימען נאר פאר דריי)
שיעורי השקפה, עניני אמונה - אין ישיבה אין חדר פאר בעלי בתים האלטן אין איין חזר'ן חומש רש"י ומפרשים - מ'קען עס אויסלערנען אין חדר אין ישיבה קטנה, אבער אריין געבן א געשמאק דערצו אז מ'זאל ממשיך זיין שפעטער אליין עוסק זיין דערין נישט מיט א מסגרת נ"ך - כנ"ל הלכה למעשה - זייער ויכטיג אבער נישט דווקא במסגרת השיבה נאר אריינגעבן א חינוך אליין צולערנען חסידות - חסידישע ספרים וסיפורי צדיקים - אויף וואספארא אויפן מ'קען נאר און ווי מער פריער אלס בעסער היסטאריע - זייער ויכטיג אבער האט נאר מיט די עלטערן וועלכע לייען מאטריעל געבן זיי פאר די קינדער, גארנישט צוטון מיט די ישיבות
אינטערעסאנט קיינער רעדט נישט וועגן די עצם פראבלעים, בחרים זענען אין ישיבה צווישן 15 אין16 שעה א טאג אין מלערנט קום אפאר שעה דאס הייסט גיטע עווריטש בחרים קען דערעך גיין טעג וואס ער לערנט קוים א שעה צוויי, אין א בחור וואס לערנט שון 6-5 שעה הייסט שוין א מתמיד, אין ס'ליידער דא בחרים וואס הייסן אין גאס נארמאלע בחרים אין נאך די חתונה זיצן זיי אפי' אין כולל אפאר יאר אבער אין ישיבה קען דערכגיין טעג וואס זיי לערנען נישט קיין איין אידוש ווארט.
יונגרייז האט געשריבן:לדעתי פעלט פון די בחורים די "אם אין אני לי מי לי" ואידך זיל גמור
גוט.
לדעתי פעלט די דרך ארץ קדמה לתורה. און דרך ארץ מיינט מען נישט "ד'כערעץ!" עס מיינט די 'סיידער פון די ערד'. די נארמאלע געזונטע מהלך החיים האנושי ברוחניות ובגשמיות.