מתבונן האט געשריבן:שמע מינה – בר בר קמצא'ס וועג פון טראכטן און שפירן
יעדעס יאר לערן איך די גמ' אין גיטין מיט די מעשה פון קמצא ובר בר קמצא אין תשעה באב, כמנהג בתפוצות ישראל.
און דאס יאר אויך.
און יעדע יאר קומט אריין עפעס א נייע געדאנק, הגם עס שטייט אז מען זאל נישט לערנען בעיון, אבער ווי נישט ווי פאלט דאך עפעס ביי.
לערנענדיג דאס יאר די מעשה פון בר קמצא, האב איך מיך אפגעשטעלט גלייך אין אנהויב נייגעריגערהייט.
דער בעה"ב האט אן רחמנות ארויסגעפווארפען דעם בר קמצא בשעת אלע רבנים זענען דארט געזעצן און גארנישט געזאגט. זעענדיג דאס האט בר קמצא מחליט געווען ביי זיך אין גרויס כעס און ערגערניש, 'הואיל ויתבי והו יתבי רבנן ולא מחו ביה, שמע מינה קא ניחה להו. איזיל איכול בהו קורצה בי מלכא!'
איבערגעטייטשט. וויבאל אלע רבנים זענען דא געזעצן און זיי האבן נישט מוחה געווען, איז א ראיה אז זיי האלטן אויך ווי דער בעה"ב, אז מען דארף מיך פארשעמען, און סקומט זיך מיר מזאל מיך פארשעמען. נו נו, איך וועל נקמה נעמען פאר דעם, איך גיי שוין מלשין זייין אויף זיי, זיי וועלן האבן צו הערן פון מיר!
בר קמצא האט דא פארשטאנען צוויי שטארקע הנחות.
א. אז אויב די רבנים וואלטן געווען אויף זיין זייט און איהם געוויזן די חיזוק און סאפארט, וואלט נישט געווען די ווייטאג אזוי שטארק. דער בעה"ב האט מיך טאקע שטארק פארשעמט, אבער לכה"פ איז דער עולם אויף מיין זייט, און די ווייטאג איז נישט אזוי געפערליך. פאר דעם דארף מען נאכנישט גיין מלשין זיין. אבער היות די רבנים האבן נישט מוחה געווען, איז דאס א ראיה אז זיי זענען נישט אויף זיין זייט. נו אויף דעם דארף איך מיך אננעמען אויף מיין כבוד.
ב. עס מוז זיין אז די רבנים האבן קלאר געהאט די שטארקייט מוחה צו זיין אויפן בעה"ב, ווייל אויב זיי וואלטן נישט געהאט די שטארקייט, איז דאך נישטא קיין ראיה אז זיי זענען נישט אויף זיין זייט, זיי האבן נישט מוחה ווייל זיי זענען נישט גענוג שטארק צו גיין קעגען דעם שטארקען בעה"ב. אבער ניין, די רבנים האבן זיכער געקענט אויב זיי ווילן, און די איינציגסטע סיבה פארוואס זיי האבן דאס נישט געטון איז ווייל זיי זענען אויך קעגן איהם.
שטעלט זיך דא די שאלה, פארוואס טאקע האט בר קמצא מחליט געווען מיט אזא פשטות, אז די רבנים האבן נישט מוחה געווען ווייל זיי זענען קעגן איהם? אפשר האבן זיי נישט מוחה געווען טאקע דערפאר ווייל זיי האבן מורא געהאט פונעם בעה"ב, און אז מוועט זיי ארויסווארפען אזוי ווי בר קמצא. ווי נישט ווי, איז מבואר קלאר אין די משנה וגמ' אין סוטה (מא.:) אז בזמן בית שני איז ליידער געווען אסאך חנופה, ווי די משנה פארציילט דארט ווי מען האט מחניף געווען אגריפס המלך, און די גמ' פארציילט דארט אויף די עונשים וואס קומט זיך פאר חנופה. איז קען דאך טאקע זיין אז די רבנים האבן ליידער מחניף געווען דעם בעה"ב און דערפאר האבן זיי זיך נישט אנגענומען פאר בר קמצא'ן? אוודאי דער אינסטינקט פון א מענטש איז צו ווערן זייער באליידיגט ווען קיינער נעמט זיך נישט אן. אבער דא האט די גמ' גענומען די עקסטערע פאר ווערטער, וואס איז אייגענטליך א שטארקע יסוד בתורת הנפש, אז נישט די עצם זאך וואס האט פאסירט מצד דער בעה"ב וואס האט איהם פארשעמט, דאס האט גורם געווען זיין כעס און די נאכפאלגענדע קאנסיקווענצען, נאר דיירעקט דאס אז די רבנים האבן נישט מוחה געווען, וואס פון דעם איז א שטארקע ראיה אז זיי זענען אויך קעגן איהם. אבער פארוואס איז די נאטירליכע געפיל פון בר קמצא געלאפן אז די רבנים זענען קלאר יא גענוג שטארק ביי זיך מוחה צו זיין קעגן די בעה"ב?
ת"ב ביינאכט נאך איכה האב איך פראבירט צו מאכן שטיקל שמועס דערפון מיט מיינע שכנים וואס זיצן לעבן מיר אין ביהמ"ד. געווען אזאנע וואס האבן פראבירט צו ענפערן מיט שכל. אויב בר קמצא איז אזא תקיף אז ער קען זיך בעטן בפני כל הקהל אז מזאל איהם צורולאזן, און ווי אויך די גאנצע איבערקערענישט וואס ער האט געמאכט נאכדעם, מוז זיין אז עפעס קאנפידענס האט ער געהאט אין זיך, און ממילא האט ער אנגענומען פאר א דבר פשוט אז די רבנים האבן אויך גענוג שטארקייט און קאנפעדענס.
אבער איך האב מיך נישט באגניגענט מיט דעם. פון מיין ערפארונג ווייס איך, אז בדרך כלל ווען מענטשן מאכן החלטות אין לעבן, איז דאס לויט וויאזוי עס זעהט זיי אויס מער 'גלאטיג' און ווייניגער צומישט. מענטשן האבן נישט ליב אריינצוגיין אין טערעטאריע ווי מען גייט זיך אנטרעפן אין א 'דעד-ענד'. איך בין געווען משוכנע אז טראכטן אז די רבנים זענען שוואך, וואלט געמאכט בר קמצא מער צומישט אין לעבן. איך האב אבער דאס געוואלט מיטטלעבן אין זעהן וויאזוי דאס זעהט אויס, און זעהן אויב איך בין גערעכט.
האב איך געבעטן איינער פון מיינע שכנים אויב זיי ווילן וואלאנטירן און אויסשפילן 'בר קמצא' און זעהן וואס עס פאסירט אין זיין אינערליכע וועלט אויב איז ער מחליט די אנדערע וועג. מיצולעבן אזא מיטלעבעניש איז אנדערש ווי סתם שפעקעלירן אין שכל אייגענע השערות.
צווי חברה האבן זיך איינגעגעבן, און די שפיל האט זיך אנגעהויבן.
איך האב גענומען איינעם אויף אמאל, אבער מער ווייניגער איז די אויספיר געווען די זעלבע, ממילא איז נישט וויכטיג איבערצוגיין ביידע.
איך האב אנגעהויבן אריין צוברענגען אונזער 'בר קמצא' – פארשטייט זיך בדמיון – אינעם אטריום זאל ווי ס'איז אנגעפילט מיט מענטשן פון וואנט צו וואנט, ווען אין פארענט איז דא א אויבענאן פון דריי שטאק פון אלע רבנים פון מאנסי. דו שלעפסט דיך ארויף די שטיגען מלא התרגשות אז דו האסט געהאט די כבוד צו ווערן איינגעליידענט צו דעם גאר מאכטפולען סעודה, בשעת דו ווייסט טיף אין הארץ אז דו ביזט נישט אזוי 'איינס צו איינס' מיט דעם בעל הסעודה, העכסטענס טראכסטו צו דיר, אז דאס א מעגליכקייט פאר די בעה"ב צו מאכן שלום מיט דיר.
אבער דיין פרייד האלט נישט אן צו לאנג. ווי נאר דו טרעסט איבער דעם שוועל, זעהסטו גלייך אז ס'טויג נישט. דער בעה"ב ווערט רויט פון כעס און נעמט זיך שרייען אויף דיר מיט קולי קולות: 'טראג אפ פון דא! ווער האט דיר גערופן דו שטינקער איינער! גיי! שוין!'
דו פראבירסט זיך אביסל צו אריאנטירן נאך אזא שאק, און דו פאנגסט זיך אן צו בעטן, 'ביטע לאז מיר דא פארשעם מיך נישט, איך צאל דיר אויס די זאל. פליז שיק מיך נישט ארויס!' און דו פילסט דיך דערשטיקט פון טרערן, און דו ציטערסט אז דו זאלסט נישט אויספלאצען אין א געוויין בפני כל העדה.
אבער דער בעה"ב דער אכזר לאזט נישט נאך, 'גיי דיר שוין ארויס פון דא, שנעלער! גיי נישט ווי א באמאכטער!'
ס'איז שא שטיל אין זאל. קיינער גיט נישט ארויס קיין 'מוק' פון מויל.
און דו גייסט ארויס בפחי נפש.
יעצט פרעג איך אונזער בר קמצא, 'איז וואס איז דיין נאטירליכע ריאקציע צו דעם מעשה בשעת דו גייסט אראפ די טרעפ צום פארקינג לאט?'
פארשטייט זיך אז בר קמצא זאגט, אז די כעס ברענט, 'אלע רבנים זענען דארט געזעצן, און קיינער זאגט נישט קיין ווארט, איך בין עפעס א שטינקער? יעדער איז קעגן מיר, קיינער איז נישט אינטרעסירט אין מיר. רשעים וואס זיי זענען. איך גיי זיי יעצט ווייזען וואס איך קען!'
אקעי. יעצט האב איך געבעטן הרב בר קמצא, 'פארגעס וואס דו האט יעצט געטראכט, און אנשטאטס דעם באמערק ווי ס'לויפט דיר דורך אזא איינפאל. הממ, דאס וואס די רבנים האבן נישט מוחה געווען איז פשוט געווען ווייל זיי האבן מורא זיך אנצוהביין מיט דעם פארשוין, און וועגן דעם האבן זיי זיך נישט אנגענומען פאר דיר. אבער באמת פילן די רבנים אזוי מיט מיט דיין צער אז ס'איז נישט צום באשרייבן'.
'וואס פאסירט אין דיר ווען דו זעהסט דיך אזוי טראכטן?'
'הממ', טראכט בר קמצא צו זיך, 'ספילט זיך זייער גוט, ס'מאכט טאקע מער סענס אז דאס איז ריכטיג, קען טאקע זיין אז זיי זענען טאקע אויף מיין זייט'.
'אקעי', זאג איך איהם,' יעצט גיי ווייטער אראפ די שטיגען, און גיי אריין אין פארקינג לאט, און גיי אריין אין דיין קאר און פאר אהיים, וויאזוי פילסטו יעצט בשעת דו טראכסט איבער די מעשה ביי דיר אין קאפ?'
'נעעעע, עפעס טויג נישט דא', גיט ער א מאך מיט די הענט, 'וואס גייט דא פאר, די רבנים קענען טאקע נישט האבן די שטארקייט און גיין ע"פ תורה און זאגן וואס איז ריכטיג און אויסגעהאלטן? וואספארא רבנים האביך דא? זיי זענען נישט ווערט מער ווי א 'פושקע סארדינס', איך קען מיך אויף זיי נישט פאלאזען אדער טראסטען'.
בר קמצא דערזעהט זיך דא פלוצלינג מיט אומטראסבארע רבנים. יא זיי זענען טאקע אויף זיין זייט, אבער מיט וועמען גיי איך דא צום טיש?
און בר קמצא גיט א פיר אויס,'פארטיג, איך גיי מיר מיין וועג, איך האב מער נישט צוטין מיט אזלעכע מיני רבנים, זייטס מיר אלע געזונט'.
איך האב פארשטאנען פון בר קמצא אז ער האלט באמת אז ער קען זיך גיין זיין וועג אליין אן קיינעמס דיעות. האב איך געוואלט זעהן וויאזוי ער גייט דאס במציאות מאכן.
'בר קמצא, זאג פאר די רבנים אפען און גראב, איך דארף ענק נישט האבן, איך קען לעבן אליינס'.
עמ..עמ... דאס האט זיך בר קמצא גענומען שטאפלען, 'ניין איך קען עס נישט זאגען. איך קען נישט לעבן אליינס, איך דארף א רבי וואס זאל מיר קענען זאגען וואס צו טון'.
'אהא, איז זאג פאר די רבנים אז דו גייסט טאקע יא נאכגיין זייערע פיסטריט'.
'ניין!' דאס קען איך אויך נישט זאגן, ווי קען איך זיי טראסטן?'
'איז וואס גייסטו טון יעצט?'
'איך ווייס נישט', זאגט בר קמצא, 'איך בלייב צומישט און צוחישט. איך ווייס נישט ווי צו גיין. אקעי בלית ברירה וועל איך מוזן אוועקוקען און זיך פארלאזן אויף זיי בלינדערהייט'.
'פיין' זאג איך איהם, 'איך וויל דו זאלסט דיך זעהן מארגען ווי דו האסט א סכסוך מיט יענעם פון 10000 שקלים, ווי גייסטו?'
'אוי וויי רבש"ע, ווי גיי איך טאקע, איך טראסט זיי נישט מיט קיין געלט'.
בר קמצא'ס מאגען האט זיך ממש במציאוות אנגעהויבן דרייען.
מיין אנדער בר קמצא האט ביי דעם שטאפעל שוין אנגעהויבן מולמעלען, 'שוין איך גיי שוין בעסער צו די רומיים!'
ביי דעם שטאפעל האב איך צירוק דערמאנט פאר בר קמצא וואס זיין ערשטע החלטה איז געווען, אז די רבנים האבן עכט יא שטארקייט, נאר זיי זענען קעגן איהם, 'ביי דעם החלטה איז אויך דא דיין צומישעניש אויף די רבנים?'
'ניין', ענפערט ער, 'אלעס איז קלאר, די רבנים האבן שטארקייט, ממילא זענען זיי קעגען מיר און איך גיי נקמה נעמען. אבער ווארט א מינוט, סדאך אבער נישט אמת, די רבנים זענען עכט יא מיט מיר, זיי האבן פשוט נישט די שטארקייט, דאס איז סאך מער מסתבר, אבער איך האב נישט ווי צו גיין, איך וועל העכצענס מוזן גיין פאר הילף מסדר צו זיין מיינע צומישענישן. מתבונן העלף מיר! ס'איז א דעד-ענד!'
איך האב אויפגעוועקט בר קמצא פון זיין שפיל און איך האב מיך באדאנקט פאר איהם. אלזא עס איז מיר שוין זייער קלאר, די סיבה וואס האט מעגליך געטריבן דעם עכטען בר קמצא צו מאכן זיין החלטה אז די רבנים האבן באמת יא די שטארקייט מוחה צו זיין, נאר זיי ווילן נישט ווייל זיי זענען קעגן איהם. מחליט זיין אז די רבנים זענען נישט גענוג שטארק, ברענגט ארויף אסאך אומזיכערקייטן, ספיקות און צומישענישען אין לעבן, ענדערש מאכן א 'שמע מינה' און גיין די 'גראדע' וועג.
אבער דער 'שמע מינה' האט געקאסט א טייערע פרייז.
דאס לעבן איז סיי וויי חרוב געווארען אויף אייביג מיטן חרוב מאכן דעם בית המקדש.
איז וועלכע צומישעניש לוינט זיך ענדערש.
* * *
מיר אלע מאכן אזענע מיני 'שמע מינה'ס' אין לעבן.
'יעדער האט מיך פיינט געהאט, מיין טאטע האט מיר כסדר קריטיקירט, 'ווייל איך בין דער משוגענער פון שטאט', קיין אנדערע הסבר איז דאך נישטא. אויב מען קריטיקירט מיר, שמע מינה, אז איך בין טאקע דער משוגענער'. פארוואס זאל איך נישט זיין דעפרעסט אויב קיינער האט מיך נישט ליב און קיינער דארף מיך נישט.'
אבער טראכט אריין, מיטן מאכן דעם שמע מינה, ביזטו מחליט אז דאס איז אמת, און דו ביזט טאקע משוגע, דיין מלמד אדער חבר האט די פילע מאכט און שטארקייט צו קובע זיין וואס דו ביזט.
אבער וואס איז אויב דו ביזט מחליט אז ליידער האט דיין מלמד אדער חבר, נישט געהאט אזעלכע פיינע מידות, אדער שוואך פאר זיך אליין נישט האבענדיג קאנטראל אויף זיך אליין, אבער דו אליינס ביזט א לויטערע טייערע נשמה, נארמאל ווי ביז גאר, פיל מיט טאלאנטען וואס ווארטען ארויסצוקמען.
דעמאלטס...
אוי וויי....
דעמאלטס, בלייב איך אליינס, צומישט, ווער סאפארט מיך? ווער זעהט מיר אלטס א מענטש? וועמען זאל איך טראסטען? וכו' וכו'
איז שוין באלד בעסער צו מחליט זיין אז מיין מלמד / חבר ווייסט וואס ער רעד! ער איז א שטארקע דורכגעטראכטע מענטש, און ער פארשטייט אז מיך טאר מען נישט ליב האבן. אפילו דאס מאכט מיר דעפרעסט און אנגעצויגען און מער צומישט אין לעבן.
אבער דעפרעסט און צומישט בלייב איך סייווי. דאס איז מיין אייגענע חורבן.
איז וועלעכע צומישקייט לוינט זיך ענדערשער?
מענטשעלע טרעף דיין אייגענע זיכערקייט אין דיר אליין. יעדער האט חסרונות, און דו אויך. דער רבש"ע האט די שטארקייט צו זאגען ווער דו ביזט עכט. ער קוקט דיר אן. ער היט דיר. ער האט דיר זייער ליב. די ביזט סעיף!