ווי גוט איז צו זיין א סאטמארער

[פרישע קוגל]

א אינטערעסאנטע נקודה וואס איך האב אויפגעפאסט לעצטנס.

קודם וויל איך מקדים זיין אז איך זוך ח"ו נישט צו בארעדן אנדערע, און איך גיי נישט מיינען מיט מיין פראגע קיין שום ספעציפישע חסידות נאר 'אלע' אדער עכ"פ 'כמעט אלע'.

ווען איך גיי דאווענען אין א ביהמ"ד פון א אנדערן חסידות און מען שיקט מיר צו צום עמוד קומט דער גבאי צו צו מיר פארדעם און גיבט מיר א שיעור אין מנהגי אותו חסידות, פונקטליך צו מען שטעלט זיך אפ פאר בריך הוא אדער נאכדעם, און צו מען זאגט לדור ודור אדער אתה קדוש וכו' וכו', פיין, איך האב נישט קיין פראבלעם דערמיט, איך האלט באמת אז ווען איינער דאווענט פארן עמוד אין א צווייטן פלאץ דארף ער זיך צושטעלן צום מנהג המקום, און אויב ווייס איך נישט דעם מנהג המקום און איך האב נישט וועמען צו פרעגן וועל איך נישט צוגיין בדרך כלל.

אבער... דא קומט א גרויסער גרויסער אבער...

ווען איינער פון די אלע אנדערע חסידות'ער קומען אן פערצופאל אין א סאטמארער ביהמ"ד און מאיז איהם מכבד צוצוגיין צום עמוד וועט ער אן קיין שום שאלות דאווענען דעם גאנצן דאווענען פונקטליך וויאזוי מען דאווענט אין זיין חסידות מיט יעדן קנייטש, אנגעפאנגען ביים באבוב'ן ירעם הים ומלואו און געענדיגט ביים שינאווער ישמחו... פארוואס איז דאס אזוי?! אז אין דיין חסידות פארשטייסטו אז ווער עס קומט אהין דארף זיך צושטעלן, און מיט רעכט, פארוואס ביי יענעם איז נישט אזוי?!

אויב די מנהלים זענען נישט צופרידן פון מיין תגובה קען מען עס מעקן

האסט זייער גוט ארויס געברענגט די נקידה אבער איך למשל דאווען יעדן טאג אין איינע פון די גרויסע סאטמארע בתי מדרשים,געווען איין ציפרי וואס קיינער האט נישט געהאלטן ביים צוגיין נאך א צען מינוט איז א יוד ציגעגאנגען צום עמוד אין אנגעהויבן הודי אן קדיש... ווען די נא'ס האבן זיך פארמירט האט דער איד געזאגט קוק אהער איך דאווען אזוי טאמער ווילט עץ אז מ'זאל זאגן קדיש פאר הודי זאל איינער צוגיין... פליצים זענען צענדליגע בעלי תפלות ארויסגעוואקסען, און וכך הוה... מ'האט יא געזאגט קדיש פאר הודי...
וואס איך מיין נאר ארויסצוברענגען איז אז מ'זאל זיך נישט איינרעדן אז אין סאטמאר איז הפקר אין יעדער קען טון ממש וואס ער וויל, נאך לגבי אזאלעכע זאכן ווי דער נוסח, דער קנייטש, דעי אלע קלייניקייטן וואס געוויסע מיינען אז אויף דעם שטייט אידישקייט איז אין סאטמאר נישט דא

נא גוט מארגן...

אויף א אמן יהא שמיה רבא וואלט איך אויך נישט מוותר געווען

יא יא
דאס וואס כ'האב געשריבן.
איך בין א שטארקע סאטמערע'ר און איך האב הויעך גענא'קעט..

[ניס קראכער]

באבוב איז לדעתי א Wראנג עקזעמפל ווען ס'קומט צו נוסח...
וויפיל מאל איך האב שוין געהערט פרעמדע בעל תפילות האט מיר נאך דער באבובער שטארק מהנה געווען!

[פעטער ליפא]

א אינטערעסאנטע נקודה וואס איך האב אויפגעפאסט לעצטנס.

קודם וויל איך מקדים זיין אז איך זוך ח"ו נישט צו בארעדן אנדערע, און איך גיי נישט מיינען מיט מיין פראגע קיין שום ספעציפישע חסידות נאר 'אלע' אדער עכ"פ 'כמעט אלע'.

ווען איך גיי דאווענען אין א ביהמ"ד פון א אנדערן חסידות און מען שיקט מיר צו צום עמוד קומט דער גבאי צו צו מיר פארדעם און גיבט מיר א שיעור אין מנהגי אותו חסידות, פונקטליך צו מען שטעלט זיך אפ פאר בריך הוא אדער נאכדעם, און צו מען זאגט לדור ודור אדער אתה קדוש וכו' וכו', פיין, איך האב נישט קיין פראבלעם דערמיט, איך האלט באמת אז ווען איינער דאווענט פארן עמוד אין א צווייטן פלאץ דארף ער זיך צושטעלן צום מנהג המקום, און אויב ווייס איך נישט דעם מנהג המקום און איך האב נישט וועמען צו פרעגן וועל איך נישט צוגיין בדרך כלל.

אבער... דא קומט א גרויסער גרויסער אבער...

ווען איינער פון די אלע אנדערע חסידות'ער קומען אן פערצופאל אין א סאטמארער ביהמ"ד און מאיז איהם מכבד צוצוגיין צום עמוד וועט ער אן קיין שום שאלות דאווענען דעם גאנצן דאווענען פונקטליך וויאזוי מען דאווענט אין זיין חסידות מיט יעדן קנייטש, אנגעפאנגען ביים באבוב'ן ירעם הים ומלואו און געענדיגט ביים שינאווער ישמחו... פארוואס איז דאס אזוי?! אז אין דיין חסידות פארשטייסטו אז ווער עס קומט אהין דארף זיך צושטעלן, און מיט רעכט, פארוואס ביי יענעם איז נישט אזוי?!

אויב די מנהלים זענען נישט צופרידן פון מיין תגובה קען מען עס מעקן

האסט זייער גוט ארויס געברענגט די נקידה אבער איך למשל דאווען יעדן טאג אין איינע פון די גרויסע סאטמארע בתי מדרשים,געווען איין ציפרי וואס קיינער האט נישט געהאלטן ביים צוגיין נאך א צען מינוט איז א יוד ציגעגאנגען צום עמוד אין אנגעהויבן הודי אן קדיש... ווען די נא'ס האבן זיך פארמירט האט דער איד געזאגט קוק אהער איך דאווען אזוי טאמער ווילט עץ אז מ'זאל זאגן קדיש פאר הודי זאל איינער צוגיין... פליצים זענען צענדליגע בעלי תפלות ארויסגעוואקסען, און וכך הוה... מ'האט יא געזאגט קדיש פאר הודי...
וואס איך מיין נאר ארויסצוברענגען איז אז מ'זאל זיך נישט איינרעדן אז אין סאטמאר איז הפקר אין יעדער קען טון ממש וואס ער וויל, נאך לגבי אזאלעכע זאכן ווי דער נוסח, דער קנייטש, דעי אלע קלייניקייטן וואס געוויסע מיינען אז אויף דעם שטייט אידישקייט איז אין סאטמאר נישט דא

סאיז א קפידה פון דברי חיים אויפ וואס די רבי האט שטארק מקפיד געווען וויבאלד עס איז מבלבל די עולמות

[הענדימען]

ווען א באבובער דאווענט פאר'ן עמוד דאוונט ער וויאזוי ער איז געוואוינט. פונקט ווי ער איז געוואוינט. ער מיינט נישט צו פארשפרייטן זיין חסידות

זוי מיינעך

הונדערט פראצענט, איך האב נישט געזאגט אז יא

אבער פארוואס טראכט ער נישט אז מען דארף זיך צושטעלן צום מנהג המקום, בעת וואס ווען איך קום צו איהם פארשטייט ער יא אזוי?

ווייל ביי דיר איז נישטא קיין מנהג קבוע

ווען איך דאווען פאר'ן עמוד אין געוויסע שוהל וואו ס'איז דא מנהגים בינעך זייער מקפיד אלעס איינצוהאלטן. פון די צווייטע זייט וועל איך אייביג זאגן אלע קדישים חוץ קדיש נאך עלינו ווייל זיי זענען נישט מקפיד דערויף. איך האב געפרעגט די גבאים. דאס איז נישט אלץ סאטמאר נאר פשוט נאך א איש"ר

[שיעלע בהמה]

ס'נערווירט טאקע, אבער נאכווי...

בפרט די וואס דאווענען אפ דעם גאנצן הויעכן שמו"ע אויף זייער נוסח, עס שטערט פשוט זייער שטארק דאס ענטפערן ב"ה וב"ש אמן וכו'.

אינזערע שכנים האבן שבת געדאוונט אין גאס לאור די קאראונע מצב און איך האב פשוט נישט געקענט סובל זיין די וויזשניצע נוסח, איך האב באמת גארנישט קעגן וויזשניץ אדרבה זיי זענען פון די שענסטע וואס כלל ישראל פארמאגט נאר און די נוסח איז אוואדע יסודותו בהררי קודש אבער סאיז פשוט נישט פאר מיין אונגארישן דזשאמאר..
זעהט מיר אויס אז די וויזשניצע נוסח איז זייער עקסקלוסיוו, אדער קען מען עס בכלל נישט הערן, אדער קען מען בלויז דאס הערן און גארנישט אנדערש..

[בוידעם]

צ/ק.

זייער זייער גוט.

[סאדאם חוסעין]

צ/ק מען דארף באלאנגען צו א חסידות, און מען דארף נאכמאכן א רבי עכ"פ ווען מען האט נישט קיין קבלת אבות דערקעגן,

מיין טאטע ז"ל איז געווען א גרויסע שוואנץ פונעם רבין אבער צויי זאכן וואס זענען אנדערש פון די תלמידים וואס האבן געלערנט ביים רבין פאר כ"ח און א טייל וואס האבן געלערנט נאך תשכ"ח
1] א חסיד מאכט נאך די מנהגים פון געבן אזויפיל צדקה מתן בסתר ווי די רבי,
אין די רעבעזעכרוינע לעבראכע איד מיינט אז ער מאכט די רבעציןס טשיז קעיק, ווייל דאס האט די רבי געגעסן שבועות,.... אפס די רבי האט נאר געגעסן די ארום פון די קרעפל, אקעי ירא שמים יוצא ידי שניהם מען וועט ביידע גיט צוקייען מיט די שיניים, די טייג ארום מיט די טשיס קעיק
2] אפילו די וואס טוען אין חסד ווי די רבי, איז דא צוויי דרגות איינער טוט ווייל אזוי מאך איך א נחת רוח פארן אייבערשטען, און עס שטייט אין שלחן ערוך אז מען דארף געבן צדקה , און והא ראיה אז דאס איז פשט פון שלחן ערוך ווייל איך זעה ווי ווייט די רבי האט זיך מוסר נפש געווען דערפאר, און דער צווייטער גייט דוקא זוכן די עני וואס די רבי האט געגעבן צדקה...
ווי איז די נפקא מינה, און סאטמאר ביים קאווע די ערשטע טאג סוכות פארן שאקלען לולב 12:00, ווען די רבי האט געוואלט מאכן די ברכת על נטילת לולב מיט א גוף נקי

[צייט פארטרייבונג]

ווען א באבובער דאווענט פאר'ן עמוד דאוונט ער וויאזוי ער איז געוואוינט. פונקט ווי ער איז געוואוינט. ער מיינט נישט צו פארשפרייטן זיין חסידות

זוי מיינעך

הונדערט פראצענט, איך האב נישט געזאגט אז יא

אבער פארוואס טראכט ער נישט אז מען דארף זיך צושטעלן צום מנהג המקום, בעת וואס ווען איך קום צו איהם פארשטייט ער יא אזוי?

ווייל ביי דיר איז נישטא קיין מנהג קבוע

ווען איך דאווען פאר'ן עמוד אין געוויסע שוהל וואו ס'איז דא מנהגים בינעך זייער מקפיד אלעס איינצוהאלטן. פון די צווייטע זייט וועל איך אייביג זאגן אלע קדישים חוץ קדיש נאך עלינו ווייל זיי זענען נישט מקפיד דערויף. איך האב געפרעגט די גבאים. דאס איז נישט אלץ סאטמאר נאר פשוט נאך א איש"ר

נו דאס איז טאקע דער נושא וואס מען רעדט דא: אז רביה"ק זי"ע האט אזוי קובע געווען זיינע בתי מדרשים, אז זאכן וואס רירן נישט דירעקט צו קיין הלכה און עס איז בלויז געוואנדן אין מנהג, זאל יעדער זיין באקוועם צו טוהן אזויווי ער האט געטוהן אינדערהיים, א בחינה ווי קיבוץ גליות זיך צו קענען האלטן מיט די שיינע מסורה פון די עלטערן. און נישט ווי ביי אנדערע וואס אידן האבן פארלוירן זייער אידענטיטעט ווייל פון זייער קהילה/חסידות אינדערהיים איז כמעט נישט געבליבן און זיי האבן זיך געמוזט קובע זיין ערגעץ אנדערש...
איך בין מסכים צו הערן אז איך בין נישט גערעכט, כעל נישט רייסן קיין קריעה דערויף. אבער דאכט זיך מיר אז דאס איז עס.

[צייט פארטרייבונג]

ס'נערווירט טאקע, אבער נאכווי...

בפרט די וואס דאווענען אפ דעם גאנצן הויעכן שמו"ע אויף זייער נוסח, עס שטערט פשוט זייער שטארק דאס ענטפערן ב"ה וב"ש אמן וכו'.

אינזערע שכנים האבן שבת געדאוונט אין גאס לאור די קאראונע מצב און איך האב פשוט נישט געקענט סובל זיין די וויזשניצע נוסח, איך האב באמת גארנישט קעגן וויזשניץ אדרבה זיי זענען פון די שענסטע וואס כלל ישראל פארמאגט נאר און די נוסח איז אוואדע יסודותו בהררי קודש אבער סאיז פשוט נישט פאר מיין אונגארישן דזשאמאר..
זעהט מיר אויס אז די וויזשניצע נוסח איז זייער עקסקלוסיוו, אדער קען מען עס בכלל נישט הערן, אדער קען מען בלויז דאס הערן און גארנישט אנדערש..

גראדע פאר דיין אינפארמאציע, וויזשניצער נוסח איז נישט זייערס, עס איז וואהלינער נוסח. מען דאוונט דעם נוסח אויך אין סקווירא נאדבורנא/קרעטשניף ברסלב וכו' וכו' אטו כי רוכלא ניחשב וניזל אין זייער אסאך חסידות'ער און פארשטייט זיך יעדער מיט זייערע קנייטשן און קוועטשן אריינגעלייגט אבער דער יסוד איז די זעלבע. לכאורה האט דער בעל שם הק' אויך געדאוונט דעם נוסח..
סאטמארער נוסח איז פון צאנז מען דאוונט אויך דעם נוסח אין באבוב און אין קלויזנבורג...

[רעים]

ס'נערווירט טאקע, אבער נאכווי...

בפרט די וואס דאווענען אפ דעם גאנצן הויעכן שמו"ע אויף זייער נוסח, עס שטערט פשוט זייער שטארק דאס ענטפערן ב"ה וב"ש אמן וכו'.

אינזערע שכנים האבן שבת געדאוונט אין גאס לאור די קאראונע מצב און איך האב פשוט נישט געקענט סובל זיין די וויזשניצע נוסח, איך האב באמת גארנישט קעגן וויזשניץ אדרבה זיי זענען פון די שענסטע וואס כלל ישראל פארמאגט נאר און די נוסח איז אוואדע יסודותו בהררי קודש אבער סאיז פשוט נישט פאר מיין אונגארישן דזשאמאר..
זעהט מיר אויס אז די וויזשניצע נוסח איז זייער עקסקלוסיוו, אדער קען מען עס בכלל נישט הערן, אדער קען מען בלויז דאס הערן און גארנישט אנדערש..

גראדע פאר דיין אינפארמאציע, וויזשניצער נוסח איז נישט זייערס, עס איז וואהלינער נוסח. מען דאוונט דעם נוסח אויך אין סקווירא נאדבורנא/קרעטשניף ברסלב וכו' וכו' אטו כי רוכלא ניחשב וניזל אין זייער אסאך חסידות'ער און פארשטייט זיך יעדער מיט זייערע קנייטשן און קוועטשן אריינגעלייגט אבער דער יסוד איז די זעלבע. לכאורה האט דער בעל שם הק' אויך געדאוונט דעם נוסח..
סאטמארער נוסח איז פון צאנז מען דאוונט אויך דעם נוסח אין באבוב און אין קלויזנבורג...

לכורא' ויזניצע נוסח קומט פון די ראש השלשלת הרה''ק ר' יעקב קאפיל חסיד וואס איז געווען בעל תפלה ביים בעל שם הק'

[זאג א גוטס]

גראדע שוין געהאט א סאך מאל וואס א וויזניצע בעל תפלה צב"ש האט פרובירט אנצוהויבן הויכע שמו"ע אויף די סאטמארע נוסח, און די סאטמארע מתפללים האבן געזאגט הויך נקדישך אויפן וויזניצער נוסח און אים אזוי אריינגעדרייט דערין...

איך מיין אז זיי הייבן אן דעם נוסח בעיקר פון אתה קדוש און ווייטער.

קען זיין איך בין מיך טועה, אבער זוי מיינעך.

יעצט אז דו זאגסט עס האב איך אריינגעטראכט דערין. די ניגונ'דל נוסח איז טאקע פון אתה קדוש, אבער אפילו בעפאר לויפט עס אביסל אנדערש, און מ'קען באמערקן אויף וואסערע טרעק די בעל תפלה פארט..
בקיצור, א קשיא אויף א מעשה...

קוקטס אויס אז עטס האטס קיין וויזניצ'ע קדושה נאכנישט געהערט, די זאך איז נאר אז ווען א וויזניצער דאוונט ערגעץ אנדערש פארן עמוד, ביי המשלשים לך קדושה קען ער נאך אסאך מאל פרובירן נישט צו זיין וויזניץ, אבער בייי לעומתם משבחים ואומרים וכו' ווי מען געט אזא דייוו אראפ, קען ער געווענליך נישט פארהוילן.

כ'האב גערעדט פון די ערשטע 2 ברכות. נקדישך האבעך דאך געזאגט אז די סאטמארע הייבן אן די וויזניצע נוסח...
כ'העט ווען נישט צוריקגעגאנגען צו דעם, אבער כ'האב געזען אז די אשכול איז סייווי פארדרייט געווארן צו די נושא פון וויזניצע נוסח...

[קרייסלער]

אין סאטמער איז נישט געווען קיין ספעציפישע מנהגים איבער די נוסח התפילה אויסער ביי די ברכה פון תקע בשופר ווי געברענגט אין ספה״ק ויואל משה אז מזאגט נישט לארצינו
אפגעזעהן וואס דעם רבינס פריוואטע נוסח התפילה איז געווען האט ער קיינמאל נישט געזאגט פאר אנדערע וואס יא אדער נישט צו זאגן

און לגבי נוסחאות האט ער גענאשט פון פארשידענע הויפן איבער הויפט פון ראפשיץ דורך זיין שווער די פלאנטשע רב

לגבע קדיש זאגן קומסט עס פון צאנז
און אגב אז מרעדט שוין האב איך געהערט פון הרב מאיר שניצלער אז שבת קודש האט מען נישט געזאגט קיין קדיש יתום נאכן יום אויב סאיז נישט געווען קיין יתום ווייל מאיז משלים די קדישים מיט מוסף

נאר וואס דען סאיז כמעט נישט אויסגעקומען אז סזאל נישט קיין יתום ממילא איז עס שוין געווארן אזוי אז מזאגט אייביג קדיש

(אגב פון דא זעהט מען אז מהאט נישט אלעס נאכגעטוהן דעם רבין)

היוצא לנו מכל זה: סעקזיסטירט נישט אזא זאך ווי א סאטמארע נוסח

[כאניש וואס צו טון]

מ'מוז אבער אויך אינאכט נעמען אז א גרויס חלק סאטמוירים זענען סיגוטע חסידים, אטן א סיגוטע נוסח איז שוין איינמאל דא

[קרייסלער]

מ'מוז אבער אויך אינאכט נעמען אז א גרויס חלק סאטמוירים זענען סיגוטע חסידים, אטן א סיגוטע נוסח איז שוין איינמאל דא

נוסח מיינסטו די אויס לייג פון ווערטער אדער די תנועות?

[כאניש וואס צו טון]

מ'מוז אבער אויך אינאכט נעמען אז א גרויס חלק סאטמוירים זענען סיגוטע חסידים, אטן א סיגוטע נוסח איז שוין איינמאל דא

נוסח מיינסטו די אויס לייג פון ווערטער אדער די תנועות?

אלעס,
סיגוט איז א געהעריגע חסידות, ס'דא מקובל נוסחאות און מנהגים פון היליגן עצ"ח, קדיו"ט, און ייט"ל,
אסאך שטאמען פון צאנז, אסאך פון רימנוב, און אפי' פון זידיטשוב,
אוודאי האט מען אין סיגוט נישט גע'עסק'ט פון מנהגים ווי אין סקווירא.. אדער נוסחאות ווי אין וויזניץ..
אבער ס'דא אלעס

[סטאוו יא פיטא]

אין סאטמער איז נישט געווען קיין ספעציפישע מנהגים איבער די נוסח התפילה אויסער ביי די ברכה פון תקע בשופר ווי געברענגט אין ספה״ק ויואל משה אז מזאגט נישט לארצינו
אפגעזעהן וואס דעם רבינס פריוואטע נוסח התפילה איז געווען האט ער קיינמאל נישט געזאגט פאר אנדערע וואס יא אדער נישט צו זאגן

און לגבי נוסחאות האט ער גענאשט פון פארשידענע הויפן איבער הויפט פון ראפשיץ דורך זיין שווער די פלאנטשע רב

לגבע קדיש זאגן קומסט עס פון צאנז
און אגב אז מרעדט שוין האב איך געהערט פון הרב מאיר שניצלער אז שבת קודש האט מען נישט געזאגט קיין קדיש יתום נאכן יום אויב סאיז נישט געווען קיין יתום ווייל מאיז משלים די קדישים מיט מוסף

נאר וואס דען סאיז כמעט נישט אויסגעקומען אז סזאל נישט קיין יתום ממילא איז עס שוין געווארן אזוי אז מזאגט אייביג קדיש

(אגב פון דא זעהט מען אז מהאט נישט אלעס נאכגעטוהן דעם רבין)

היוצא לנו מכל זה: סעקזיסטירט נישט אזא זאך ווי א סאטמארע נוסח

הער א מעשה:
האט פארציילט הרה"ח ר' ישראל יעקב הכהן קאהן ע"ה וואס איז לעצטנס נפטר געווארן, זיין פאטער ר' דוד צבי ע"ה איז געווען א פלאנטשער פונדערהיים און ער האט זיך דאהי אסאך געדרייט ביים רבין, די רבי פלעגט איהם אלס אנפרעגן איבער וויאזוי מען האט געטוהן אין פלאנטש.

איין מאל האט דער רבי געשמועסט מיט ר' שמעון לויפער ע"ה (וואס איז געווען א דשיקובער), זאגט ר' שמעון פארן רבין אז אין דשיקוב האט מען נאר שבת ביי מנחה געזאגט שלום רב אנשטאט שים שלום, זאגט דער רבי ס'קאן נישט זיין וואס הייסט, אז די אשכנזים זאגן א גאנצע וואך שלום רב און שבת שים שלום ווי קען זיין אז אין ראפשיץ-דשיקוב זאל מען טוהן פינקט פארקערט?!

ביי מנחה טרעפט דער רבי אן ר' דוד צבי ע"ה און פארציילט איהם וואס ער'ט געהערט פון ר' שמעון, זאגט ר' דוד צבי אז ס'איז וואר, אין פלאנטש האט מען געזאגט שלום רב נאר ביי מנחה שבת... און דער רבי האט אויסגעדריקט ווינדער...

היוצא לנו מזה אז דער רבי האט פאר מער ווי א האלבע יאר זיך געדרייט אין פלאנטש און בכלל נישט אויפגעפאסט אזא פשוט'ע מנהג ווי דעם.. דער רבי איז די זאכן נישט אנגעגאנגען צי שטארק, שווער צי גלייבן אז נוסח התפלה האט ער גענומען פון דארט, ווען אזא זעהבארע זאך ביים דאווענען האט ער נישט משים לב געווען צי

פון ווי נעמסטו דאס וואס האסט געשריבן?

[סטיטשינער]

אין סאטמער איז נישט געווען קיין ספעציפישע מנהגים איבער די נוסח התפילה אויסער ביי די ברכה פון תקע בשופר ווי געברענגט אין ספה״ק ויואל משה אז מזאגט נישט לארצינו
אפגעזעהן וואס דעם רבינס פריוואטע נוסח התפילה איז געווען האט ער קיינמאל נישט געזאגט פאר אנדערע וואס יא אדער נישט צו זאגן

און לגבי נוסחאות האט ער גענאשט פון פארשידענע הויפן איבער הויפט פון ראפשיץ דורך זיין שווער די פלאנטשע רב

לגבע קדיש זאגן קומסט עס פון צאנז
און אגב אז מרעדט שוין האב איך געהערט פון הרב מאיר שניצלער אז שבת קודש האט מען נישט געזאגט קיין קדיש יתום נאכן יום אויב סאיז נישט געווען קיין יתום ווייל מאיז משלים די קדישים מיט מוסף

נאר וואס דען סאיז כמעט נישט אויסגעקומען אז סזאל נישט קיין יתום ממילא איז עס שוין געווארן אזוי אז מזאגט אייביג קדיש

(אגב פון דא זעהט מען אז מהאט נישט אלעס נאכגעטוהן דעם רבין)

היוצא לנו מכל זה: סעקזיסטירט נישט אזא זאך ווי א סאטמארע נוסח

הער א מעשה:
האט פארציילט הרה"ח ר' ישראל יעקב הכהן קאהן ע"ה וואס איז לעצטנס נפטר געווארן, זיין פאטער ר' דוד צבי ע"ה איז געווען א פלאנטשער פונדערהיים און ער האט זיך דאהי אסאך געדרייט ביים רבין, די רבי פלעגט איהם אלס אנפרעגן איבער וויאזוי מען האט געטוהן אין פלאנטש.

איין מאל האט דער רבי געשמועסט מיט ר' שמעון לויפער ע"ה (וואס איז געווען א דשיקובער), זאגט ר' שמעון פארן רבין אז אין דשיקוב האט מען נאר שבת ביי מנחה געזאגט שלום רב אנשטאט שים שלום, זאגט דער רבי ס'קאן נישט זיין וואס הייסט, אז די אשכנזים זאגן א גאנצע וואך שלום רב און שבת שים שלום ווי קען זיין אז אין ראפשיץ-דשיקוב זאל מען טוהן פינקט פארקערט?!

ביי מנחה טרעפט דער רבי אן ר' דוד צבי ע"ה און פארציילט איהם וואס ער'ט געהערט פון ר' שמעון, זאגט ר' דוד צבי אז ס'איז וואר, אין פלאנטש האט מען געזאגט שלום רב נאר ביי מנחה שבת... און דער רבי האט אויסגעדריקט ווינדער...

היוצא לנו מזה אז דער רבי האט פאר מער ווי א האלבע יאר זיך געדרייט אין פלאנטש און בכלל נישט אויפגעפאסט אזא פשוט'ע מנהג ווי דעם.. דער רבי איז די זאכן נישט אנגעגאנגען צי שטארק, שווער צי גלייבן אז נוסח התפלה האט ער גענומען פון דארט, ווען אזא זעהבארע זאך ביים דאווענען האט ער נישט משים לב געווען צי

פון ווי נעמסטו דאס וואס האסט געשריבן?

כמיין ער רעדט פון די תנועות, נישט די ווערטער. די ווערטער האט ער גענומען פון תפילה נהורא. אבער די נוסך התנועות קומט אסאך פון ראפשיץ.

[סטאוו יא פיטא]

כמיין ער רעדט פון די תנועות, נישט די ווערטער. די ווערטער האט ער גענומען פון תפילה נהורא. אבער די נוסך התנועות קומט אסאך פון ראפשיץ.

דער רעדט פון נוסח, און דאכצעך ס'איז גאנץ קלאר נישט אמת
ריכטיג איינע פון רבינס קביעותדיגע סידורים איז געווען דער בארדיטשובער סידור

[קרייסלער]

אין סאטמער איז נישט געווען קיין ספעציפישע מנהגים איבער די נוסח התפילה אויסער ביי די ברכה פון תקע בשופר ווי געברענגט אין ספה״ק ויואל משה אז מזאגט נישט לארצינו
אפגעזעהן וואס דעם רבינס פריוואטע נוסח התפילה איז געווען האט ער קיינמאל נישט געזאגט פאר אנדערע וואס יא אדער נישט צו זאגן

און לגבי נוסחאות האט ער גענאשט פון פארשידענע הויפן איבער הויפט פון ראפשיץ דורך זיין שווער די פלאנטשע רב

לגבע קדיש זאגן קומסט עס פון צאנז
און אגב אז מרעדט שוין האב איך געהערט פון הרב מאיר שניצלער אז שבת קודש האט מען נישט געזאגט קיין קדיש יתום נאכן יום אויב סאיז נישט געווען קיין יתום ווייל מאיז משלים די קדישים מיט מוסף

נאר וואס דען סאיז כמעט נישט אויסגעקומען אז סזאל נישט קיין יתום ממילא איז עס שוין געווארן אזוי אז מזאגט אייביג קדיש

(אגב פון דא זעהט מען אז מהאט נישט אלעס נאכגעטוהן דעם רבין)

היוצא לנו מכל זה: סעקזיסטירט נישט אזא זאך ווי א סאטמארע נוסח

הער א מעשה:
האט פארציילט הרה"ח ר' ישראל יעקב הכהן קאהן ע"ה וואס איז לעצטנס נפטר געווארן, זיין פאטער ר' דוד צבי ע"ה איז געווען א פלאנטשער פונדערהיים און ער האט זיך דאהי אסאך געדרייט ביים רבין, די רבי פלעגט איהם אלס אנפרעגן איבער וויאזוי מען האט געטוהן אין פלאנטש.

איין מאל האט דער רבי געשמועסט מיט ר' שמעון לויפער ע"ה (וואס איז געווען א דשיקובער), זאגט ר' שמעון פארן רבין אז אין דשיקוב האט מען נאר שבת ביי מנחה געזאגט שלום רב אנשטאט שים שלום, זאגט דער רבי ס'קאן נישט זיין וואס הייסט, אז די אשכנזים זאגן א גאנצע וואך שלום רב און שבת שים שלום ווי קען זיין אז אין ראפשיץ-דשיקוב זאל מען טוהן פינקט פארקערט?!

ביי מנחה טרעפט דער רבי אן ר' דוד צבי ע"ה און פארציילט איהם וואס ער'ט געהערט פון ר' שמעון, זאגט ר' דוד צבי אז ס'איז וואר, אין פלאנטש האט מען געזאגט שלום רב נאר ביי מנחה שבת... און דער רבי האט אויסגעדריקט ווינדער...

היוצא לנו מזה אז דער רבי האט פאר מער ווי א האלבע יאר זיך געדרייט אין פלאנטש און בכלל נישט אויפגעפאסט אזא פשוט'ע מנהג ווי דעם.. דער רבי איז די זאכן נישט אנגעגאנגען צי שטארק, שווער צי גלייבן אז נוסח התפלה האט ער גענומען פון דארט, ווען אזא זעהבארע זאך ביים דאווענען האט ער נישט משים לב געווען צי

פון ווי נעמסטו דאס וואס האסט געשריבן?

א שאד פאר אזא לאנגע תגובה

דעם רבינס נוסח אויף ונתנה תוקף און ספעציפיש כבקרת רועה עדרו קומט פון פלאנטש

די ניגון אויף היום הרת עולם קומט פון פלאנטש

כדענק נישט יעצט אלע אויף אויסעווייניג יבואו הידענים ויזכו את הרבים

[סטאוו יא פיטא]

א שאד פאר אזא לאנגע תגובה

דעם רבינס נוסח אויף ונתנה תוקף און ספעציפיש כבקרת רועה עדרו קומט פון פלאנטש

די ניגון אויף היום הרת עולם קומט פון פלאנטש

כדענק נישט יעצט אלע אויף אויסעווייניג יבואו הידענים ויזכו את הרבים

אנטשולדיגט כ'האב נישט גוט אויסגעליינט דיין תגובה האסט גערעד פון נוסח הניגון הייסט.

א שאד איז עס נישט ווייל ס'איז א גוטע מעשה וואס ברענגט שטארק ארויס א נקודה וואס אסאך סאטמארע אידן מעגן ווען וויסן

[קרייסלער]

א שאד פאר אזא לאנגע תגובה

דעם רבינס נוסח אויף ונתנה תוקף און ספעציפיש כבקרת רועה עדרו קומט פון פלאנטש

די ניגון אויף היום הרת עולם קומט פון פלאנטש

כדענק נישט יעצט אלע אויף אויסעווייניג יבואו הידענים ויזכו את הרבים

אנטשולדיגט כ'האב נישט גוט אויסגעליינט דיין תגובה האסט גערעד פון נוסח הניגון הייסט.

א שאד איז עס נישט ווייל ס'איז א גוטע מעשה וואס ברענגט שטארק ארויס א נקודה וואס אסאך סאטמארע אידן מעגן ווען וויסן

יא סיז אן אינטערסאנט מעשה
שכח פארן מזכה זיין דערמיט

[הרב_שלום]

א אינטערעסאנטע נקודה וואס איך האב אויפגעפאסט לעצטנס.

קודם וויל איך מקדים זיין אז איך זוך ח"ו נישט צו בארעדן אנדערע, און איך גיי נישט מיינען מיט מיין פראגע קיין שום ספעציפישע חסידות נאר 'אלע' אדער עכ"פ 'כמעט אלע'.

ווען איך גיי דאווענען אין א ביהמ"ד פון א אנדערן חסידות און מען שיקט מיר צו צום עמוד קומט דער גבאי צו צו מיר פארדעם און גיבט מיר א שיעור אין מנהגי אותו חסידות, פונקטליך צו מען שטעלט זיך אפ פאר בריך הוא אדער נאכדעם, און צו מען זאגט לדור ודור אדער אתה קדוש וכו' וכו', פיין, איך האב נישט קיין פראבלעם דערמיט, איך האלט באמת אז ווען איינער דאווענט פארן עמוד אין א צווייטן פלאץ דארף ער זיך צושטעלן צום מנהג המקום, און אויב ווייס איך נישט דעם מנהג המקום און איך האב נישט וועמען צו פרעגן וועל איך נישט צוגיין בדרך כלל.

אבער... דא קומט א גרויסער גרויסער אבער...

ווען איינער פון די אלע אנדערע חסידות'ער קומען אן פערצופאל אין א סאטמארער ביהמ"ד און מאיז איהם מכבד צוצוגיין צום עמוד וועט ער אן קיין שום שאלות דאווענען דעם גאנצן דאווענען פונקטליך וויאזוי מען דאווענט אין זיין חסידות מיט יעדן קנייטש, אנגעפאנגען ביים באבוב'ן ירעם הים ומלואו און געענדיגט ביים שינאווער ישמחו... פארוואס איז דאס אזוי?! אז אין דיין חסידות פארשטייסטו אז ווער עס קומט אהין דארף זיך צושטעלן, און מיט רעכט, פארוואס ביי יענעם איז נישט אזוי?!

אויב די מנהלים זענען נישט צופרידן פון מיין תגובה קען מען עס מעקן

מיט געהאלטן עטליכע מעשיות
א באבובער איז צו געגאנגען אין א סאטמאר שוהל און געזאגט ספירה פאר עלינו (ווי באקאנט האט דער הייליגע דברי חיים שטארק מקפיד געווען אויף דעם און אז מען זאגט נישט לדוד ה' אורי חודש אלול) און עטליכע יודען האבן איהם אנגעשריגען פארן ברענגען צאנזער מנהגים און א סאטמאר שוהל

אן אבל נישט געלאזט צוגיין עשי"ת

חוה"מ האט די בעל תפילה געזאגט ברוך ה לעולם און עטליכע האבן געשריגען נא קדיש

[קלאָצקאָפּ]

נישט לאזן אן אבל צוגיין עשי"ת גלייב איך נישט, ס'איז דא גענוג און נאך סאטמארער אידן וואס דאווענען עשי"ת תוך י"ב חודש.

די אנדערע צוויי זענען זאכן וואס זענען נוגע פאר'ן ציבור, נישט בלויז פאר'ן ש"ץ.

[סטאוו יא פיטא]

מיט געהאלטן עטליכע מעשיות
א באבובער איז צו געגאנגען אין א סאטמאר שוהל און געזאגט ספירה פאר עלינו (ווי באקאנט האט דער הייליגע דברי חיים שטארק מקפיד געווען אויף דעם און אז מען זאגט נישט לדוד ה' אורי חודש אלול) און עטליכע יודען האבן איהם אנגעשריגען פארן ברענגען צאנזער מנהגים און א סאטמאר שוהל

אן אבל נישט געלאזט צוגיין עשי"ת

חוה"מ האט די בעל תפילה געזאגט ברוך ה לעולם און עטליכע האבן געשריגען נא קדיש

המשנה ממנהג המקום דארף פארשריגן ווערן סיי ווי נישט קיין חילוק סאטמאר ליובאוויטש בעלז קערעסטיר אלכסנדר פשעווארסק ווי אויך איז נישט קיין נפק"מ ווי שטארק צאנזע רב האט מקפיד געווען דערויף. מנהג המקום און פערטיג
דאס איז א שאלה פון א דאורייתא משום לא תתגודדו, במילא די צוויי מעשיות קומען נישט אריין

ציגיין עשי"ת קען אויך זיין א פראבלעם פון מנהג המקום אבער גראדע אין סאטמאר לאזט מען יא ציגיין א חיוב ואין שום קפידא בדבר

אבער אז דו מישט אריין באבוב דערמאנטסטו מיר עפעס, בעיני ראיתי ווי מען טראגט ארויס א עלטערן איד פון משנת יונה כחצות היום ווען די גאליציאנע הייבן אן ניטל פארן עזות פון לערנען אין א צייט ווען לויט זיי איז שוין ניטל רחמנא לצלן. דערנאך האט מען אינגאנצן פארשפארט דעם היכל התורה. (כ'וויס נישט צי דער מנהג רע גייט נאך אן, כ'האף אז נישט) לעומת זאת האב איך הנאה צי זעהן אין בית חי בשעתן אונגערישן ניטל ווי עס זיצן ליטווישע אידן און לערנען א געשמאק! והיינו דאמרינן ראו מה בין בני וכו'...

[אוראייניקל]

מיט געהאלטן עטליכע מעשיות
א באבובער איז צו געגאנגען אין א סאטמאר שוהל און געזאגט ספירה פאר עלינו (ווי באקאנט האט דער הייליגע דברי חיים שטארק מקפיד געווען אויף דעם און אז מען זאגט נישט לדוד ה' אורי חודש אלול) און עטליכע יודען האבן איהם אנגעשריגען פארן ברענגען צאנזער מנהגים און א סאטמאר שוהל

גראדע איז מיר דאס א חידוש, ווייל ווי האדמו"ר מהר"א מסאטמאר פארציילט (כמ"פ אין שמועסן מיט'ן תורת מרדכי מוויזשניץ מאנסי זצ"ל) איז די מנהג פונעם ייט"ל געווען צו ציילן פאר עלינו, נאר קומענדיג קיין סיגוט וואס איז געווען א וויזניצע געגנט ווי מ'האט זיך געפירט צו ציילן נאך עלינו (ביז ווען דער אהב"י איז געפארן קיין גראסווארדיין, ווי ער האט זיך צוגעשטעלט צו די מנהג המקום און אנגעהויבן ציילן פאר עלינו), האט ער געטוישט כמנהג המקום. (ומכאן ראיה אז דער 'נישט קפידא' פון מנהגים איז שוין א סיגוטע זאך ודו"ק).

למעשה האב איך זייער הנאה פון דעם, היות איך דאוון אסאך מאל מעריב אין סאטמאר (בפרט בימי הקאראנע ווי כ'האב געדאוונט אין א סאטמארע מנין), און אונזער מנהג איז אויך צו ציילן נאך עלינו.