א ערנסטע באטראכטנג איבער די מהלך הישיבות

[דארפסמאן]

איך האב מיטגעהאלטן ווי א חשובע ר"י האט אמאל זיך אונגערופען הויך פאר א 14 יעריגע בחור וואס האט געהאט א ברידער וואס איז אראפ פון וועג און די עלטערן און די געשוויסטער'ס זענען געווען געפערליך ציבראכען עכ"כ אז די שטוב איז שיעור געווארען צופארען, האט די ר"י געזאגט הויך פארענט פון אלע בחורים "די ווילסט אויסוואקסען ווי דיין ברידער?" און די בחור איז געווארען ציבראכען אויף שברי שברים, און ער האט עס נאך איבערגעזאגט אינדערהיים און די עלטערן זענען אויך געווארען ציבראכען ... און די טאטע האט געזען ווי די בחור גייט מטה מטה און חברים פלעגו אים נאך טשעפענען אההאא דיין ברידער אההא , און ער איז געגאנגען און לערנען און א צווייטע נייע ישיבה וואס האט אונגענימען יעדן בחור , און היינט האט ער שוין מסיים געווען ש"ס און האט א הערליכע שטוב

[קארל]

און איך האב מיטגעהאלטן ווי א באקאנטער רעספעקטירטער ר"י האט געשריגן אויף א בחור וועמענ'ס טאטע פארמאגט א בעקעריי: "דו ווילסט אויסוואקסן ווי דיין טאטן? א בעקער?!"

[איך וויל פארשטיין]

א גוטן טייערע חברים, איך ווייס נישט צו איהר ווייסט, אז איך בין נישט קיין גאסט דא איך שפאציר שוין דא ארום צווישען די אינהאלטסרייכע פארומס היבש א ביסעל צייט, נאר וואס דען איך גלייך מיך צו האלטן שטיל, נישט ווייל איך וויל, נאר ווייל 1 ווי איהר וועט באלד זעהן בין איך גאנץ א קנאפע שרייבער, (אפשר וואלט טאקע כדאי געווען אז מען זאל אויסארבעטען אז מען זאל קענען אריין זאגען voice notes וואלט איך און אויך אסאך אנדערע וואס זענען נישט באשאנקען געווארן מיט די מתנה וואס הייסט שריפט, נאר מיט די מתנה (?) וואס הייסט רעדן זיך מער געקענט לאזען הערן.........) 2 ווייל ליינענדיג פון אנדערע זעט מען אז מען האנדעלט דא פון קליגע ערוואקסענע שרייבערס, איז שווער צו לאזן הערן מיין דעה,

אבער אזוי ווי עס האנדעלט זיך דא פון א טעמע וואס זייער אסאך (וגם אני בתוכם) האבן שוין אויסגעגעבען אסאך צייט צו פארברענגען ווי נישט גיט די מצב איז יעצט נעגעטיוו, מען האלט נאר און איין באשילדיגען היינט דעי ראש ישיבה מארגן יענע ישיבה, סתם אראפרייסען יעדעם איינעם צו ווייל מען איז אנגעוויטאגאט צו ווייל עס איז א גוטע טעמע וכדומה,
דא אבער האט דער באקאנטער שאץ מאץ וואס איז נחת צו הערן זיין חוות דעת, געעפענט אן אשכול מיטן ציל פון לאמיר אויפקימען מיט א עצה פאזעטיוו, אראפרייסען קען יעדער אבער נישט וועגען דעים דארף מען ליינען די אידישע וועלט, און אנדערע ווערטער לאמיר טון עפעס מער ווי דעים: אויפקימען מיט אן עצה, האב איך גענימען די קי בארד אין די הענט און לאמיך אויך פראבירען מחדש צו זיי עפעס אין דעים נושא.

איז אזוי שאץ מאץ איז אויפגעקימען מיט א מהלך אז מען זאל געבען פאר יעדען א לימוד וואס איז געאייגענט פאר איהם, דהיינו עיון, הלכה, ספרי חכמה, בקיאות וכדומה, און אויפריכטיג האט איהם זייער גיט אויסגעבעסערט אז עס קען אויגעארבעט ווערן אלעס אינער איין דאך איין ישיבה, נאר עס זאל זיין אפאר חבורות, אבער imzinst האט אויף דעים א שטערקע טענה, דאס איז דאך די מהלך היינט אין די ישיבה גדולות(מער וויניגער), און ברענג מיר פליס די רעזולטאטען און די טענה בעט דאך א תירוץ.

איך וועל אנהייבען מיט א הקדמה, איך האב לעצטענס מיטגעהאלטן א ישיבה פון דער נאנט נישט א ספעציעל גיטע ישיבה ווייל עס האט די חסרון (טייל ריפען עס א מעלה) אז עס באלאנגט פאר א מוסד, דער ראש ישיבה שליט"א האט דארט אוועקגעשטעלט א מהלך אז אין יעדע כיתה (וואס באטרעפט בערך 30 בחורים) איז דא עקסטער א אינגערמאן געשטעלט פון די הנהלה מען רופט איהם די שואל ומשיב וואס געט זיך אפ מיט די בחורים פון יענע כיתה,דער ארבעט פון דער אינגערמאן איז אז ווען ער זעיט אז א בחור פון זיין כיתה דארף הילף צו ווייל ער האט א שוואכע קאפ, צו ווייל זיין חבר איז נישט דא יענע טאג, צו ווייל ער האט געפעלט פון ישיבה פאר איין טאג אדער ווייל ער האלט סתם אזוי נישט ביים לערנען וכדומה נעמט איהם דער אינגערמאן און גייט איבער מיט איהם די שיעור פון יענע וואך, ער קען מחליט זיין אז פאר דעי בחור איז צו שווער די שיעור, סוי ער דארף נאר לערנען גמרא רש"י אדער גמרא רש"י תוספות אן מפרשים, צו פארקערט אז די שיעור איז נישט געניג לערנט ער צו מיט איהם נאך מפרשים וכדומה וכדומה, דאס איז דער ארבעט אויף וואס ער ווערט באצאלט פון די הנהלת הישיבה.

אבער עס האט זיך מיט דער צייט ארויסגעשטעלט אז דער אינגערמאן'ס ארבעט איז אסאך מער פון דעים, ער ראטעוועט אידישע קינדער אויף דורי דורות, ער ווערט נאנט מיט יעדער בחור (ער איז דאך נאר אויף איין כיתה) אז א בחור דארף חיזיק גייט מען צו איהם, אז א בחור האט א פראבלעים מיט חברים גייט מען צו איהם, א פראבלעים אינדערהיים גייט מען צו איהם וכו וכו, און נאכמער אז דער ראש ישבה האט א פראבלעים מיט א בחור גייט ער צו איהם, און אז דער טאטע האט א פראבלעים גייט ער צו איהם, פארוואס? ווייל דער בחור פילט נישט אז ער איז שוואך אדער אראפגעקיקט ווען ער רעדט זיך דורך מיט איהם, ווייל ער איז דאך דער שואל ומשיב אויף מיין כיתה, און ווי געזאגט לערנט ער מיט די פיינע אויך, זיין ארבעט איז נישט אז דער בחור זאל זיין וואויל אין ישיבה אפיציעל דארף ער נאר לערנען די שיעור מיט איהם, נאר וואס דען איינמאל ער ווערט נאנט מיט די בחור און פינקט האט זיך דער בחור פארטשעפעט מיט די ר"י און שטייצעך געכאפט א גיטע פסק אדער א קנס אויב נישט מער און ער קען זיך נישט אויפהייבען די קאפ די נעקסטע פאר טעג, איז אדער זעט דאס דער אינגערמאן אליין אז עפעס גייט היינט פאר ניט דער בחור ווייל ער איז דאך ממונה נאר אויף איין כיתה, אדער לויפט ער צום אינגערמאן, און דער אינגערמאן גייט צום ר"י און איז מסדר די זאך, ער רעדט איבער דער בחור (דורך איהם אויפקלערן אז אפשר איז דער ר"י טאקע נישט גערעכט אבער מיט א ר"י קען מען זיך נישט שלאגן ער איז שטערקער און די דארפסט ביי איהם נושא חן זיין.........)זאל גיין איבער בעטן דער ר"י אדער זיך פשוט מכניע זיין, און פארשטייט זיך אז דער ר"י געפעלט די פאר הכנעה ווערטער זייער שטארק, איז וואס געשענט איז, סיי דער בחור באקימט נאכמער טראסט און דעים אינגערמאן און סיי דער ר"י זעט ווי גיט ער איז מסדר א זאך ווערט ער זייער צופרידען, און נאכמער דער בחור ווארפט אמאל אריין פאר זיין טאטע ווי גיט דער אינגערמאן איז, און ווי נאנט ער איז מיט איהם, איז ווען דער טאטע האט א פראבלעים צו מיטן בחור, צו מיטן הנהלה גייט ער אויך צו איהם, און דער בחור פילט אז דער אינגערמאן ארבעט נאר פאר איהם, דער ר"י פילט אז דער אינגערמאן ארבעט נאר פאר איהם, דער טאטע פילט אז דער בחור ארבעט נאר פאר איהם, און עס איז ממש א מחיה,

יעצט איז אזוי, יעדע ישיבה (כמעט) האט א סדר ביי לאנטש אדער פארפארטאגס, אדער פרייטאג שבת וכדומה, וואס מען פראבירט אז דער בחור זאל אנקימען מער פון דער סדר הישיבה, דהיינו אדער אז מען מען זאל ענדיגען די מסכת, אדער מען לערנט צו נאך מסכתות, אדער הלכה, אדער חזר'ן אלטע זאכן,
אבער וואס געשענט איז, אז אדער ווייסט דער בחור נישט וואס פארא חבורה איז גיט פאר איהם, ער פראבירט יעדע וואך עפעס אנדערש, אדער פילט ער אז דער ר"י לייגט שוין נאך פרעשער וכדומה, טרייט דער אינגערמאן צו צושטעלן פארן בחור וואס ער האלט אז איהם פעלט איהם אויס, און ער שטעלט איהם צו דער חבר, און נאכמער ער געט איבער דער קנאקעדיגע גריס פאר זיין טאטע,

און אינאיינוועגס קען געשען נאך אזאך, אזוי ווי דער בחור קיקט אזוי שטארק ארויף אויף דעם אינגערמאן ווייל ער העלפט איהם דאך א געוואלד, ער האט פאר איהם אייביג א גוט ווארט, אייביג א גריס פאר זיין טאטע, און ווי דער סדר איז, ווערט ער אום אפיציעל שטארק נשפע פון איהם, דהיינו טאמער ער איז א ווארעמע חסידישע אינגערמאן איז שטארק מעגליך אז דער בחור זאל וועלען אויקיקען ווי איהם......

רבותי עס זאגט זיך זייער גרינג די אלע זאכן... מען רעדט דא פון איין אינגערמאן אויף 30 בחורים (דאס מיינט בערך איין כיתה),
1 דער אינגערמאן דארף דאך האבן אפאר הינדערט שעה א טאג צו קענען אנקימען די גאנצע ארבעט,
2 אפי' ער זאל שוין האבן צייט, איז אזוי ווי ער האט אזוי פיל בחורים אינטער זיך, הייבט זיך אן דער פראבלעים (וואס יעדע ר"י אדער מנהל האט) אז עס ווערט א קנאה ביי די בחורים, ער נענטער מיט די 2 /3 בחורים, אלץ רעדט ער נאר צו זיי, איז ווען ער קומט רעדן צו דעים בחור האט ער שוין נישט די זעלבע השפעה, ווייל ער איז דאך אויף עפעס אנגעוויטאגט אויף איהם.
3 עס נעמט דאך א גיטע 2 אדער 3 חדשים ער זאל אנקניפען דעם קשר של קיימא דער בחור גייט דאך שוין באלד ארויס פון זיין כיתה, דער בחור קען נישט יעדע 15 מיניט אזוי נאנט ווערן מיט א צוויטען,

אשר על כן וואלט איך מציע געווען און איך האב געהערט אז עס איז שוין דא אין א ישיבה אין א"י און עס האט זיך זייער גיט אויסגעארבעט (איך בין עס נישט נאכגעגאנגען) אז מען שטעלט צו א אינגערמאן אויף יעדע 5 בחורים, וואס ער באגלייט זיי פון ווען דער בחור גייט אריין אין די ישיבה ביז ער גייט ארויס דהיינו בערך 3 יאר אדער מער, דאס מיינט א ישיבה פון 50 בחורים 10 אינגעלייט א א וו,
איך וועל פראבירען ארויסברענגען די מעלות דערפון און אויך די חסרונות אויבן אויף.

מעלות:

1 ער האט א נאנטער מענטש מיט וועים צו רעדן סיי וואס פארא פראבלעים, אין שטיב, ישיבה, חברים, אדער סתם בויך וויי,
2 ער לערנט מיט איינעם פריוואט לויט זיין מהלך (עיון, בקיאות)
3 ער האט איינעם וואס נארמאל וועט ער איהם טראסטן ער זאל מחליט זיין וואס עס פעלט זיך אויס
4 אז דער ר"י האט א פראבלעים האט ער מיט וועים צו רעדן,
5 אז דער טאטע וועט האבן מיט וועים צו רעדן
6 דער ר"י וועט גרינגער אננעמען א בחור וואס דאר טיפול מיוחד ווייל עס פאלט נישט אויף איהם אזא שווערע לאסט,
7 עס איז שטארק מעגליך אז דער בחור וועט וועלן נאכוואקסען דעים אינגערמאן, אנשטאטס ארויפקיקען א אינגערמאן וואס איז א הצלה מעמבער אדער שומרים (איך בין נישט באקאנט גענוי די היינטיגע רייץ ביי די קינדער...) וועט ער וועלן אויסקיקען ווי איהם, ווי די סדר איז ווען מען האט א שטארקע קשר מיט איינעם,
8 ווען וועלט וועט זיין וועלט, און מען וועט מאכן א סיסטעם וואס שאץ מאץ און אויפיכטיג האבן פארגעשלאגען וועט נישט זיין דער פראבלעים וואס מאנאגרעמס האט געטענהט אז יעדע טאטע וועט וועלן פאר זיין זין דער שווערסטע לימוד, ווייל דער אינגערמאן גייט אי"ה האבן א ווארט אויפן טאטען, און אויך וואס imzunst פאדערט רעזילטאטען פליס, עס וועט זיין אי"ה
9 א מגי"ש וועט זיין א רעספעקטירטע זאך ביי די בחורים, ווייל אי"ה וועט ער נישט דארפן מישן דער ר"י גארבעטש, און נישט דער בחור'ס גארבעטש, וואס דאס אללין וואלס גווען א גרויסע תועלת א מגי"ש זאל זיין ריין פאר געבן זיין שיעור און משפיע צו זיין (שטייצעך אז נאר ווען עס איז דא א צוויטער פאר די אנדערע ארבעט)
עס איז דא נאך אסאך... אבער די צייט ערלויבט נישט

חסרונות

1 געלט
2 געלט
3 געלט
און די איבריגע לאז איך פאר יעדן איינעם צו זאגן א מיינינג


נ ב זייטס מיר מוחל אויף די spelling אויף די אריכות וואס ווי געזאגט קימט דאס פשוט ווייל איך קען נישט

[איך וויל פארשטיין]

[/quote]אשר על כן וואלט איך מציע געווען און איך האב געהערט אז עס איז שוין דא אין א ישיבה אין א"י און עס האט זיך זייער גיט אויסגעארבעט (איך בין עס נישט נאכגעגאנגען) אז מען שטעלט צו א אינגערמאן אויף יעדע 5 בחורים, וואס ער באגלייט זיי פון ווען דער בחור גייט אריין אין די ישיבה ביז ער גייט ארויס דהיינו בערך 3 יאר אדער מער, דאס מיינט א ישיבה פון 50 בחורים 10 אינגעלייט א א וו,[quote]
עס דארף אפי' נישט זיין קיין גרויסע בר בי רב, פארשטייט זיך עפעס מיז ער פארשטיין אבער noting najor ער פירט נישט קיין ישיבה, ער לערנט נאר פריוואט מיט אפאר בחורים, מען לערנט זיך אריין.
אדער וואלט געווען גאר גיט טאמער מען וועט איינפירען אז יעדער זאל גיין צו די חיים של תורה שיעורים, וואס אגב האב איך געהערט פון אינגעלייט וואס לערנען פריווייט אז עס איז מורא'דיג.

[לאקשען ברעט]

נ ב זייטס מיר מוחל אויף די spelling אויף די אריכות וואס ווי געזאגט קימט דאס פשוט ווייל איך קען נישט

כ'בין נייגעריג צי וויסען ווער ס'האט דיר איינגערעדט אז די קענסט נישט, אין מיינע אויגען יכול'סטע גאנץ פיין,
האק דיר ארויס די איינרעדעניש פין קאפ אין נעם דיר שרייבען,

[פאקטיש]

'איך וויל פארשטיין' דו האסט 2 גוטע פוינטס: 1) אז אזא זאך וואלט געקענט בויען אסאך בחורים 2) אז עס ליידט פון א גרויסע געלט פראבלעם.
ליידער איז דער מצב אז 'הכסף יענה את הכל ' דעריבער מוזן מיר באדויערן דער פאקט אז עס קען זייער שווער צושטאנד קומען אזא מייסטער פלאן (אין א"י איז דאכט זיך מצבים אנדערשער מיט געלט, מדארף נישט אזויפיל און משנארט סיי ווי)
און לגבי אנדערע קאנטרעווערסיעלע פארשלאגן וויל איך פוינטן, 1) אז גענוג אינגעלייט פארשטייען אויך נישט וויאזוי ציקומען צו הצלחה און ליידן אויך פון שוואכקייט אין אידישקייט, אלא מאי איז נישט די איינציגסטער פראבלעם ביי די בחורים. 2) אז אין די גרויסע ישיבות -ווי ערווענט אויבן- פארמאגן אויך פארשידענע אויסוויילן, און מאיז גאנץ קנאפ אונטער א 1-פיט-אלל סיסטעם, יעדע בחור שטעלט זיך אויס זיין טאג גענוי וויאזוי אים שמעקט (און אביסל הכנעה שאדט נישט אפילו אינעם ' חוצפה יסגי דור ': דיינע קינדער קענען אויך גיין שלאפן ווען זיי ווילן? ) 3) אז אין די סיסטעם ישיבות, גיי און קוק אינעם פארגאנגענהייט, האבן אסאך מצליח געווען לויטן אייגענעם סיסטעם אינערהאלב דעם צענטראלן סיסטעם, ממילא דארפסטו זען וואס איז מחלק דעם מוצלח פונעם אינו מוצלח:

מוצלח - האט אן אייגענע בליק און ציל אין זיין לעבן, געבויט אין השקפה
אינו מוצלח - פראבירט צו וויסן וואספארא שווארץ ווינט האט אים אראפגעבלאזן אויף דעם עולם, פינטל. ער וויסט נישט פון קיין יסודות, רצוניות, שטארקייט אין לעבן צו פייטן אייגענע אינערליכע שוואכקייטן.

וואס קען מאכן מער מוצלחים?
פעסטע השקפה יסודות פון קינדווייז, אריינהאקן אלס בחור: זיין שכל וואקסט דארף מיטוואקסן די באגריפן אין השקפה. וויאזוי?
עס מיז קומען פון משפיעים! אבער ווער זאגט אז אבחור דארף זיצן אויף א אינגערמאן'ס פלייצע? בוי דיך אליינס, באקום אייגענע כוחות, פארשטיי דיינע מעגליכקייטן.

[אויפריכטיג]

(אפשר וואלט טאקע כדאי געווען אז מען זאל אויסארבעטען אז מען זאל קענען אריין זאגען voice notes וואלט איך און אויך אסאך אנדערע וואס זענען נישט באשאנקען געווארן מיט די מתנה וואס הייסט שריפט, נאר מיט די מתנה (?) וואס הייסט רעדן זיך מער געקענט לאזען הערן.........)

אוי איז דאס א וואזשנע פלאן, איך דענק אז אויב זאל דאס מעגליך זיין וואלסטו געווען דער מייסטער רעדנער דא אין קרעטשמע!!!.................

[אויפריכטיג]

"איך וויל פארשטיין", דו פארשטייסט שוין גאר גוט!!
דו זאגסט זייער גוט אבער דו האסט אויך קלאר ארויסגעברענגט דעם שווערן אפהאלט וואס מאכט אזא פלאן כמעט אומאויספירבאר

חסרונות

1 געלט
2 געלט
3 געלט

דעריבער האלט איך נאך אלץ אז מיין צוגאנג איז די גרינגסטע אויסצופירן, וויבאלד דאס פארלאנגט נישט קיין מורא'דיגע פרישע אויסגאבן, מען דארף בסך הכל אנדערש אויסשטעלן די פאזיציעס פון די מגידי שיעורים.

די טענה וואס עטליכע האבן דערמאנט אז דאס איז שוין דער סיסטעם פון אסאך ישיבות גדולות, און מען זעט נישט דארט די בעסטע רעזולטאטן, איז אבער נישט רעלאווענט ווען מען באהאנדלט די ישיבות קטנות.

ווען א בחור קומט שוין אן אין ישיבה גדולה האט ער שוין זיין באשטימטן סטעמפל, און זייער זעלטן ועט זיך א בחור דאן טוישן, די גוטע וועלן בלייבן גוט, (אויב נישט פאלן...) און די שוואכע וועלן פארבלייבן שוואך. ווען מען רעדט אבער פון אינגע בחורים וועלכע הייבן הערשט יעצט אן זייער בחור'יש לעבן, דאן קען מען נאך אסאך ארויסהעלפן אז זיין סביבה זאל זיין געפאסט פאר זיינע תכונת הנפש.

איך ווייס אז די ראשי ישיבות פרעגן גאר קנאפ די חברי הקרעטשמע וואס צוטאן אבער לדעתי וואלט מען געדארפט טוישן די צוויי פרינציפן:
1) דער יסוד און דרגה פון א בחור זאל זיין געמאסטן לויט זיין התמדה נישט לויט זיין גוטן קאפ. (עס קען זיין א בחור מיט וואס לערנט נישט גארנישט א גאנצע וואך נאר קען ביים פארהער וויבאלד ער האט מיט זיין פלינקן מוח אפגעכיפערט דעם שיעור אין די לעצטע פאר מינוט.)

2) די סדר הלימודים אין די ישיבות קטנות זאלן זיין איינגעטיילט לויט חבורות אויף פארשידענארטיגע ענינים. און יעדער בחור זאל האבן א פריוואטע מיטינג מיט זיין ראש ישיבה יעדן אנהויב זמן, און אינאיינעם זאלן זיי באשלוסן אין וועלכע חבורה ער זאל אריינגיין און דער ראש ישיבה זאל פארשטעלן דעם בחור וואס זיין ציל דארף זיין פאר דעם קומענדיגן זמן.

[יואל ווייס]

אויפריכטיג, דו רעדסט דברים של טעם.
מען קען קיינמאל נישט וויסן וואו ווייט א ווארט אין קרעטשמע קען אנקומען.

[ביקסאד]

בחורים אנע ישיבות, איז פארהאן א לעזונג?

[ביקסאד]

די סיסטעם איז א חורבן פאר מצויינים.

עס איז מוראדיג מגביל דעם מצויין, דער מצויין האלט זיך נישט ביים אנשטרענגן כפי כשרונותיו, ווייל ער האט שוין עררייכט וואס די סיסטעם פארלאנגט פון אים....

דא

כדי דאס צו פארשטיין און פון דארט ציען א פאראלעל צו אונזער דור, וועל איך נעמען א משל פון א חדר אין כיתה ח' (ווען איך בין געווען יענע יארגאנג, קען זיין היינט איז אביסל אנדערש), א געווענליכע עוורידזש חדר אין די יארען מיט 25 קינדער איז אויסגעשטעלט בערך אזוי; 5 קינדער זענען מצוינים גמורים וועלכע קענען זיך שוין מער-ווייניגער אליינס פארקוקען דעם שיעור גמ' מיט רש"י און וואלטן באמת ראוי געווען צו פארנעמען א דאפלטען שיעור אין די גמ' מיט אלע תוספותן, 5 קינדער זענען ליידער די שוואכע קינדער וועלכע וועלן עפ"י רוב אפי' נאך די וואך לערנען און באכען נישט קענען אפזאגען די גאנצע גמ' אן קיין גרייזען, פון תוס' מאן דכר שמי', דער רבי זאגט אונטער פאר די פארהערער אז דעם אינגל דארף מען גרינג פארהערן, די איבריגע 15 קינדער גייען אריין אין די בינונים קאטעגאריע, כאטש נישט אייניג אבער מער ווייניגער זענען זיי קינדער פאר וועם דער שיעור (קאריקולום בלע"ז) איז צוגעפאסט, וואס באשטייט עפ"י רוב פון א עמוד גמ' מיט רש"י מיט עטליכע תוספות אין אזעלכע פרקים ווי השולח פון מס' גיטין אדער האיש מקדש אין מס' קידושין, נישט צופיל נישט צו ווייניג, דגמיר וסביר אז ער לערנט און לייגט צו קאפ וועט ער געווענליך סוף וואך קענען.

יעצט וואס געשענט מיט למשל די מצוינים, רוב פון זיי קומען נישט אן צו זייער מאקסימום ביז צו די 15-16 יאר, און דעמאלטס איז שוין טיילמאל צו שפעט, ווייל זיי האבן פארפאטשקעט א גרויסען חלק פון זייערע פונדעמענטאלע יארען, דער טאטע זייערע איז שטענדיג 'פראוד' צו הערן פון אלע מלמדים דורכאויס די חדר-יארען אז ער איז פון די 5 בעסטע, אבער קיין סאך אז ער זאל אויסשטייגען לאילנא רברבא קען ער נישט טאן.

דאס איז דער חורבן פון קלאסן לויט די עלטער, נישט לויט די כשרונות, אמאל איז געווען א א"ב - עברי מלמד, א חומש מלמד און דערנאך א גמרא מלמד, נישט יעדעס יאר איז מען ארויף א כיתה.

אפילו ווען עס איז שוין געווען לויט דעם היינטיגן סיסטעם איז אין אנהויב האט דער מלמד געהאט דעם אחריות אז יעדער איינער אן אויסנאם זאל קענען דעם וועכענטליכן לימוד, מיט גוטן צו מיט בייזן, נישט אריין צו גיין אין כלל פון עושה למאכתו ברמיה אפגערעדט פון צושטעלן פרייוואטע צולערנערס.

א געוואלדיגן יישר כח פאר אייך צוויי. דאס וואס איר האט דא ערווענט, שריי איך שוין יארן, אבער עס איז א קול קורא במדבר. היינטיגע צייטן זענען טאקע נישט דא קיין עמי הארצים, אבער ס'רוב גוטע קעפ גיין א גאנג און ווערן פארזשאווערט.

ביודעי ומכירי קאמינא. מיין כיתה איז געווען אן אויסערגעווענליך געלונגענע. אין א שמועס מיט עטליכע געוועזענע מלמדים מיינע האבן זיי מיר געזאגט (יעדער עקסטער) אז זיי געדענקען גוט דעם כתה. איך קען זאגן אז בערך האלב פון די ארגינעלע 25 זענען געווען געבענטשט מיט גאר גוטע כשרונות, און 5 זענען געווען עפעס אויסערגעווענליכע קעפ. וויפיל פון די זענען אויסגעוואקסן גאונים? נו, אדרבה. פרובירט טרעפן... אט אזוי, איר האט גוט געטראפן... ליידער קיין איינער.
און פארוואס? גאנץ פשוט. דער מלמד האט פארגעלערנט וואס מען האט אים געהייסן, און געזען דערצו אז מער ווייניגער זאלן אלע קינדער קענען די גמרא וכ"ו. איי, וואס וועט ווערן מיט די גוטע קעפ? זיי וועלן פארפאלן גיין, פונקט ווי אלע גוטע קעפ היינטיגע צייטן.

איז וואס איז די עצה דערצו? זאל דער טאטע דינגען אן עקסטערע מלמד, אדער אליין צולערנען מיט'ן קינד נאכ'ן חדר? איינס, דאס וועט נישט נישט פארמינערן פונעם פארתכלעווען די צייט אין חדר. ווען א גוטע קעפל קען שוין מאנטאג די גאנצע גמרא, וואס דארף ער נעבעך טוהן ביז דאנערשטאג? בדידי הוה עובדא. ביז סוף וואך האב איך שוין אנגעיאגט צו פארגעסן די גמרא צוויי מאל, און פארט האב איך געקענט ביים פארהער...
ותו, ווען דאס קינד קומט אהיים אוונד צייט נאכ'ן זיצן א גאנצן טאג אויף שפילקעס, מעג מען אים פייניגן ער זאל לערנען פאר נאך צוויי שעה?
אפשר אים אינגאנצן ארויסנעמען פון חדר?
איר האט א געלונגען קינד? איר ווילט ער זאל אויסוואקסן א גאון? וואס איז אייער פלאן דערצו? אדרבה, דערציילט מיר אויך.

געווען אזעלכע וואס האבן געפלאנט צו בויען א חדר למצוינים, אבער האבן באלד איינגעזעהן אז אין ענדע וועלן עס באזעצן בלויז קינדער פון רייכע עלטערן און רבי'שע אייניקלעך...

געהאט האב איך א גוטע חבר, וועמענס טאטע האט אים ארויסגענומען פון ישיבה ביי די דרייצן און אריינגעזעצט אין כולל מיט חברותות. ביי די פופצן יאר האט דער בחור שוין געקענט הונדערטער בלעטער גמרא בעל פה! יא, איך האב אים פערזענליך פארהערט!

אבער איז דאס דען די ריכטיגע צוגאנג. דארף דען א בחור זיך נישט געפינען מיט בחורים אין זיין עלטער? איז דאס גוט פאר זיין עמאציאנאלע אנטוויקלונג?

און אויב יא, וואס איז די לעזונג פאר געלונגענע קינדער אין חדר? זיי ארויפשטעלן א כתה? די מנהלים לאזן דאך נישט היינטיגע טעג. און אויב שוין יא, א האלבע יאר דערויף, ווען דאס קינד האט שוין איבערגעיאגט אלעמען אין די נייע\העכערע כתה, דאן וואס? עס איז לא ימלט נישט צוצוקומען צו די זעלבע מסקנה פון רב "צדיק מושל", אז דאס איז די חורבן פון קלאסן לויט'ן יארגאנג אנשטאט כשרונות.

לויט דעם אלטן סיסטעם, ווען דער עברי מלמד האט געזען אז דער דריי יעריגער זאגט שוין שיר השירים אזוי ווי אשרי, האט ער מודיע געווען פאר'ן טאטן. איז געגאנגען דער פרייליכער אבי הבן, און געזאגט פאר ר' יעקל דעם חומש מלמד אז דאס קינד איז א בר הכי. נאך א פארהער, האט אים דער חומש מלמד אריינגענומען און גענומען לערנען מיט אים. והיה אז דער קינד האט שוין געיכול'ט אויך אין משניות ווי א בקי ורגיל, האט מען אים ווייטער געשיקט צום גמרא מלמד. אזוי האט זיך גאנץ אפט געמאכט אז א 9-10 יעריגער איז געזעסן אין ישיבה און געשווימען אין ים התלמוד 14 שעה א מעת לעת. אוודאי האט אזא בחור שוין מסיים געווען דעם ש"ס אויף אויסענווייניג איידער די חופה, און אויפגענומען געווארן אלס דיין אדער רב אין די יונגע צוואנציגער יארן.

שוין אפגערעדט אז עס האט אים געשפילט דאס מזל און ער איז אנגעקומען אין א ישיבה מיט א רבי אזוי ווי בד"ץ האט דא דערמאנט, איז ער דאן טאקע צוגעקומען צום שלימות אין לומדות.

וואס עס געשעהט היינט אין אונזער א.ג. 'אכשר דרא' גענעראציע, איז דאכצעך איבריג צו דערציילן. איך גלויב אז יעדע איינע פון אונזערע קרעטשמע מיטגלידער קענען פערזענליך עטליכע אידן וועלכע וואלטן געקענט אויסשטייגן גאונים ממש, ווען נישט אונזער אויסגעשפילטע חינוך סיסטעם. און מיט'ן "אונזער אויסגעשפילטע חינוך סיסטעם" מיין איך צו זאגן טאקע אונז אלע. יא, אלע חסידישע אן אויסנאם, און אויך די ליטווישע. אבער איידער מען פארשטיינערט מיך פאר די געוואגטע רייד, זאל מען מיר צום ערשט אנווייזן אויף א געוויסע מוסד וועלכע פראדוצירט גאונים אזוי ווי אינדערהיים. ביטע זייער, איך שטעל מארגן אהין אריין מיינע קינדער, אפגעזעהן פון די שכר לימוד קאסטן און\אדער זייער פארטיי'אישע אנגעהעריגקייט...

דער אשכול טראגט טאקע דעם טיטל "די אופני ודרכי הלימוד וקבלה אין ישיבות - אמאל און היינט", אבער איך גלויב אז עס וועט נישט זיין קיין עבירה צו פרואוון טרעפן אויך א לעזונג צו אונזער ווייטאג, ווי איידער עס בלויז דיסקוסירן.

[פאקטיש]

ביי אייוועלט פארט מען פון איין פראבלעם צום צווייטן, אן ענדיגן א נושא.
אפשר דארף זיין אן אנאליסט וואס זאל קלאפן מיטן האמערל ביי יעדע שלוס פון אן אפהאנדעלונג און זאגן א סך הכל מיט ראקאמענדאציעס (דאס גייט אויך ווערן געליינט און געגאנגען)

[פונקטליך]

רבי טעראפיסט: היינטיגע ישיבה סיסטעם איז א רעסעפי אריינצולייגן בחורים אין א סכנה (לשונו)

[סביב העולם]

ארויפגעברענגט לכבוד די יארטאג

[סביב העולם]

ראשית וועלן מיט אנפאנגען מיט די טריקענע נייעס, אז הרה"ג ר' אהרן קרויס שליט"א רב ור"מ שער התלמוד ובית שמואל האט געזאגט א פייערדיגע דרשה איבער די טעמע, (ווער ס'וויל מזכה זיין דעם ציבור זאל אהער ברענגען די דרשה)

דא קענט איר הערן די דרשה

[רופא נפשות]

איני מכניס ראשי בין ההרים הגבוהים, נאר צוויי פאקטן וועל איך דערציילן:

אני הקטן האט געהאט אמאל א מגיד שיעור וואס האט מיר געזאגט, פון דיר וועט שוין גארנידט אויסוואקסן.

און למעשה?

[סביב העולם]

כאפ א בליק אויף סיי ועלכע תגובא פון אים וועסטו זען וואס איז אויפגעוואקסן פון אים

[געשיקטער]

לעצטענס געזעהן (ןןי געדענק איך נישט) א מודעה פון א נייעם מוסד "ישיבה ד'ליבערטי"
געשטעלט אויף "תורה עם דרך ארץ" געאייגענט פאר בחורים וואס קענען נישט איינזיצען מער ווי
געציילטע שעות און מען מיט זיי אומנות

האט אימציער אינפארמאציע מי בראש וכ'?

[אלט מאנרא]

געהערט אז א געוויסע גרויסע חסידישע ישיבה דא אין חוץ לארץ, וואס פאריגע יאר האבן זיי געהאט קרוב צו 1100 בחרים האט אנגעהויבן די זמן מיט בלויז 750, עס איז קלאר אז עס דארף א "א ערנסטע באטראכטנג איבער די מהלך הישיבה", פארוואס דאס איז געשעהן.

[זבחי צדק]

געהערט אז א געוויסע גרויסע חסידישע ישיבה דא אין חוץ לארץ, וואס פאריגע יאר האבן זיי געהאט קרוב צו 1100 בחרים האט אנגעהויבן די זמן מיט בלויז 750, עס איז קלאר אז עס דארף א "א ערנסטע באטראכטנג איבער די מהלך הישיבה", פארוואס דאס איז געשעהן.

פשוט, ווי אזוי ס'יז 'געשעהן', און עס דארף נישט 'אזא גרויסע באטראכטונג'.....
אזוי ווי מכת צפרדע, וויפיל מען האט געקלאפט דערויף איז געווארן אסאך קליינע צפרדעים
כשם שאירע בצפרדע אירע לישיבה
די גרויסע ישיבה האט זיך צישפליטערט פאר עטליכע קלענערע ישיבות...
נייפעסט [געעפנט א ישיבה גדולה דעם זמן], מיהאלדי, זלאטשוב, קנין תורה [הארטמאן], ועוד ועוד....
אויב זוכסטו די 'פארלוירענע' בחורים העסטו זיי 'אלע' ערגעץ דארטן טרעפן....

סך הכל, האט מען מחדש געווען אז מען קען מאכן געלט פון די בחורים, האט מען זיך ציגעכאפט דערצו, והבן.....

[מי יודע]

לעצטענס געזעהן (ןןי געדענק איך נישט) א מודעה פון א נייעם מוסד "ישיבה ד'ליבערטי"
געשטעלט אויף "תורה עם דרך ארץ" געאייגענט פאר בחורים וואס קענען נישט איינזיצען מער ווי
געציילטע שעות און מען מיט זיי אומנות

האט אימציער אינפארמאציע מי בראש וכ'?

ווען וועלט וואלט געווען וועלט, און ווען נישט דעם 'פאסטאך', וואלט געדארפט זיין עטליכע אזוינע ישיבות, א גרויסע פראצענט פון די היינטיגע בחורים זענען בכלל נישט אויסגעשטעלט צום סיסטעם פון די היינטיגע ישיבות, ווי איך האב לעצטענס געהערט א גרויסן מחנך רופט דאס אן סדום בעטל, יעדער בחור מוז אריינפיטן דארט, איז ער צו לאנג האקט מען אים אפ די פוס, איז ער צו קליין ציהט מען אים אויס

[זעירא דמן חבריא]

האלט איך אויך מיט א געוויסע פאל פון א פיינעם בחור וואס מען משלח געווען פון א בארימטע ישיבה פון א קהילה (נישט אין אמעריקא), און בכלל נישט איינגעמאלדן געהעריג פאר די עלטערן וואס די פראבלעם איז געווען, אז זיי זאלן דאס קענען מסדר זיין. די עלטערן זענען געווען אויסער זיך, נישט ויסענדיג וואס האט זיי באטראפן, און פארשטייט זיך אז דאס האט אויך צומישט דעם בחור, האלטענדיג איבער א וואך אינעם זמן, און וואס ערווארטעט מען פון אזא נשמה ווען ער וועט שוין ברחמים גדולים יא צוריקגענומען ווערן, נאכ'ן דורכגיין אזעלכע השפלות?
כ'בין נישט אזוי באקאנט אינעם גדר פון שפיכות דמים ווי די אנדערע שרייבער דאהי, אבער לדעתי איז עס אין די געגנט דערפון.

[אלט מאנרא]

געהערט אז א געוויסע גרויסע חסידישע ישיבה דא אין חוץ לארץ, וואס פאריגע יאר האבן זיי געהאט קרוב צו 1100 בחרים האט אנגעהויבן די זמן מיט בלויז 750, עס איז קלאר אז עס דארף א "א ערנסטע באטראכטנג איבער די מהלך הישיבה", פארוואס דאס איז געשעהן.

פשוט, ווי אזוי ס'יז 'געשעהן', און עס דארף נישט 'אזא גרויסע באטראכטונג'.....
אזוי ווי מכת צפרדע, וויפיל מען האט געקלאפט דערויף איז געווארן אסאך קליינע צפרדעים
כשם שאירע בצפרדע אירע לישיבה
די גרויסע ישיבה האט זיך צישפליטערט פאר עטליכע קלענערע ישיבות...
נייפעסט [געעפנט א ישיבה גדולה דעם זמן], מיהאלדי, זלאטשוב, קנין תורה [הארטמאן], ועוד ועוד....
אויב זוכסטו די 'פארלוירענע' בחורים העסטו זיי 'אלע' ערגעץ דארטן טרעפן....

סך הכל, האט מען מחדש געווען אז מען קען מאכן געלט פון די בחורים, האט מען זיך ציגעכאפט דערצו, והבן.....

עס איז נישט קיין נייע זאך אז מען קען פון דעם מאכן געלט, די סיבה איז אז די בחרים זיכן נישט אהין צו גיין, און דאס האט געברענגט די אלע פרישע ישיבות, און דאס דארף יא א גרויסע באטראכטונג.

[זעירא דמן חבריא]

יעך מיין אז מען זאל האלטן די שמועס מער באופן כללי און נישט אריינגיין אין צויל דיטעילס ווייל עס קען ברענגן צו מחיקה או סגירה ודי
ענדערש לאזן דעם נושא אין אלגעמיין וויל ס'איז נוגע פאר אלע ישיבות בכל מקומות שהם און נישט בלויז איין ספעציפישע מקום.

[קלאָצקאָפּ]

מענין לענין באותו ענין.

Capture.JPG (47.12 KiB) געזען 2049 מאל