וויאזוי זאגט מען עס אין אידיש?

די אחראים: יאנאש,אור המקיף,אחראי,געלעגער

אוועטאר
אינטעליגענט
שר חמש מאות
תגובות: 877
זיך איינגעשריבן אום: דינסטאג סעפטעמבער 02, 2008 6:23 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אינטעליגענט »

יידישיסט האט געשריבן: איך פארשטיי נישט, איר זאגט אז "יחסית=באציענדיג, האב איך נישט געמיינט אז דאס איז די טייטש נאר דער נאנטסטער באדייט", און אויף רעלאטיוו שרייבט איר "רעלאטיוו איז די באדייט, נישט די אפטייטש", נו - זענען זיי דאך העכסטנס נישט אנדערש, ביידע באצייכענען דעם "באדייט" און נישט דעם "טייטש". נישט אזוי?
למעשה, פארשטיי איך אז איר מיינט צו זאגן אז "באציען" האט כאטש שייכות מיט "יחס" - כאטש "באציענדיג" איז נישט דער גענויער אפטייטש פון "יחסית", אבער "רעלאטיוו" גלייבט איר אז עס האט אינגאנצן נישט קיין שייכות מיט יחס פון א בוכשטעבליכן זין. דער אמת איז אבער, אז דאס ווארט "רעלאטיוו" איז יא סיי דער בוכשטעבליכער טייטש און סיי דער פונקטליכער באדייט ממש. דער אונטערשייד איז נאר אז "באציען" איז אריגינעל דייטש, בעת וואס "פראפארץ" און "רעלאטיוו" איז לאטייניש ("פראפארציע" באציט זיך צו א מאס אדער גרייס אדער פראצענטן פון א זאך אין פארגלייך צו אנדערע, און "רעלאטיוויטעט" באצייכנט יעדן סארט "שייכות" און "באציאונג" צו אנדערע זאכן). אויף ענגליש זאגט מען "אין צוזאמענהאנג" (וואס עס איז שייך דער זאך) related to, און א קרוב הייסט אויף ענגליש relative. באציאונגען הייסט "relations".


איך האב מיך לכאורה שלעכט אויסגעדרוקט, איך האב מכוון געווען, אז די ווארט יחס מיט אלע בניינים וואס ווערן דערפון געבויעט, באדייטן אלע די "פעולה" פון מיחס זיין איינס צום צווייטן, קומט אויס די אפטייטש פון יחס מוז זיין "ציעהן, באציען" וכדו', משא"כ דאס ווארט "רעלאטיוו" דאס איז שוין אן הגדרה אויף א מהות [מעגליך דאס איז זעלבסט איז נישט ריכטיג, אבער ווי איך פארשטיי איז רילעישאן אן ענין פון א פאקט פון א שייכות], ענליך צום ווארט שייכות, [כאטש מ'מאכט דערפון אויך בניינים פון מתפעל וכדו' אזוי ווי משתייך, אבער דאס איז שוין געבויעט אויף א יסוד פון א פאקט] וועגן דעם האב איך געזאגט אז דאס איז נישט די פונקטליכע אפטייטש, אבער באמת ביסטו לכאורה גערעכט, וויבאלד מ'האט באשאפן א נייע טערמין וואס זאל אנדייטן אויף די פאקט פון שייכות, ווערט דאס דער אפטייטש, כאטש ס'טייטשט נישט אפ דעם ענין פון יחס.

זאלסט מיר אנטשולדיגן אז איך ניץ נישט די ריכטיגע ווערטער זיך צו פארשטיין געבן, איך בין פשוט נישט אזוי באקאנט ווי דיר מיט אלע שפראך טערמינען.

פארשלאפן!
אן אינטערעסאנטע באמערקונג, אבער בכל אופן ווערט פון דעם געבויעט בניינים פון פעולות מיחס יחוס מיוחס מתייחס, וואס ווערט באניצט אלץ באציען, אדער ציען א שייכות פון איינס צום צווייטן, טאקע אזוי ווי מ'ציט די יחוס פון דור צו דור וכדו'.
אוועטאר
הערשי קניהויז
שר חמש מאות
תגובות: 842
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך דעצעמבער 24, 2008 1:23 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך הערשי קניהויז »

איך גלייך נישט צו פארדרייען דעם שמעוס דא, אבער איין שאלה נאר, ווי אזוי זאגט מען קעטשי (catchy) אויף אידיש?
אוועטאר
מיללער
שר עשרים אלף
תגובות: 27044
זיך איינגעשריבן אום: דאנערשטאג יוני 14, 2007 9:48 am

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך מיללער »

פארשלאפן,
עס וואלט טאקע אינטערעסאנט געווען צו הערן ווען דער 'יחס' איז געווארן מאדערניזירט צו 'אין פארגלייך' אדער 'בשייכות', איך געדענק נישט צו זעהן דעם טערמין אין ספרים, כ'ציטער צו דאס איז נישט ריין עברית.

מר. קניהויז,
וואס מיינט 'קעטשי' וואס דו פרעגסט?
אינעם דיקשאנערי איז פארהאן פיר דעפעניציעס, וועלכע באדייטן מער ווייניגער א 'כאפ' וכדו'.

למעשה אין 'סלענג' גערעדט נוצען עס מענטשן פאר 'אנשטעגיקע' קרענק אדער פארקילעכטסער.
יידישיסט
שר חמש מאות
תגובות: 618
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אוגוסט 13, 2008 10:48 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך יידישיסט »

איך האב פשוט אזוי פארשטאנען אז "יחס" אלס באציאונג איז נישט אריגינעל לשון-הקודש. אויף לשון-הקודש טרעפט מען דאס נאר אלס "יחוס" פון א משפחה, דאס איז גאנץ זיכער נישט קיין לשון-הקודש, עס וואונדערט מיך אז עמיצער האט אנדערש געקלערט. די באהאנדלונגען דא איבער דעם ווארט "יחס" איז געווען באצויגן צו דער פראגע פון "הכל-בכל-מכל" וואס האט געפרעגט וויאזוי צו איבערזעצן דעם העברעאישן טערמין - מיינענדיג דערמיט דעם מאדערן-העברעאיש און נישט לה"ק.

(מר. קניהוז מיינט ווארשיינליך טאקע דעם "סלענג" ואס דאס איז אויף יידיש "אנשטעקיג" ווי מיללער זאגט. נוצנדיג דאס אלס ווערב זאגן פיל "איינשטעקן", עס איז אבער ווארשיינליך א טעות, דען "איינשטעקן" מיינט "אריינשטעקן איין זאך אין אן אנדערער זאך". עס איז ריכטיג צו זאגן "עס קען אנשטעקן אנדערע", און אנדערע קענען עס "איבערכאפן", אדער "ווערן אנגעשטעקט").
אוועטאר
farshlufen
שר שלשים אלף
תגובות: 35253
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך farshlufen »

הרב מיללער, איר וועט באמערקן אז איך האב מיך געשטעלט קורץ פון צו זאגן אז דאס איז ריין עברית, הגם ס'איז שטארק יתכן, ווייל איך האב אסאך טערמינען אין בנינים וואס טייל ווילן אנהענגען אין אליעזר פערלמאנען שר''י געטראפן אסאך פריער אין ספרים.

דער ר''א בעל התשבי אין מתורגמן זאגט אויך אז דאס האט נאר מיט משפחה צוטאן, אינטערעסאנט איז אז די ווארט ''גנוסיא'' שטעלט ער אויך צו צו דעם מיט שטארקע ראיות פון תרגום.
דאע"ג דכבר למד הרבה פעמים כל התורה והמצות, מ"מ כשיגיע המועד חייב לשאול ולדרוש בהלכות כל מועד ומועד בזמנו [ב"ח]
אוועטאר
הערשי קניהויז
שר חמש מאות
תגובות: 842
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך דעצעמבער 24, 2008 1:23 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך הערשי קניהויז »

יא דאס האב איך טאקע געמיינט, שכוח האסט מיר ארויסגעהאלפן, אנטשולדיגט פארן שטערן, זייטס ווייטער ממשיך, איך הער זיך צו פון דערזייט.
אוועטאר
אינטעליגענט
שר חמש מאות
תגובות: 877
זיך איינגעשריבן אום: דינסטאג סעפטעמבער 02, 2008 6:23 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אינטעליגענט »

מיללער האט געשריבן:פארשלאפן,
עס וואלט טאקע אינטערעסאנט געווען צו הערן ווען דער 'יחס' איז געווארן מאדערניזירט צו 'אין פארגלייך' אדער 'בשייכות', איך געדענק נישט צו זעהן דעם טערמין אין ספרים, כ'ציטער צו דאס איז נישט ריין עברית.

ס'איז מיר א פלא פארוואס דער עולם דא איז מסכים צו אזא טעאריע, בעת וואס מ'געפינט דעם טערמין יחס היבש אין די ספרי הדקדוק, איך וועל אראפברענגען איין דוגמא פון ספר הדקדוק לרמח"ל, דאס האב איך צו די הענט.
[דא האט ער אפילו א מתפעל "התיחס"]
אטעטשמענטס
ספר הדקדוק לרמח"ל - יחס
ספר הדקדוק לרמח"ל - יחס
Ramchal-Yachas.jpg (163.2 KiB) געזען 2724 מאל
יידישיסט
שר חמש מאות
תגובות: 618
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אוגוסט 13, 2008 10:48 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך יידישיסט »

עס איז אינטערעסאנט וואס אינטעליגענט ברענגט צו דעם באנוץ פון דעם באדייט אלס "באציען", דאס איז אבער טאקע א "מושאל" פון "יחוס/יוחסין" וואס מיינט - אפשטאם (זעה טאקע דארט אין ס' הדקדוק לרמח"ל אין א פרק פריער אויף "מיני השמות" ווי ער שאפט א הגדרה מיט'ן נאמען "שם היחס" וואס מיינט א נאמען וואס צייגט אויפן אפשטאם פונעם מענטש (אזוי-ווי "יהודי, עברי, פרסי, בבלי," א.ד.ג.). עס איז אבער אינטערעסאנט ווי ער רופט אן שפעטער די ערשיינונג פון סמיכות מיט'ן נאמען "יחס השמות".

למעשה זוכנדיג אין אלע מקורות איבער דעם טייטש פון דעם ווארט "יחס" האב איך געזעהן דאס זעלבע ווי פארשלאפן מיט מיללער אז עס ווערט לויט יעדן געטייטשט "אפשטאם". אפילו אזוי ווייט ווי אינעם "ערוך השלם" (פון קאהוט) ווערט אויך נישט דערמאנט אזא באגריף פון "באציען", ער שרייבט אזוי אויפ'ן ווארט "יחס": פי' ענין ידיעת המשפחה מאבות, מלשון מקרא יַחַשֹ. און דא טייטשט ער אויף גויאיש: Genealogie ("משפחה'לאגיע", "genos" הייסט אויף גריכיש "אפשטאם" אדער "ראסע". פון דעם איז דאס ווארט genesis מיט וואס "ספר בראשית" ווערט אנגערופן ביי די גויים וואס דאס באדייט "דער אריגין [מקור]" מיינענדיג דעם אנפאנג פון דער וועלט - "בראשית". פון דעם איז דאס ווארט "גענען" און "גענעטיקע" וואס מיינט אויך פונעם אפשטאם. פון דא איז דאס ווארט "גנוסיא" וואס תרגום טייטשט אויף "משפחה" - ווי פארשלאפן האט צוגעברענגט). מיר טרעפן טאקע דערפון פעלים אויך זאגנדיג "מתייחס" (ער שטאמט אפ) אדער - אין חז"ל - "יחסו הכתוב" (דער פסוק האט אויסגעשריבן זיין יחוס), א.ד.ג. אבער עס מיינט דא אויך נאר "שטאמען" (וואס איז אויף יידיש/דייטש אויך א געשאפענער ווערב פונעם ווארט "שטאם" וואס מיינט אן עיקר און שורש, אזוי-ווי "דער שטאם פונעם בוים"). דער תרגום אויף פיל פלעצער טייטשט דאס ווארט "משפחה" אלס "יחוס" אויף אראמיש (גניסא איז ענדערש גריכיש-לאטייניש).

אויך אין א היינטיגן מאדערנעם ווערטערבוך אויף ווערטער פון תנ"ך (פון יהושע שטיינבערג) האב איך געזעהן טייטשן דאס ווארט "יחש" - תולדות איש ומקור משפחתו, און אויף "התייחס": הִחָשֵׁב לתולדות משפחה או שבט. עס איז אלזא קלאר אז אין תנ"ך מיינט דאס אויסדרוקליך דעם אפשטאם און אזוי אויך אין חז"ל. ווייזט אבער דאך אויס אז שפעטער האט מען פון דעם געשאפן א געבארגטן אויסדרוק אויף באציאונגען. נו, איז דאך הרב פארשלאפן גערעכט געווען אז מען טאר נישט פסק'ען שנעל אפילו ביי א ווארט וואס געפינט זיך נישט אפ אין די מקורות פון תנ"ך און חז"ל, דען עס קען זיין אן אנטוויקלט ווארט פונעם מיטלאלטער. איך האב פשוט נישט געטראכט פון דעם יעצט, אבער עס איז קלאר אין אלגעמיין אז פיל ווערטער וואס האבן צומאל נישט קיין שום מקור זענען דאך שוין אנטוויקלט געווארן מיט א געוויסן באדייט אינעם מיטלאלטער. נעם אזא ווארט ווי "משפט" (א זאץ) וואס איך האב געפונען אינעם מלבי"ם, ווייזט אויס אז עס איז טאקע לעצטנס אנטוויקלט געווארן, אבער נישט דווקא א חידוש פון פערלמאן שר"י. דאכט זיך אז מיט'ן ווארט "חשמל" אלס עלעקטעריציטעט איז גארנישט אנדערש די מעשה, דען עס איז גאנץ מעגליך שוין נתחדש געווארן דורך דעמאלטדיגע שרייבער זוכנדיג א העברעאישן טערמין פאר "עלעקטריציטעט", זיי האבן זיכער נישט געווארט אויף בן-יהודא'ן ביז ער וועט ארויסקרייצן עפעס א ווארט.

אינטערעסאנט איז אז אויף יידיש האט מען אויך געשאפן א געבארגטן אויסדרוק פונעם ווארט "יחס" נאר גאר אין דער פארקערטער ריכטונג. ווי איז אז איינער האט א ספעציעליטעט איבער אנדערע און ער איז מער ארויסגעהויבן דאן איז ער אויף יידיש "א גאנצער מיוחס", און א חשובע זאך איז אויף יידיש "א גאנצער ייחוס". דא איז געבארגט דער באדייט פון "חשיבות" פונעם ווארט "אפשטאם" וואס מיינט נישט דווקא א חשוב, נאר געווענליך די וואס האבן געהאט א יחוס זענען געווען מער ארויסגעהויבן ביי אידן וויבאלד מען האט געוויסט אז זייער משפחה-היסטאריע איז א ריינע (משפחות מיוחסות בישראל).
אוועטאר
farshlufen
שר שלשים אלף
תגובות: 35253
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך farshlufen »

הרב אידישיסט, אז מען רעדט שוין פון די ווארט גנוסיא, דא האט איר א מזרחי סוף פרשת וישב אויף די ווערטער פון רש''י הק' ד''ה יום הולדת, יום לידתו וקורין לו יום גנוסיא.:

יום גנוסיא. פירוש יום הלידה כי הלידה נקראת בלשון יון ינישיי''א, והיו''ד והגימ''ל שוין במבטא, והשי''ן בלשון יון הוא סמ''ך בלשוננו.עכ''ל

דעם שטיקל רא''ם ברויך א ביאור פון א בקי בלשונות, טא נעמטס די מיקראפאן אין די האנט און זייטס אזוי גוט טוטס אונז עס ערקלערן.

מיט פיל דאנק פון פראנהויז.

אויסערדעם גיט א בליק אריין אין משכיל לדוד און זיין תלמיד דער באר בשדה וואס זיי פרעגן אויף רש''י פון די גמרא אנהויב ע''ז, ונלאתי להעתיקו.
דאע"ג דכבר למד הרבה פעמים כל התורה והמצות, מ"מ כשיגיע המועד חייב לשאול ולדרוש בהלכות כל מועד ומועד בזמנו [ב"ח]
אוועטאר
קרעמער
שר עשרים אלף
תגובות: 28338
זיך איינגעשריבן אום: זונטאג יוני 25, 2006 12:34 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך קרעמער »

מיין ארימע דעת ווייסט אז אנדרוגינוס איז צוויי ווערטער, אנדר"ו מיינענדיג זכר און גינו"ס נקיבה, דערמיט פארשטיי איך פארוואס די פרויען דאקטורים רופן זיך א"ב "גין", ווייל די אברי הנקיבה ווערן אויף גריכיש גערופן "גין". דערמיט איז פארשטענדליך פארוואס א געבורט הייסט גנוסיא, און יחוס גיניאלעדזשי.
בען בלישעם

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך בען בלישעם »

קרעמער האט געשריבן:מיין ארימע דעת ווייסט אז אנדרוגינוס איז צוויי ווערטער, אנדר"ו מיינענדיג זכר און גינו"ס נקיבה, דערמיט פארשטיי איך פארוואס די פרויען דאקטורים רופן זיך א"ב "גין", ווייל די אברי הנקיבה ווערן אויף גריכיש גערופן "גין". דערמיט איז פארשטענדליך פארוואס א געבורט הייסט גנוסיא, און יחוס גיניאלעדזשי.


איך וויל/קען דיר נישט אפווענדן, אבער עס קוקט נישט אויס ווי עס זאל האבן א שייכות.
איינס איז GEN און דאס אנדערע איז GYN.
בני היכלא
שר האלפיים
תגובות: 2655
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך מאי 02, 2007 12:01 am

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך בני היכלא »

גין איז א קיצור פון דזשינעקאלעדזשי און א"ב איז א קיצור פון אבסטעטריק.
און אגב קרעמער, נישט נאר מיינט עס זכר ונקיבה, עס באטרעפט גאר אזויפיל, רעכן איבער אויב איך דמיון נישט?
אוועטאר
קרעמער
שר עשרים אלף
תגובות: 28338
זיך איינגעשריבן אום: זונטאג יוני 25, 2006 12:34 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך קרעמער »

אנדרוגינוס = 390
זכר ונקבה (אן די י') = 390
אוועטאר
שוועמל
שר עשרת אלפים
תגובות: 14263
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יולי 19, 2006 8:40 pm
לאקאציע: גידולו בכל מקום

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך שוועמל »

androgenesis אין די היינטיגע דיקשאנערי ווערט באנוצט אנצודייטן א זכר מיט א קאנדישאן וואס לאזט נישט רעפראדוצירן, און נישט א זכר ונקבה. געבויט אויפן יסוד androgen.
איך בין נישט באקאנט מיט די פונקטליכע מעדיקעל טערמינען אבער בהשקפה ראשונה זעט נישט אויס ווי די צווייטע העלפט genesis זאל האבן א שייכות מיט א נקבה.
שוש אשיש בה', תגל נפשי באלקי! (ישעיה סא)
בען בלישעם

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך בען בלישעם »

נאכאמאל, עס איז מעגליך אז עס באטרעפט די זעלבע, אבער נקבה הייבט זיך אן GYN און יחוס GENE.
DNA נעמט מען א סעמפל פון די ''GENES'' און מען קוקט צו מען קען עס ''מייחס'' זיין מיט אן אנדערע GENE סעמפל פון דעם מענטש אדער גאר פון א' מבני המשפחה, וואס ווי באקאנט לויפט אין יעדע משפחה די זעלבע GENES.
יידישיסט
שר חמש מאות
תגובות: 618
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך אוגוסט 13, 2008 10:48 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך יידישיסט »

עס איז זיכער ווי בן-בלי-שם זאגט. gyne הייסט א פרוי אויף גריכיש, און genos (אויף גריכיש) אדער genus (אויף לאטייניש) הייסט א סארט אדער א אפשטאם. מען טאר די צוויי נישט אויפמישן (כאטש עס איז אינגאנצן נישט אוועקצומאכן אז די צוויי ווערטער זענען פארברודערט אין גריכיש, דאך יעצט פאקטיש גערעדט זענען זיי באזונדערע ווערטער). דאס ווארט androgen וואס שוועמל ברענגט צו איז אינגאנצן נישט דאס זעלבע ווי "אנדרוגינוס" וואס מיר קענען פון דער גמרא. אן אנדרוגיני איז צוזאמגעשטעלט פון אנדרו-גינוס וואס מיינט א מאן-פרוי, אבער דער סופיקס gen אינעם ווארט וואס שוועמל גיט אן איז דאך דאס דער באקאנטער "גען" (פון גענוס) און נישט "גין" וואס מיינט א פרוי. לויט ווי איך פארשטיי פון די מקורות אויפ'ן נעץ ווי דאס ווארט ווערט באשריבן איז די רעדע פון א סארט "גען" (דזשין אויף ענגליש) וואס רופט זיך "אנדראָדזשען", איך האב פון דעם נישט געהערט און איך קען אויך נישט די מעדיקאלע טערמינען, עס איז נאר קלאר אז עס איז נישט די רעדע פון אונזער אדרוגינוס.

די גימטריא פון בני-היכלא אויף אנדרוגינוס איז וואונדערבאר!! אין דער גויאישער וועלט איז פארהאן נאך א ווארט פאר אן אנדרוגיני, און איך מיין אז דאס איז ביז היינט מער אין באנוץ ווי דעם "יידישן" אנדרוגינוס. א מענטש מיט סימנים פון ביידע געשלעכטן ווערט אנגערופן "הערמאַפראָדיטאָס" אויפן נאמען פון א גריכישן מיטאָס איבער א קינד פון די צוויי אפגעטער "הערמעס" (דערמאנט אין דער גמרא אלס הרמז, דאס איז דער גריכישער אפגאט "כוכב חמה", וואס ביי די רעמער האט דאס געהייסן "מערקוריוס" באקאנט אין דער גמרא אלס "מרקילוס") מיט "איפראדיטע" (דערמאנט אין דער גמרא אלס "איפרודיטי". דאס איז דער גריכישער אפגאט "נוגה", וואס האט ביי די רעמער געהייסן "ווענוס"). לויט דער גריכישער מיטהאלאגיע האבן די צוויי געטער געהאט א קינד אינאיינעם וואס האט געהייסן "הערמאפראדיטע" (א קאמבינאציע פון הערמעס-אפראדיטע) און ביי דעם קינד ווערט דערציילט אז דאס האט זיך פאראייניגט מיט א געוויסע נימפע (סאלמאסיס) און פון דאן איז דער הערמאפראדיטע פארוואנדלט געווארן אין א צוויי-געשלעכטיגער. [אזוי-ווי ניטל איז נאנט איז עס טאקע ענינא דיומא. עס וואונדערט זיך צומאל וויאזוי קלערן עס די קריסטן אז דער אפגאט זייערער איז א געבוירענער מענטש, וואס דאס קלינגט דאך זייער קאמיש און אין גענצליכן קאנטראסט מיט לאגיק. ווען אבער מיר הערן אין וואס זיי האבן געגלייבט ביז יויזל האט זיך אנגעריקט, דאן ווערן די אלע קשיות פארענטפערט...]

פארשלאפן שרייבט:
יום גנוסיא. פירוש יום הלידה כי הלידה נקראת בלשון יון ינישיי''א, והיו''ד והגימ''ל שוין במבטא, והשי''ן בלשון יון הוא סמ''ך בלשוננו.עכ''ל

דעם שטיקל רא''ם ברויך א ביאור פון א בקי בלשונות, טא נעמטס די מיקראפאן אין די האנט און זייטס אזוי גוט טוטס אונז עס ערקלערן.


דער ג' מיט'ן י' זענען פון איין מוצא-הפה (גיכ"ק) וואס ציען זייער געמיינזאמען מקור פונעם באק (אותיות החיך). אז איר וועט קוקן אין פריערדיגע ספרים וואס זענען געשריבן געווארן אין פארשידענע לענדער וועט איר זיך אנשטויסן אין פיל חילופים צווישן די צוויי ביי די גויאישע שפראכן. אזוי למשל וועט איר זעהן אז "מאגענצא" ווערט צומאל אנגערופן "מַיֶינץ", דער קירכנפאטער "הִיֶעראנימוס" ווערט אנגערופן אין אונזערע ספרים "החכם הנוצרי גירונימו". אויך - אלס ביישפיל - זעה אינעם "ספר הברית" ווי ער רעדט וועגן געאגראפיע און ער רופט דאס "יעאגראפיע".

אין אמת'ן האב איך מיך טאקע דערויף שטענדיג געוואונדערט, און איך האב פארשטאנען אז עס מוז זיין אז אויף גריכיש און לאטייניש איז פארהאן אן אנדערער קלאנג פאר דעם G וואס דעריבער איז די טראנסליטעראציע דערפון פארשידנארטיג, וויבאלד עס איז נישט קיין זיכערער ג'. די מיסטעריע איז מיר אביסל קלארער געווארן ווען איך בין אמאל געווען אין דער ראמאנישער געגנט אין דער שווייץ (שווייץ איז איינגעטיילט אויף פיר טיילן דורך אן עטנישע צוטיילונג: עס איז פארהאן די גערמאנישע שווייץ, די פראנצעזישע שווייץ, די איטאליענישע שווייץ, און די ראמאנישע שווייץ. יעדער טייל נוצט די שפראך וואס איז זיינס לויט זיין עטנישן מקור. אין דעם ראמאנישן טייל רעדט מען "רעטאָ-ראָמאַניש" וואס צווישן אלע לאטיינישע שפראכן איז דאס די סאמע ענליכסטע שפראך צו דעם אריגינעלן לאטייניש). פארנדיג דארט מיט דער באַן איז מען דורכגעפארן א שטעטל מיט א ראמאנישן נאמען "שלארגינא" (Schlargina), און ביי יענער סטאנציע האט מען אויסגערופן דעם נאמען אלס "שׁלאַריִינַא", דאס האט תיכף געמאכט טראכטן אז אויף לאטייניש איז דער G נישט ווי ביי אונז. איך האב דערוועגן געפרעגט א גוי וואס איז דארט געזעצן, און די תשובה איז געווען גאנץ איינפאך אז דער G זאגט זיך גענוי ווי דער J אויף דייטש (ווי א Y).

איך האב שפעטער באמערקט אז אויף שפאניש איז די זאך אויך כמעט אזוי, דער G ווערט כמעט איינגעשלינגען, און דאס הערט זיך אדער ווי א י' אדער ווי עפעס א שוואכן סארט ג' - עפעס אינצווישן, עס איז ביי מיר נישט אינגאנצן קלאר. איך האב נאכגעזוכט וויאזוי עס ווערט געזאגט אויף גריכיש, און ווי איך פארשטיי איז עס - כאטש היינט - ווי א ג' רפה (דאס הייסט ווי א גאליציאנער ר'). קען זיין עס איז נישט פונקט אזוי נאר עפעס אינצווישן. מערקווירדיג איז אז דער גריכישער גימל (דער "גאם יווני") אין זיין קליינעם פאָרעם (אזוי-ווי אויף לאטייניש איז דא גרויסע און קליינע פארמען פאר יעדן בוכשטאב) קוקט אויס אזוי-ווי א Y, דאס האט זיכער צוטון מיט דעם וואס דער קלאנג איז ענליך צו דעם איפסילאָן (דער גריכישער י' - Y). אזוי צו אזוי איז שוין די פארבינדונג פונעם G מיט'ן י' דאכט זיך גאנץ קלאר.

וועגן דער פראגע איבער דעם "שֹ" איז אביסל אומפארשטענדליך וואס ער מיינט, דען אויב דער ספעציפישער בוכשטאב פון וואס ער רעדט ווערט ארויסגעזאגט ווי אונזער ס', דאן פארוואס דארף ער דאס אנרופן "שֹ"? זאג אז דאס איז א ס' און נישט קיין ש'? עס האט דאך דעם זעלבן קלאנג. נאר עס איז קלאר אז דא האט ער נישט קיין פראבלעם מיט'ן קלאנג נאר פשוט מיט'ן אויסשטעל פון די אותיות און זייער פאראלעליטעט צו די העברעאישע אותיות. דאס הייסט אזוי, אז וויבאלד די גריכישע בוכשטאבן זענען אנטוויקלט געווארן דירעקט פון די העברעאישע אותיות, דעריבער איז פאר כמעט יעדן העברעאישן אות פארהאן א פאראלערער בוכשטאב אין גריכיש מיט כמעט דעם זעלבן נאמען. זייער סדר איז דעריבער אזוי (איך וועל אנצייכענען די אריגינעלע אותיות נעבן יעדן נאמען):

אַלפאַ (א), בּעטאַ (בּ), גאַמאַ (ג), דעלטאַ (ד), עפּסילאָן (ה), זעטאַ (ז), עטאַ (ח), טהעטאַ (ט), יאָטאַ (י), קאַפּאַ (כּ), לאַמדאַ (ל), מי (מ), ני (נ), קסי (ס), אָמיקראָן (ע), פּי (פּ), רהאָ (ר), סיגמאַ (ס – שֹ), טאַוּ (תּ), [די איבריגע בוכשטאבן: איפּסילאָן (אִי), פִי (פֿ), כִי (כֿ), פּסִי (פּס), אָמעגאַ (אָ)].

דער דאזיגער סדר דערמאנט אונז אין דעם סדר פון די לאטיינישע אלפאבעטס וואס איז אויך מער ווייניגער אויף דעם סדר:

A ,(א) B ,(בּ) D ,(ד) E ,(ה) F ,(ו) H ,(ח) I-J ,(י) K ,(כּ) L ,(ל) M ,(מ) N ,(נ) O ,(ע) P ,(פּ) Q ,(ק) R ,(ר) S ,(ש) T ,(תּ)
[די איבריגע בוכשטאבן אויף ענגליש זענען באקאנט, איך האב נאר אויסגערעכנט די וואס זענען אין א סדר קעגן די אלף-בית]

ווי שוין דערמאנט אין אן אנדער פלאץ זענען אויך זייערע צורות ענליך צו די אריגינעלע צורות פון דעם אלטן כתב-עברי (איך האב גראדע ביי מיר אויך א גריכישער פאָנט, עס קען זיך אבער – צוליב א מיר אומבאקאנטע סיבה - נישט ארויפבאקומען אויפ'ן פארום).

יעצט איז פארשטענדליך וואס דער רא"ם מיינט, דען עס איז אים אוודאי קלאר געווען אז דער גריכישער סיגמאַ איז געשאפן געווארן אלס פאראלעל צו דעם שֹ, אויך דאס בילד פונעם בוכשטאב דערמאנט א "ש" (ענליך צו דעם ענגלישן S וואס דערמאנט א ש. אויף גריכיש איז דאס ווי א W וואס ליגט אויף דער זייט. אויף רוסיש איז דער פאראלערער "ש" ממש ענליך צו אונזער ש. אויף כתב עברי האט דאס אויסגעקוקט ווי א W). אויף דעם האט דער רא"ם געשריבן אז זייער שֹ איז למעשה א ס' (אזוי-ווי דער S).
אוועטאר
farshlufen
שר שלשים אלף
תגובות: 35253
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך farshlufen »

הרב אידישיסט , א הערצליכן דאנק פאר דעם לענגערן הסבר יישר כחכם.
דאע"ג דכבר למד הרבה פעמים כל התורה והמצות, מ"מ כשיגיע המועד חייב לשאול ולדרוש בהלכות כל מועד ומועד בזמנו [ב"ח]
אויפריכטיג
שר שלשת אלפים
תגובות: 3445
זיך איינגעשריבן אום: דינסטאג דעצעמבער 16, 2008 8:10 pm
לאקאציע: ביים געפילטערטן קאמפיוטער

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אויפריכטיג »

איך מיין איך מעג שוין אריינרעדען פון א אנדערע נושא.
ווי אזוי זאגט מען אי אידיש "איזון"?
אוועטאר
קרעמער
שר עשרים אלף
תגובות: 28338
זיך איינגעשריבן אום: זונטאג יוני 25, 2006 12:34 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך קרעמער »

וואס מיינט דאס? צוהערן? האזנה?
אויפריכטיג
שר שלשת אלפים
תגובות: 3445
זיך איינגעשריבן אום: דינסטאג דעצעמבער 16, 2008 8:10 pm
לאקאציע: ביים געפילטערטן קאמפיוטער

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אויפריכטיג »

נא, איך מיין 'איזן וחיקר'.
אוועטאר
שוועמל
שר עשרת אלפים
תגובות: 14263
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יולי 19, 2006 8:40 pm
לאקאציע: גידולו בכל מקום

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך שוועמל »

פון לשון מאזנים, געוואויגן און אויסגערעכענט. (באלאנסירט)


און צו יידישיסט;
וויפיל איך מיין אז 'דאס איז עס' וויפיל נאך האט דער יידישיסט צו שרייבן, ווער איך געוואויר אז איך לעב אין א טעות מוחלט.
אזא שלל מיט ידיעות איבער שפראכן האב איך נאכנישט געזען אין ערגעץ
שוש אשיש בה', תגל נפשי באלקי! (ישעיה סא)
אויפריכטיג
שר שלשת אלפים
תגובות: 3445
זיך איינגעשריבן אום: דינסטאג דעצעמבער 16, 2008 8:10 pm
לאקאציע: ביים געפילטערטן קאמפיוטער

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך אויפריכטיג »

מקור?
מליץ

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך מליץ »

אויפריכטיג פרעגט "מקור?"

לויט וויפיל איך דענק איז דער יידישער ווארט דערויף 'אריגין' (אריגינעל) איך זעה עס אבער נישט געשריבען, איז פארהאן א בעסערע אדער מער גאנגבארע ווארט?
גד
שר מאה
תגובות: 171
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך פעברואר 20, 2008 12:47 am

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גד »

פילייכט אפשטאם
דער אנפאנג
אוועטאר
farshlufen
שר שלשים אלף
תגובות: 35253
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך farshlufen »

וואס אייער פראגע?
די טייטש פון די ווארט מקור?
אדער גאר די מקור פון די טייטש פון ''איזן'' וחיקר?
דאע"ג דכבר למד הרבה פעמים כל התורה והמצות, מ"מ כשיגיע המועד חייב לשאול ולדרוש בהלכות כל מועד ומועד בזמנו [ב"ח]
שרייב תגובה

צוריק צו “שפראך, גראמאטיק און דקדוק”