לוי האט געשריבן:איך וועל נישט מאכן קיין הקדמות, איך וועל גראד זאגן וואס איך וויל. איך האב זייער הנאה דא אין קרעטשמע, אבער איך האלט מיך ציריק פון שרייבן, ווייל איך ווייס אז איך קען נישט גוט די כללים פון שרייבן. אפילי מען האט שוין דא דיסקאסט אסאך ווערטער, ווייס איך נאך אלץ נישט ווא סווען וואו/ווי צו ניצן, נעם איך מיר דו כוחות און איך וועל פארלאנגן נאר פון די וואס קענען טאקע גוט אידיש, אז דא אין דעם אשכול, זאלן זיי מיר פארעכטן מיינע טעותים.
פארשטייט זיך אז נאר אויב זיי האלטן דערביי
.
אויב נעמט איר טאקע אן מיין פארלאנג, וועל איך אייך בעטן אז ווען איר וועט מיר אויפמערקזאם מאכן אויף א טעות, זאלט איר אנוויזן די בעסטע וואס איר קענט פון וועלעכע תגובה איר שרייבט. צו מיט א לינק, אדער מיט א צטט.
ביטע נישט פארדרייען די אשכול מיט זאכן וואס האט נישט מיט מיינע תגובות, אויב איך מעג בעטן, זאלן די מנהלים זאלן עס אינפארסן ווי ווייט מעגליך.
יישר כח פאר אייך אלע.
איך האף אז דו וועסט הנאה האבן פון די אינפראמעישן
כללים פון אידיש
און - אין
און - נאך א זאך - טיש און בענקלאך - סימן: און מיינט נאך 1 און שרייבט איינס זעלבע ווי ו
אין - אינעווייניג - סימן: א י איז קליין ווייל ס'ליגט אינעווייניג
וואו - ווי - ווי
וואו - ווען מען פרעגט אויף א פלאץ, למשל: וואו וואוינסטו, וואו שטייסטו
ווי - ווען מען פרעגט אויף א זאך, למשל: ווי ווייט איז דיין הויז
ווי - שרייבט מען אויך אמאל אנשטאט די ווארט "וויבאלד" למשל: ווי זי האט געענדיגט.
סימן: קען מען זאגן וועלכע פלאץ אנשטאט וואו? אויב יא איז דאן וואו.
אויבן - אויוון
אויבן - אין דער הויך - בעסטע סימן! דער אויבערשטער איז אויבן און איבעראל
אויוון - די פלאץ וואו מען באקט - סימן: אויוון האט עטליכע העלצער ווו - אזוי ווי ביי אן אמאליגע אויוון
נעבן - לעבן
נעבן - נאנט - סימן: נעבן און נאנט הייבן זיך אן מיט א "נ"
לעבן - דאס חיות פון א זאך
אן - א
אן - פאר א ווארט וואס הייבט זיך אן מיט אן "א" אדער "ע", ווי למשל: אן עפל, אן עושר
א - פאר א ווארט וואס הייבט זיך אן מיט אלע אנדערע אותיות, ווי למשל: א טיש, א מענטש
צו - צי-ה
צו - ווען מען וויל זאגן עפעס א שייכות צו א צווייטע זאך, למשל: גיי צו איר
צי-ה - שלעפן, למשל: צי-ה ארויס די שטריק, איך צי-ה צוריק
סימן: ציה - מ'שלעפט נאך די "י" א "ה"
פול - פיל
פול - אנגעפולט ווען עפעס האט שוין נישט קיין פלאץ, למשל: די גלאז איז פול - אנגעפולט
פיל - אסאך, למשל: פיל מצוות
די אותיות "ען" לייבט מען צו ביי די ענדע פון א ווארט:
ווען די ווארט ענדיגט זיך מיט: מען, נען, נקען, נגען, למשל: זינגען, קלאנגען, ווינקען.
אויב א ווארט ענדיגט זיך מיט "לן" שרייבט מען אמאל "לן" און אמאל "לען":
לן - אויב פאר די "ל" איז דא א וואקאל, למשל: ווילן, שפילן
לען - אויב פאר די "ל" איז נישט דא א וואקאל, למשל: מאנדלען
ווען די ווארט אליין ענדיגט זיך מיט אן "ע" למשל: טשעפע - טשעפען, שעפשע - שעפשען לאזט מען די ע און מען לייגט צו אן "ן".
דער - די - דו - דאס
דער - אויף יעדע זאך וואס איז לשון זכר (מאן) דער מאן, דער געשעפטסמאן
די - אויף יעדע זאך וואס איז לשון נקבה (פרוי) די פרוי, די בעל הבית'טע
די - אויך ווען מען רעדט בלשון רבים, די טישן, די בענקלאך
די - ווען מען רעדט פון א זאך, די טאפ, די בליי
דו - ווען מען רעדט צו די מענטש צו וועמען מ'רעדט
דאס - אויף א קליינע זאך אדער א קליינע מאס. למשל: דאס קינד, דאס בעטל, דאס שענקל, דאס ביסל, דאס פלעשל, דאס ביסלע (ווייניג), דאס העמדל...
ווען לייגט מען א "ר" ביים סוף פונ'ם ווארט, און ווען נישט,
מיט א "ר" ניצט מען פאר א לשון זכר (מאן) גוטער אינגל
אן א "ר" ניצט מען פאר א לשון נקבה (פרוי) גוטע, וואוילע
דיין, מיין, זיין - דיינע, מיינע, זיינע
דיין, מיין, זיין - בלשון יחיד - דיין שוועסטער דיין פאפיר.
דיינע, מיינע, זיינע - בלשון רבים - דיינע שוועסטערס דיינע פאפירן
זון - זין, פוס - פיס, שוך - שיך, ברודער - ברידער, בוך - ביכער
מיט א "ו" - בלשון יחיד - זון, פוס, שוך, ברודער, בוך - סימן: איינס שרייבט מען זעלבע ווי ו
מיט א "י" - בלשון רבים - זין, פיס, שיך, ברידער, ביכער - סימן: "י" איז א מנין - רבים
האנט - הענט, צאן - ציין, בוים - ביימער, וואנט - ווענט
האנט, צאן, בוים, וואנט - לשון יחיד
הענט, ציין, ביימער, ווענט - לשון רבים
עס זענען דא ווערטער וואס אויב עס קומט דערנאך די ווארט "דעם" קען מען דאס צוזאמען נעמען אלץ איין ווארט מיט אן אויבער שטראך.
למשל: אין דעם - אינ'ם, פון דעם - פונ'ם - פאר דעם - פאר'ן, נאך דעם - נאכ'ן, מיט דעם - מיט'ן, דורך דעם - דורכ'ן, ביי דעם - ביים, ביז דעם - ביז'ן, איבער דעם - איבער'ן, אויף דעם - אויפ'ן
אין אידיש שרייבט מען קיינמאל נישט די אותיות ב,ח,כ,ש,ת,ת
אנשטאט דעם שרייבט מען די אותיות וו,כ,ק,ס,ט,ס
יעדע אידישע ווארט מוז האבן כאטש איין וואקל די וואקאלן זענען א, ע, י, יי, וי, ו
אויב א ווארט האט דריי "ו" לייגט מען אן "א" צווישן דעם צווייטן און דריטן "ו".
למשל: געצוואונגען, וואו, וואונדער, וואונטשן
אויב מען שטעלט צו אותיות צו א לשה"ק ווארט, דארף מען מאכן אויבער שטרעכלעך, צווישן די לשה"ק ווארט און צוגעגעבענע אותיות, למשל: שבת'דיג, יום טוב'דיג
ווען מען שרייבט א אידישע ווארט און מען לייגט צו אותיות ווי "דיג" מאכט מען נישט קיין אויבער שטרעכלעך ווי למשל: אומווילנדיג
ווען מען שרייבט ראשי תיבות דארף מען מאכן אויבער שטרעכער, פאר דעם לעצטן אות.
למשל: לשה"ק, מוצשב"ק, ר"ח יו"ט.
אויב מען שרייבט א לשה"ק ווארט וואס ענדיגט זיך מיט א "י" און דערנאך קומט א "ה" שרייבט מען דאס נישט ארויס, ווייל עס איז השי"ת נאמען נאר מען שרייבט נאכ'ן "י" אן אויבער שטרעכל למשל: תחי', שיחי', חי', על המחי', בתי'
ר"ת אויף אידיש
ווען מען שרייבט ר"ת אין אידיש קומט א פינטל נאך יעדע אות למשל א.א.וו., א.ד.ג.
צייכנס
. - פינטל . - ווען מען ענדיגט א זאץ
? - פראגע צייכן - ווען מען פרעגט א פראגע
! - אויסרוף צייכן - ווען מען איז איבערראשט אדער דערשראקן
, - אונטער - שטרעכל - (קאמע)
' - אויבערשטרעכל - למשל ביי ראשי תיבות
- - אפטייל שטרעכל
: - צוויי פינטלן - פאר מ'שרייבט וואס איינער זאגט
... - ווען די זאך גייט באמת ווייטער
( ) - קלאמערן - ווען די זאך איז נישט די זעלבע וויכטיג ווי די איבריגע
עטליכע ווערטער וואס ווערן גרינג צומישט צווישן "ו" און "י"
שטומע - מענטשן וואס קענען ל"ע נישט רעדן
שטימע - א קול
שטול - א בענקל
שטיל - נישט הויך
שמוץ - מיסט
שמיץ - שלעק