אידישע וועלט פארומס

קודם, איך מיין ערשטנס, וויל איך מיר אנטשולדיגן פארן עולם אז איך בין נישט וועזנד געווען אין די לעצטע שטיקל צייט. איך בין נישט געווען ביי די מעגליכקייט דא צו באזוכן, כאטש וואס איך האב פון צייט צו צייט געכאפט א בליק וואס עס טוט זיך. איך האף אז איך וועל מיר איצט מיר געפונען דא אין קרעטשמע, כבשנים קדמוניות.

אלזא, צום ענין.

ווי אזוי שרייבט מען דאס/די/דעם ווארט? אונטער, אינטער, אדער הינטער?

איינער האט מיר אמאל ערקלערט אז אונטער נוצט ווי למשל: אונטער דעם טיש. אונטער די שורות. און הינטער ווערט גענוצט ווי למשל: הינטער דעם טיר איז געשטאנען דעם מערדער. הינטער דעם טיש איז געזעסן (געזעצן?) דער יונגער מאן.

איך האב נאך אפאר ספיקות, זייט נישט בייז...

פלוצימער אדער פלוצלינגער? אדער מעגליך גאר אן אנדערען אויסשטעל?

פארשווינדען אדער פארשוואונדן?

סיי ווי אדער סייווי?

ער איז געשטאנען לעבן דעם טיש, אדער ער איז געשטאנען נעבן דעם טיש?

וכהנה רבות (אוי, דאס באלאנגט שוין צום לשון הקודש געהענגל...)

קודם א ברייטן שלום עליכם.

איצט צום ענין, א גרויסער אידישיסט בין איך נישט אויב בכלל, אבער איך וועל דיר זאגן וואס איך האלט, על ראשון ראשון אונטער הינטער (אינטער קיינמאל), די חילוק איז אזוי ווי דו האסט ארויסגעברענגט, ווען מען וויל זאגן UNDER זאגט מען אונטער, און ווען מען וויל זאגן BEHIND זאגט מען הינטער.
(די גרעמער אין דיין זאץ פון די הינטער אונטער פראגע איז כלל נישט אויסגעהאלטן, אבער איך וועל נישט אריין דערינען איצט).

דיין צווייטע פראגע איז נישט ארויסגעברענגט כדבעי, די ווארט איז פלוצלינג, דיין פראגע איז לכאורה ווען מען וויל זאגן עפעס איז מער פלוצלינג געשעהן, אבער איך קען נישט קלערן ווי עס איז שייך, סארי.

פארשווינדן - פארשוואונדן, איז דא אן אשכול דא אין די אומגעגנט וואו דער ענין ווערט איצט באהאנדעלט.

סיי ווי - סייווי, קלער איך עפעס אבער איך קען עס נישט ארויסברענגן.

נעבן - לעבן, איז די אמת'ער ווארט נעבן, לעבן זאלסטו ביז די הונדערט און צוואנציג.

יאנאש האט געשריבן:נעבן - לעבן, איז די אמת'ער ווארט נעבן, לעבן זאלסטו ביז די הונדערט און צוואנציג.

ס'איז דא פארשידענע דיאלעקטן.
ס'געדענקט זיך מיר אז ביי אונז אין אוקראינע האבן דווקא געזאגט נישט "נעבן דיר", נאר "לעבן דיר".
עס איז פאראן(ען) נאך אסך אזעלכע וואריאנטן: "ווייניק"/"ווינציק", "פלוצעם"/"פלוצלינג", "צוואחנציק"/"צוואטנציק" א.ד.ג.

קרעיזי;
קודם שלום עליכם.
אונטער און הינטער האט שוין יאנאש ארויסגעברענגט, אבער דאס ווארט אינטער זאגט ער אז מ'נוצט קיינמאל.
דער אמת איז, אז דאס ווארט "אינטער" איז יא א ווארט, אבער בלויז צוזאמען מיט א צווייטן ווארט, צ.ב.ש. אינטערנאציאנאל וכו'. דאס ווארט באדייט אז מ'איז מחבר - צ.ב.ש. - צוויי אדער מער נאציאנאלן, און אינאיינעם ווערט דאס "אינטערנאציאנאל". דאס זעלבע מיט אן אינטערסטעיט הייוועי, וואס דאס מיינט א הייוועי וואס לויפט דורך אין מער פון איין סטעיט.
נעבן מיינט בשכינות, און לעבן מיינט חיות.
פלוצימער און פלוצלינגער איז יאנאש גערעכט. איך זעה נישט וואו מ'זאל עס קענען נוצן, און ס'איז לכאורה נישט קיין ווארט.
פארשווינדן/פארשוואונדן, מיין איך אז ס'טוישט זיך פון עבר צו עתיד. בלשון עבר זאגט מען אז ס'איז פארשוואונדן געווארן, און בלשון עתיד זאגט מען ס'וועט פארשווינדן ווערן.
איך שרייב סיי-ווי. איך ווייס נישט פארוואס, און איך ווייס נישט צי ס'קומט אזוי.
און איך שרייב נישט געזעצן און נישט געזעסן, נאר געזיצן. געזעצן זענען חוקים, און געזעסן איז נישט קיין ווארט.
פרעג וואס נאך דו האסט צו פרעגן. שעם דיך נישט.

שלום עליכם קרעזי, וועלקאם בעק! ווי מיסד יו!

מאשקע; שיין ארויסגעברענגט די באדייט פון "אינטער", הגם עס דאכט זיך מיר אז אונטערנאציאנאל און אירס גלייכן קענען פונקט אזוי געשריבן ווערן מיט א וי"ו.

איך בין מחולק מיט דיין דאכטעניש.

איך בין נישט די גרעסטע מומחה, אבער א דעה מעג איך זאגן.
בנוגע אונטער/אינטער, פארשוואונדן אדער פארשווינדן; איך האב שוין לאנג אריינגענומען די כלל אין קאפ, איך קוק וויאזוי א ליטוואק וואלט גערעדט, גיט א קוק, און נישט - גוט א קיק - למשל.
די זעלבע איז מיט אלע וואוי"ן אדער יודי"ן.
מאשקע, אינטערסטעיט/אינטערנאציאנאל, אין מיינע אויגן זענען זיי פון די אידישע ווערטער-בוך, נאר די שרייבערס האבן אנגענומען אז אלע TIO אין ענגליש, איז אין אידיש מיט א צדי"ק. אין אידיש ווען מ'וויל ארויסברענגן אינטערנאציאנאל, וואלט איך ענדערש געשריבן 'אלוועלטליך' אד"ג.
פלוצימער אדער פלוצלינגער בין איך איינשימיג מיט אונזער אנדערע קאלעגן אז ס'איז נישט פארהאן אזא אויסדרוק.
סיי ווי איז לכאורה נישט איין ווארט, צו מיט א שטרעכל אדער אהן דעם, איז שוין עי מעטער אף טעיסט.
לעבן/נעבן, בין איך מסכים צו מאשקע.

א גרויסן דאנק פאר אייך אלע פארן מיר ארויסהעלפן אין מיינע צווייפלנישען.

איך פארשטיי נישט פארוואס איהר זאגט אז דער ווארט "פלוצימער" איז קיין אויסדרוק. ווי אזוי (וויאזוי?) זאגט מען למשל "זיין פלוצימער אריינקום האט מיר אריינגעלייגט אין פארלעגנהייט"?

אה, דאס איז א גוטע משל, איך מיין אז עס איז דא גראדע א בעסערע ווארט דערפאר, אבער אין אזא פאל שרייבט מען 'פלוצימ'דיגער'.

אט דאס איז מיין פראגע. זאגט מען "פלוצימ'דיגער", "פלוצימער" אדער "פלוצלינגער"?

יעצט רעדסטו ווערטער. לכאורה איז מסתבר אזוי ווי יאנאש זאגט, אז מ'שרייבט פלוצימ'דיגער.

אינטערעסאנט אז קיינער שרייבט נישט דעם חילוק פון סייווי און סיי ווי.

מיין ארומע מיינונג איז, אז ווען מען וויל שרייבן אז דאס האט שוין סייווי פאסירט, שרייבט מען סייווי.

און ווען מ'וויל שרייבן אז סיי ווי דו וועסט נאר גיין וועטסו דאס טרעפן, שרייבט מען סיי ווי.

בין איך גערעכט? אדער יא?

ניין. דעם ווי פון וואס דו רעדסט, שרייבט מען "וואו".

נישט עכט, ווייל ווען מ'וויל שרייבן אז סיי וואו דו וועסט נאר גיין וועטסו דאס טרעפן, שרייבט מען סיי וואו.

אקעי, איך זעה אז מיין מיינונג איז טאקע ארום.

ארום וואס?

ווען איך שרייב ווען 'ערום', וואלסטו געווען מער צופרידן?

לכאורה נישט, אבער קענסט פרובירן.

מאשקע האט געשריבן:לכאורה נישט, אבער קענסט פרובירן.

איך גיי נאך איינמאל פראבירן, איז דא עפעס מיט וואס דו וואלסט יא געווען צופרידן? טראכט גוט אריין איידער דו ענטפערסט, ווייל דו קענסט יעצט אפזיגלען דיין גאנצע מהות דא.

1. מיט "ארים" וואלט איך געווען צופרידן.
2. איך קען יעצט אפזיגלען מיין מהות? כא כא כא כא כא... מיין מהות איז נאכנישט אפגעזיגעלט??? כא כא כא כא כא כא כא כא כא..........

נאך גוט אז דו האסט געמאכט די הקדמה אין נאמבער איינס, און הערשט נאכדעם געשריבן נאמבער צוויי.

און אז איך וועל עורך זיין די תגובה, ד.ה. אויסמעקן נומער איינס און לאזן בלויז נומער צוויי, וועט מיין מהות יעצט פארזיגלט ווערן?

איך הער,

איך פארשטיי נישט פארוואס דו האסט אזוי שנעל אויפגעגעבן. אין הכי נמי, אז ביי דעם/די פאל וואס דו האסט דערמאנט דארף מען שרייבן "וואו" אבער דאס מיינט נאך נישט אז דו ביסט אפגעפרעגט. וואס אזוי וועט זיין דער דין אז מען וויל שרייבן "סיי ווי דו וועסט טון, וועט דאך נישט גוט זיין"? דארף מען שרייבן "סייווי" אדער "סיי ווי"?

קרעיזי;
אין דיין משל ביזטו לכאורה גערעכט, הגם איך וואלט געשריבן: סיי "וויאזוי" דו וועסט טון וכו'.

מאשקע האט געשריבן:קרעיזי;
אין דיין משל ביזטו לכאורה גערעכט, הגם איך וואלט געשריבן: סיי "וויאזוי" דו וועסט טון וכו'.

און דאס איז די סיבה פארוואס איך האב עס נישט געשריבן.