אסיפה פון היימישע שריפטשטעלער

[ואתם הדבקים]

.

[מיט א פרישקייט]

היסטאריע איז געבראכן געווארן נעכטן מיטוואך פארנאכט ווען צענדליגער היימישע שריפטשטעלער, מגיהים, רעדאקטארן און ליטעראטור פערזענליכקייטן אין דער אידישער שפראך זענען זיך צוזאמגעקומען אין אן ערשטמאליגער געשעעניש. 

מ'האט געהערט רעדעס פון מבינים אין גראמאטיק און מלאכת הכתיבה און געצילט אוועקצושטעלן איינהייטליכקייט אין די כללים און אויסלייג פון אידיש.

עס זענען דארט אנוועזנד געווען שרייבער און רעדאקטארן פון כמעט אלע אידישע צייטונגען און אויסגאבעס, ווי אויך פיל פראפעסיאנעלע שרייבער וואס ארבעטן אין פריוואטע שרייב און מארקעטינג פירמעס.

ס'איז דאס ערשטע מאל וואס עס ווערט אפגעהאלטן אזא סארט זיצונג אין אמעריקע, צו אדרעסירן די וויכטיגקייט פון האבן א קלארע און פאראייניגטע שפראך און גראמאטיק. דער קאנפערענץ וועט אריינגיין אין היסטאריע אלס איינע פון די וויכטיגסטע מאמענטן פאר דער צוקונפט פון היימיש אידיש און וועט האפנטליך אריינברענגען א נייע 'גאלדענע עפאכע' פון אידיש על אדמת אמעריקע.

▫אידישער ווינקל ▫

[א גלעזעל חכמה]

ווערט געזען ר' מאיר שילער אויפטרעטן

[טעם וריח]

שרייבערס, מגיהים, שריפטשטעלער, האבן געוואלט האבן א אווענט פון פאן, כל הכבוד להם, זאלן זיי אינדשויען לייף.

וואס איז נוגע פאר אונז אידן?

אגב, גאר אסאך גוטע שרייבער זעה איך זענען נישט דארט געווען.

[רויטע קרעיאן]

שרייבערס, מגיהים, שריפטשטעלער, האבן געוואלט האבן א אווענט פון פאן, כל הכבוד להם, זאלן זיי אינדשויען לייף.

וואס איז נוגע פאר אונז אידן?

אגב, גאר אסאך גוטע שרייבער זעה איך זענען נישט דארט געווען.

ווער האט דיר שוין אינפארמירט אזוי שנעל איבער וואס מען האט דארט גערעדט אז דו זאלסט קומען צו די מיינונג אז מען איז זיך צוזאמגעקומען פאר פאן.

וואספארא פאן זעסטו דא, ריידס? שטיקער בקר?

וואספארא פאן קענען שריפטשטעלער אדער מגיהים האבן ביים זיצן אין א בעיסמענט און הערן רעדעס.

וואס איז דער פארמעסט פאר גאווערנאר אין פענסילוועניע מער נוגע פאר אידן ווי דאס אז שרייבער וועלכע ברענגען אונז אונטערהאלטונג, נעמען זיך צוזאם צו אויסשארפן א פאראייניגטע שטימע און זיך אוועקזעצן באהאנדלען גראמאטישע פלאגענישן.

דיין אגב דערציילט שוין אלעס, וואלטסט געוואלט ערשיינען דארט און מען האט דיר נישט געלאדנט?

[פארגאנגענע וואך]

שרייבערס, מגיהים, שריפטשטעלער, האבן געוואלט האבן א אווענט פון פאן, כל הכבוד להם, זאלן זיי אינדשויען לייף.

וואס איז נוגע פאר אונז אידן?

אגב, גאר אסאך גוטע שרייבער זעה איך זענען נישט דארט געווען.

נעקסטע מאל מ'וועט עס מאכן ווען מער קומען מסתמא, געווען ס'ערשטע מאל אזא מיטינג

[גמרא ניגון]

שרייבערס, מגיהים, שריפטשטעלער, האבן געוואלט האבן א אווענט פון פאן, כל הכבוד להם, זאלן זיי אינדשויען לייף.

וואס איז נוגע פאר אונז אידן?

אגב, גאר אסאך גוטע שרייבער זעה איך זענען נישט דארט געווען.

ווער האט דיר שוין אינפארמירט אזוי שנעל איבער וואס מען האט דארט גערעדט אז דו זאלסט קומען צו די מיינונג אז מען איז זיך צוזאמגעקומען פאר פאן.

וואספארא פאן זעסטו דא, ריידס? שטיקער בקר?

וואספארא פאן קענען שריפטשטעלער אדער מגיהים האבן ביים זיצן אין א בעיסמענט און הערן רעדעס.

וואס איז דער פארמעסט פאר גאווערנאר אין פענסילוועניע מער נוגע פאר אידן ווי דאס אז שרייבער וועלכע ברענגען אונז אונטערהאלטונג, נעמען זיך צוזאם צו אויסשארפן א פאראייניגטע שטימע און זיך אוועקזעצן באהאנדלען גראמאטישע פלאגענישן.

דיין אגב דערציילט שוין אלעס, וואלטסט געוואלט ערשיינען דארט און מען האט דיר נישט געלאדנט?

וואס איז אזא גרויסע נפקא אמינא די פינקטליכע גראמאטיק פון א ווארט אז מען זאל דארפן דערויף צאמרופן א אסיפה דחופה?

[רויטע קרעיאן]

זעט אויס זיי ווילן אז מען זאל נישט אנהויבן שרייבן נפקא אמינא אנשטאט נפקא מינה, אין די מאגאזינען.

גראמאטיק איז א ברייטע און טיפע סוגיא און ס'איז העכסט צייט צו מאכן פארשריט אין יענעם געביט.

[פופציגער]

שרייבערס, מגיהים, שריפטשטעלער, האבן געוואלט האבן א אווענט פון פאן, כל הכבוד להם, זאלן זיי אינדשויען לייף.

וואס איז נוגע פאר אונז אידן?

אגב, גאר אסאך גוטע שרייבער זעה איך זענען נישט דארט געווען.

נישט נוגע פאר קיינעם.

נישט געווען אפילו איין גוטע שרייבער דארט. אין גם אחד!

געווען געציהלט בלויז אויף צו פארלענדן אביסל ניסלעך און קאוק.

גראדע זאגט מיר איינער אז דאס באטיטלען דעם קאנפערענץ כאילו ס’האט עפעס מיט שרייבעריי איז א גרויסע סקעם, ווען באמת האט מען דארט מטכס עצה געווען וויאזוי איבערצוגעבן דעם היימישן ציבור פאר ביל געיטס אין די הענט.

סתם געווען א שטות אז מיר האט מען נישט גערופן.. אפשר דאן וואלט עס נוגע געווען...

[גמרא ניגון]

שרייבערס, מגיהים, שריפטשטעלער, האבן געוואלט האבן א אווענט פון פאן, כל הכבוד להם, זאלן זיי אינדשויען לייף.

וואס איז נוגע פאר אונז אידן?

אגב, גאר אסאך גוטע שרייבער זעה איך זענען נישט דארט געווען.

נישט נוגע פאר קיינעם.

נישט געווען אפילו איין גוטע שרייבער דארט. אין גם אחד!

געווען געציהלט בלויז אויף צו פארלענדן אביסל ניסלעך און קאוק.

גראדע זאגט מיר איינער אז דאס באטיטלען דעם קאנפערענץ כאילו ס’האט עפעס מיט שרייבעריי איז א גרויסע סקעם, ווען באמת האט מען דארט מטכס עצה געווען וויאזוי איבערצוגעבן דעם היימישן ציבור פאר ביל געיטס אין די הענט.

סתם געווען א שטות אז מיר האט מען נישט גערופן.. אפשר דאן וואלט עס נוגע געווען...

זייער א פיינע זאך, אבער עס איז נישט ממש אזא געפערליכע גזירה אז מען וועט שרייבן א אות נישט אינגאנצן ריכטיג
אגב, אויב קענען זיי מאכן נייע אידישע ווערטער און עס אריינברענגען אין די אידישע שפראך וואלט דאס געווען א שטארקע זאך.

[חאטצקל]

זעה איך דארטן הרב וויייס, רעדאקטער פון "די בלאט".

[פעיק ניוז]

שרייבערס, מגיהים, שריפטשטעלער, האבן געוואלט האבן א אווענט פון פאן, כל הכבוד להם, זאלן זיי אינדשויען לייף.

וואס איז נוגע פאר אונז אידן?

אגב, גאר אסאך גוטע שרייבער זעה איך זענען נישט דארט געווען.

ווער האט דיר שוין אינפארמירט אזוי שנעל איבער וואס מען האט דארט גערעדט אז דו זאלסט קומען צו די מיינונג אז מען איז זיך צוזאמגעקומען פאר פאן.

וואספארא פאן זעסטו דא, ריידס? שטיקער בקר?

וואספארא פאן קענען שריפטשטעלער אדער מגיהים האבן ביים זיצן אין א בעיסמענט און הערן רעדעס.

וואס איז דער פארמעסט פאר גאווערנאר אין פענסילוועניע מער נוגע פאר אידן ווי דאס אז שרייבער וועלכע ברענגען אונז אונטערהאלטונג, נעמען זיך צוזאם צו אויסשארפן א פאראייניגטע שטימע און זיך אוועקזעצן באהאנדלען גראמאטישע פלאגענישן.

דיין אגב דערציילט שוין אלעס, וואלטסט געוואלט ערשיינען דארט און מען האט דיר נישט געלאדנט?

וואס איז אזא גרויסע נפקא אמינא די פינקטליכע גראמאטיק פון א ווארט אז מען זאל דארפן דערויף צאמרופן א אסיפה דחופה?

וואס הייסט? מען דארף דאך וויסן וויאזוי צו שרייבן, ניין?

[Rak Tov]

ענק זענען דארט געוועהן?

[רויטע קרעיאן]

שרייבערס, מגיהים, שריפטשטעלער, האבן געוואלט האבן א אווענט פון פאן, כל הכבוד להם, זאלן זיי אינדשויען לייף.

וואס איז נוגע פאר אונז אידן?

אגב, גאר אסאך גוטע שרייבער זעה איך זענען נישט דארט געווען.

נישט נוגע פאר קיינעם.

נישט געווען אפילו איין גוטע שרייבער דארט. אין גם אחד!

געווען געציהלט בלויז אויף צו פארלענדן אביסל ניסלעך און קאוק.

גראדע זאגט מיר איינער אז דאס באטיטלען דעם קאנפערענץ כאילו ס’האט עפעס מיט שרייבעריי איז א גרויסע סקעם, ווען באמת האט מען דארט מטכס עצה געווען וויאזוי איבערצוגעבן דעם היימישן ציבור פאר ביל געיטס אין די הענט.

סתם געווען א שטות אז מיר האט מען נישט גערופן.. אפשר דאן וואלט עס נוגע געווען...

קען זיין ווען וואלטסט זיך באטייליגט וואלטסטו נישט געלייגט א שטרעכל אין די ווארט פיפציגערס אין דיין אונטערשריפט.

[רויטע קרעיאן]

שרייבערס, מגיהים, שריפטשטעלער, האבן געוואלט האבן א אווענט פון פאן, כל הכבוד להם, זאלן זיי אינדשויען לייף.

וואס איז נוגע פאר אונז אידן?

אגב, גאר אסאך גוטע שרייבער זעה איך זענען נישט דארט געווען.

נישט נוגע פאר קיינעם.

נישט געווען אפילו איין גוטע שרייבער דארט. אין גם אחד!

געווען געציהלט בלויז אויף צו פארלענדן אביסל ניסלעך און קאוק.

גראדע זאגט מיר איינער אז דאס באטיטלען דעם קאנפערענץ כאילו ס’האט עפעס מיט שרייבעריי איז א גרויסע סקעם, ווען באמת האט מען דארט מטכס עצה געווען וויאזוי איבערצוגעבן דעם היימישן ציבור פאר ביל געיטס אין די הענט.

סתם געווען א שטות אז מיר האט מען נישט גערופן.. אפשר דאן וואלט עס נוגע געווען...

האסט א ליסט פון באטייליגטע?
ווער האט זיך נישט באטייליגט?

[פופציגער]

שרייבערס, מגיהים, שריפטשטעלער, האבן געוואלט האבן א אווענט פון פאן, כל הכבוד להם, זאלן זיי אינדשויען לייף.

וואס איז נוגע פאר אונז אידן?

אגב, גאר אסאך גוטע שרייבער זעה איך זענען נישט דארט געווען.

נישט נוגע פאר קיינעם.

נישט געווען אפילו איין גוטע שרייבער דארט. אין גם אחד!

געווען געציהלט בלויז אויף צו פארלענדן אביסל ניסלעך און קאוק.

גראדע זאגט מיר איינער אז דאס באטיטלען דעם קאנפערענץ כאילו ס’האט עפעס מיט שרייבעריי איז א גרויסע סקעם, ווען באמת האט מען דארט מטכס עצה געווען וויאזוי איבערצוגעבן דעם היימישן ציבור פאר ביל געיטס אין די הענט.

סתם געווען א שטות אז מיר האט מען נישט גערופן.. אפשר דאן וואלט עס נוגע געווען...

קען זיין ווען וואלטסט זיך באטייליגט וואלטסטו נישט געלייגט א שטרעכל אין די ווארט פיפציגערס אין דיין אונטערשריפט.

חחח.. ביסט נישט דער ערשטער וואס איז מעורר דערויף...

[התחברות]

אראפשטעלן כללים אין אידיש איז זייער שווער אויב נישט אוממעגליך.

1) שרייבער פון אונגארישע (אפשטאמיגע) קרייזן שרייבן אנדערש ווי גאליציאנער אדער פוילישע.
2) די אידיש פון חסידים ביז אמעריקאנער אידיש איז ממש הימל און ערד.
3) די אידיש פון אמעריקאנער ביז ארץ ישראל'דיגע שריבער קען מען בכלל נישט צונויפברענגען. אפילו ביידע זענען פון אונגארישע חסידות'ן.
4) אייראפעישע אידיש האלט אויף א פיל העכערע ניווא פונעם אידיש וואס מ'רעדט / מ'שרייבט אין אמעריקע. ספציעל שטארט ארויס די אידיש אין בעלגיע. וואס גאר אסאך מענטשן פארשטייען בכלל נישט דא.

קען מען שרייבן: מיין "עראפלאן" האט געמאכט "טורבולאנץ" גלייך ביים הייבן פונעם "ראנוועי"?
צי דארף מען שרייבן: מיין פליגער האט זיך שטארק געווארפן גלייך ביים הייבן פון לופטפעלד?

[רויטע קרעיאן]

אראפשטעלן כללים אין אידיש איז זייער שווער אויב נישט אוממעגליך.

1) שרייבער פון אונגארישע (אפשטאמיגע) קרייזן שרייבן אנדערש ווי גאליציאנער אדער פוילישע.
2) די אידיש פון חסידים ביז אמעריקאנער אידיש איז ממש הימל און ערד.
3) די אידיש פון אמעריקאנער ביז ארץ ישראל'דיגע שריבער קען מען בכלל נישט צונויפברענגען. אפילו ביידע זענען פון אונגארישע חסידות'ן.
4) אייראפעישע אידיש האלט אויף א פיל העכערע ניווא פונעם אידיש וואס מ'רעדט / מ'שרייבט אין אמעריקע. ספציעל שטארט ארויס די אידיש אין בעלגיע. וואס גאר אסאך מענטשן פארשטייען בכלל נישט דא.

האט איר איין ערקלערונג פארוואס אזא קאנפערענץ איז געווען זייער וויכטיג. ס'איז צום האפן אז זאכן וועלן זיך אוועקשטעלן און מאכן עפעס פארשריט.

קען מען שרייבן: מיין "עראפלאן" האט געמאכט "טורבולאנץ" גלייך ביים הייבן פונעם "ראנוועי"?
צי דארף מען שרייבן: מיין פליגער האט זיך שטארק געווארפן גלייך ביים הייבן פון לופטפעלד?

האסטו איין ערקלערונג פארוואס אזא קאנפערענץ איז א וויכטיגע זאך.

[Rak Tov]

קען מען שרייבן: מיין "עראפלאן" האט געמאכט "טורבולאנץ" גלייך ביים הייבן פונעם "ראנוועי"?
צי דארף מען שרייבן: מיין פליגער האט זיך שטארק געווארפן גלייך ביים הייבן פון לופטפעלד?

*צו

דאס אלעס קען מען געוואויר ווערן אין די שפראך פארום אויף די אידישע וועלט, צו וואס פעלט אויס א קאנפערענץ?

[נעכטן]

קען מען שרייבן: מיין "עראפלאן" האט געמאכט "טורבולאנץ" גלייך ביים הייבן פונעם "ראנוועי"?
צי דארף מען שרייבן: מיין פליגער האט זיך שטארק געווארפן גלייך ביים הייבן פון לופטפעלד?

*צו

דאס אלעס קען מען געוואויר ווערן אין די שפראך פארום אויף די אידישע וועלט, צו וואס פעלט אויס א קאנפערענץ?

*צי
מעלות שרייבט אויך אזוי

[דניאל אויערבאך]

*צו

לויט די מעלות און געוויסע שרייבער קומט יא "צי" מיט א י' ווען מען פרעגט א שאלה.
--- נעכטן האקט

[טיפער מח]

קען מען שרייבן: מיין "עראפלאן" האט געמאכט "טורבולאנץ" גלייך ביים הייבן פונעם "ראנוועי"?
צי דארף מען שרייבן: מיין פליגער האט זיך שטארק געווארפן גלייך ביים הייבן פון לופטפעלד?

*צו

דאס אלעס קען מען געוואויר ווערן אין די שפראך פארום אויף די אידישע וועלט, צו וואס פעלט אויס א קאנפערענץ?

עכטער איינשטיין פראגע... דאס זעלבע פרעג אים אייך, פארוואס דארפט איר דא פרעגן אייער פראגע, איר קענט דאך עס פרעגן אין מקוה פארוואס פונקט דא?

אויך פארוואס דארף מען מאכן א אסיפת כלל ישראל, מען קען לערנען ספרי מוסר? פארוואס דארפן מען גייו צו רבי יוסך חיים גריוואלדס שבת, מען קען דאך לערנען חידושי תורה?

[פעיק ניוז]

קען מען שרייבן: מיין "עראפלאן" האט געמאכט "טורבולאנץ" גלייך ביים הייבן פונעם "ראנוועי"?
צי דארף מען שרייבן: מיין פליגער האט זיך שטארק געווארפן גלייך ביים הייבן פון לופטפעלד?

*צו

דאס אלעס קען מען געוואויר ווערן אין די שפראך פארום אויף די אידישע וועלט, צו וואס פעלט אויס א קאנפערענץ?

צו פארמירן א פאראייניגונג.

[פעיק ניוז]

קען מען שרייבן: מיין "עראפלאן" האט געמאכט "טורבולאנץ" גלייך ביים הייבן פונעם "ראנוועי"?
צי דארף מען שרייבן: מיין פליגער האט זיך שטארק געווארפן גלייך ביים הייבן פון לופטפעלד?

*צו

דאס אלעס קען מען געוואויר ווערן אין די שפראך פארום אויף די אידישע וועלט, צו וואס פעלט אויס א קאנפערענץ?

עכטער איינשטיין פראגע... דאס זעלבע פרעג אים אייך, פארוואס דארפט איר דא פרעגן אייער פראגע, איר קענט דאך עס פרעגן אין מקוה פארוואס פונקט דא?

אויך פארוואס דארף מען מאכן א אסיפת כלל ישראל, מען קען לערנען ספרי מוסר? פארוואס דארפן מען גייו צו רבי יוסך חיים גריוואלדס שבת, מען קען דאך לערנען חידושי תורה?

מענטשן ווילן פשוט פארשטיין. מען קען פלעין מסביר זיין.

[שירו לו]

יעך זעה אויפן בילד ר' וועלוול שמעלצער פון די וואך, ר' שמואל פוקס, ר' מענדל אונגאר פון מאמענט, ר' שלמה לייפער פון מאמענט, ר' חיים זאב עלנבויגן פון די וואך, ר' שמעון יואל קליין פון די וואך און מאמענט, ר' נפתלי שטערן פון די וואך, ר' חיים דוד בלעך פון חד וחלק, ר' יונה כהן ראפאפארט, ר' יצחק קלאר פון מאמענט, ר' אלי' יואל גליק פון מאמענט